پیشینه
ویتامین D یک ماده مغذی ضروری است که نقش اصلی در سلامت سیستم اسکلتی بدن بازی میکند. کمبود ویتامین D با پیامدهای سلامت غیر-سیستم اسکلتی مانند رشد نیز مرتبط است. کوتاهقدی (نسبت به سن) و رشد ضعیف میان کودکان زیر پنج سال همچنان یک چالش بزرگ جهانی به شمار میرود. منابع علمی قبلی نشان دادهاند که سطح ویتامین D در خون با کوتاهقدی و رشد ضعیف مرتبط است. ما شواهد مربوط به مصرف مکملهای ویتامین D و تاثیرات بالقوه آنها را بر رشد خطی بررسی کردیم. ما همچنین پیامدهای دیگر مربوط به وضعیت ویتامین D، از جمله عوارض جانبی را بررسی کردیم.
ویژگیهای مطالعه
ما 187 گزارش ارائه شده را از 75 مطالعه (12,122 شرکتکننده) وارد کردیم، که بیشتر آنها در هند، ایالات متحده آمریکا و کانادا، و میان کودکان زیر پنج سال انجام شدند. علاوه بر این، 33 مطالعه تحت عنوان در حال انجام (ongoing) و 21 مطالعه تحت عنوان «در انتظار طبقهبندی» ردهبندی شدند، زیرا اطلاعات کافی را برای طبقهبندی تحت عنوان وارد شده، در حال انجام، یا خارج شده ارائه نکردند. مقایسهها عبارت بودند از مصرف مکمل خوراکی ویتامین D در برابر دارونما (placebo) (قرص ساختگی) یا عدم مداخله؛ دوز بالاتر ویتامین D در برابر دوز پائینتر آن؛ ویتامین D به علاوه ریز-مغذیها (ویتامینها یا مواد معدنی یا هر دو) در مقایسه با همان ریز-مغذیها بهتنهایی؛ و دوزهای بالاتر ویتامین D بههمراه ریز-مغذیها (ویتامینها یا مواد معدنی یا هر دو) در مقایسه با دوز پائینتر ویتامین D به همراه همان ریز-مغذیها. دو مطالعه بودجه خود را از منابع انتفاعی، و دو مطالعه از منابع مختلط (غیر-انتفاعی و انتفاعی) دریافت کردند، پنج مطالعه عدم دریافت بودجه را گزارش کردند، 26 مطالعه منابع مالی خود را اعلام نکردند، و سایر مطالعات بودجه خود را از منابع غیر-انتفاعی دریافت کردند.
نتایج کلیدی
مصرف مکمل ویتامین D در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله احتمالا منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در ابتلا به هیپرکلسیوری میشود، احتمالا بلندی یا قد کودک را نسبت به سن وی بهبود میبخشد، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کوتاهقدی ایجاد کند، و شاید تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بلندی یا قد کودک ایجاد کند. هنوز مشخص نیست که ویتامین D در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله تاثیری بر ابتلا به هیپرکلسمی دارد یا خیر.
مکملیاری با دوز بالاتری از ویتامین D در مقایسه با دوز پائینتر آن ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بلندی یا قد کودک نسبت به سن وی و ابتلا به هیپرکلسیوری، یا هیپرکلسمی ایجاد کند؛ ما در مورد تاثیرات دوز بالاتر ویتامین D بر رشد خطی نامطمئن هستیم.
مکملیاری با دوز بالاتری از ویتامین D همراه با ریز-مغذیها (ویتامینها یا مواد معدنی، یا هر دو) در مقایسه با دوز پائینتری از ویتامین D و همان ریز-مغذیها، احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در رشد خطی کودکان زیر پنج سال و ابتلا به هیپرکلسیوری ایجاد میکند، و ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در ابتلا به هیپرکلسمی بر جای گذارد.
نتیجهگیریها
شواهد موجود نشان میدهد که ویتامین D در مقایسه با دارونما احتمالا نمره-z بلندی/قد برای سن را اندکی بهبود میبخشد؛ با این حال، به دلیل کیفیت شواهد، در مورد تاثیرات واقعی ویتامین D بر رشد خطی یا عوارض جانبی در کودکان زیر پنج سال در مقایسه با دارونما، عدم مداخله یا دوزهای پائینتر ویتامین D، با یا بدون ریز-مغذیها نامطمئن هستیم.
شواهد نشان میدهد که مصرف مکمل خوراکی ویتامین D در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله، ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در رشد خطی، کوتاهقدی، هیپرکلسیوری یا هیپرکلسمی شود، اما میتواند به افزایش اندکی در نمره z بلندی/قد برای سن (length/height-for-age z-score; L/HAZ) بیانجامد. علاوه بر این، شواهد نشان میدهد که مصرف مکمل ویتامین D در مقایسه با دوزهای پائینتر ویتامین D با یا بدون ریز-مغذیها، ممکن است ممکن است منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در رشد خطی، L/HAZ، کوتاهقدی، هیپرکلسیوری یا هیپرکلسمی شود. حجم نمونه کوچک، ناهمگونی قابل توجه از نظر جمعیت و پارامترهای مداخله، و خطر بالای سوگیری در طول مطالعات وارد شده توانایی ما را برای تائید قطعیت تاثیر ویتامین D بر پیامدهای ما محدود میکند. برای تائید این موضوع که مصرف مکمل خوراکی ویتامین D میتواند رشد خطی کودکان زیر پنج سال را، چه کودکان سالم و چه کودکانی با عفونت زمینهای یا بیماریهای غیر-واگیر، تحت تاثیر قرار دهد یا خیر، انجام مطالعات طولانیمدت (چند ماه تا چند سال) در مقیاس بزرگتر و با طراحی خوب توصیه میشود.
ویتامین D یک هورمون سکو-استروئیدی (secosteroid hormone) (استروئیدی با حلقه باز) است که برای نقش آن در هومئوستاز کلسیم برای حفظ سلامت سیستم اسکلتی مهم است. تاخیر یا افت (faltering) رشد خطی و کوتاهی قد نسبت به سن (stunting) همچنان از شاخصهای گسترده برای وضعیت تغذیه نامناسب میان نوزادان و کودکان زیر پنج سال در سراسر جهان به شمار میرود، و سطح پائین ویتامین D با رشد ضعیف مرتبط بوده است. با این حال، شواهد موجود برای نشان دادن تاثیرات مصرف مکمل ویتامین D بر رشد خطی و سایر پیامدهای سلامت در نوزادان و کودکان زیر پنج سال بهطور سیستماتیک بررسی نشده است.
ارزیابی تاثیرات مکمل خوراکی ویتامین D بر رشد خطی و سایر پیامدهای سلامت میان نوزادان و کودکان زیر پنج سال.
در دسامبر 2019، به جستوجو در CENTRAL؛ PubMed؛ Embase؛ 14 بانک اطلاعاتی الکترونیکی دیگر، و دو پایگاه ثبت کارآزمایی پرداختیم. همچنین فهرست منابع مقالات مرتبط را برای یافتن هرگونه کارآزمایی مرتبط جستوجو کردیم، و با سازمانها و نویسندگان اصلی تماس گرفتیم تا اطلاعاتی را درباره کارآزماییهای مرتبط در حال انجام و منتشر نشده به دست آوریم.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTهایی را وارد کردیم که تاثیرات مکملیاری خوراکی ویتامین D را با یا بدون ریز-مغذیهای دیگر در مقایسه با عدم مداخله، دارونما (placebo)، دوز پائینتری از ویتامین D، یا همان ریز-مغذیها بهتنهایی (و بدون ویتامین D) در نوزادان و کودکان زیر پنج سال که در هر کشوری زندگی میکردند، ارزیابی کردند.
ما از پروسیجرهای استاندارد روششناسی کاکرین استفاده کردیم.
از 75 مطالعهای (187 گزارش؛ 12,122 شرکتکننده) که در تجزیهوتحلیل کیفی وارد شدند، 64 مطالعه (169 گزارش؛ 10,854 شرکتکننده) دادههایی را در مورد پیامدهای مورد نظر ما برای انجام متاآنالیز ارائه کردند. اکثر مطالعات وارد شده در هند، ایالات متحده آمریکا، و کانادا انجام شدند. دو مطالعه بودجه خود را از منابع انتفاعی و دو مطالعه از منابع مختلط (غیر-انتفاعی و انتفاعی) دریافت کردند، پنج مطالعه عدم دریافت بودجه را گزارش کردند، 26 مطالعه منابع مالی خود را اعلام نکردند، و سایر مطالعات بودجه خود را از منابع غیر-انتفاعی دریافت کردند. قطعیت شواهد در طول پیامدها (همه آنها در نقطه پایانی اندازهگیری شدند) برای هر مقایسه بین بالا و بسیار پائین متغیر بود.
مصرف مکمل ویتامین D در برابر دارونما یا عدم مداخله (31 مطالعه)
مصرف مکمل ویتامین D (در دوزهای 200 تا 2000 واحد بینالمللی (IU) روزانه؛ یا دوز بولوس 300,000 IU هنگام ورود به مطالعه) در مقایسه با دارونما یا عدم مداخله، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در رشد خطی (بلندی/قد بر حسب سانتیمتر اندازهگیری شد) در کودکان زیر پنج سال ایجاد کند (تفاوت میانگین (MD): 0.66؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 0.37- تا 1.68؛ 3 مطالعه، 240 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین)؛ احتمالا نمره z بلندی/قد برای سن (length/height-for-age z-score; L/HAZ) را بهبود میبخشد (MD: 0.11؛ 95% CI؛ 0.001 تا 0.22؛ 1 مطالعه، 1258 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط)؛ و احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در کوتاهقدی ایجاد میکند (خطر نسبی (RR): 0.90؛ 95% CI؛ 0.80 تا 1.01؛ 1 مطالعه، 1247 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
از نظر عوارض جانبی، مصرف مکمل ویتامین D منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در ابتلا به هیپرکلسیوری در مقایسه با دارونما میشود (RR: 2.03؛ 95% CI؛ 0.28 تا 14.67؛ 2 مطالعه، 68 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط). مشخص نیست که مصرف مکمل ویتامین D بر ابتلا به هیپرکلسمی تاثیر میگذارد یا خیر زیرا قطعیت شواهد بسیار پائین بود (RR: 0.82؛ 95% CI؛ 0.35 تا 1.90؛ 2 مطالعه، 367 شرکتکننده).
مصرف مکمل ویتامین D (دوز بالاتر) در برابر ویتامین D (دوز پائینتر) (34 مطالعه)
در مقایسه با دوز پائینتری از ویتامین D (روزانه 100 تا 1000 IU؛ یا تا 300,000 IU دوز بولوس هنگام ورود به مطالعه)، مکملیاری با دوز بالاتر ویتامین D (روزانه 200 تا 6000 IU؛ یا 600,000 IU دوز بولوس هنگام ورود به مطالعه) ممکن است تاثیری اندک یا عدم تاثیر بر رشد خطی داشته باشد، اما در مورد این نتیجه نامطمئن هستیم (MD: 1.00؛ 95% CI؛ 2.22- تا 0.21؛ 5 مطالعه، 283 شرکتکننده)، و ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در L/HAZ ایجاد کند (MD: 0.40؛ 95% CI؛ 0.06- تا 0.86؛ 2 مطالعه، 105 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ مطالعهای کوتاهقدی را ارزیابی نکرد.
از نظر عوارض جانبی، مصرف مکملیاری ویتامین D با دوز بالاتر در مقایسه با مکملیاری ویتامین D با دوز پائینتر ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در بروز هیپرکلسیوری (RR: 1.16؛ 95% CI؛ 1.00 تا 1.35؛ 6 مطالعه، 554 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین) یا در بروز هیپرکلسمی (RR: 1.39؛ 95% CI؛ 0.89 تا 2.18؛ 5 مطالعه، 986 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین) ایجاد کند.
مصرف مکمل ویتامین D (دوز بالاتر) + ریز-مغذی(ها) در برابر ویتامین D (دوز پائینتر) + ریز-مغذی(ها) (9 مطالعه)
مکملیاری با دوز بالاتر ویتامین D (روزانه 400 تا 2000 IU، یا تا 300,000 IU دوز بولوس هنگام ورود به مطالعه) بهعلاوه ریز-مغذیها در مقایسه با دوز پائینتر ویتامین D (روزانه 200 تا 2000 IU، یا تا 90,000 IU دوز بولوس هنگام ورود به مطالعه) همراه با همان ریز-مغذیها احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در رشد خطی ایجاد میکند (MD: 0.60؛ 95% CI؛ 3.33- تا 4.53؛ 1 مطالعه، 25 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ مطالعهای L/HAZ یا کوتاهقدی را ارزیابی نکرد.
از نظر عوارض جانبی، مصرف مکمل ویتامین D با دوز بالاتر همراه با ریز-مغذیها در مقایسه با دوز پائینتر ویتامین D همراه با همان ریز-مغذیها ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در ابتلا به هیپرکلسیوری ایجاد کند (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.06 تا 15.48؛ 1 مطالعه، 86 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و احتمالا تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در ابتلا به هیپرکلسمی ایجاد میکند (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.90، 1.11؛ 2 مطالعه؛ 126 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
چهار مطالعه هیپرفسفاتمی (hyperphosphataemia) و سه مطالعه سنگهای کلیه را اندازهگیری کردند، اما هیچ موردی را از وقوع آنها گزارش نکردند و بنابراین در مقایسه برای این پیامدها وارد نشدند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.