موضوع چیست؟
افرادی که تحت درمانهای دیالیز قرار دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبیعروقی و افسردگی قرار داشته، سطح کیفیت زندگی آنها پائینتر بوده و بقای محدودتری نسبت به جمعیت عمومی دارند. علاوه بر این، بسیاری از افراد تحت دیالیز در انجام فعالیتهای روزانه خود با مشکل مواجه میشوند، زیرا فاقد ظرفیت و قدرت فیزیکی برای انجام این کار هستند. کارآزماییهای متعددی پتانسیل تمرینات ورزشی را برای بهبود وضعیت بزرگسالان تحت دیالیز ارزیابی کردهاند، اما هیچ توافقی در این زمینه حاصل نشده است.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
متون علمی پزشکی را برای یافتن همه کارآزماییهای تصادفیسازی شده جستوجو کردیم که برنامههای ورزشی ساختار-یافته را در افراد تحت دیالیز ارزیابی کردند. سپس کیفیت آنها را ارزیابی کرده و نتایج آنها را برای نتیجهگیری در مورد تاثیر تمرینات ورزشی بر بهبود جنبههای سلامت جسمانی و روانی که برای بیماران تحت دیالیز مهم هستند، ترکیب کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 89 مطالعه را با 4291 شرکتکننده یافتیم. برنامههای تمرین ورزشی از هشت هفته تا دو سال به طول انجامیدند و اغلب سه بار در هفته در طول درمان دیالیز انجام شدند. ما نتوانستیم تاثیر تمرینات ورزشی را بر مرگومیر، رویدادهای قلبیعروقی (مانند حمله قلبی) یا سلامت روان تعیین کنیم. شواهدی با قطعیت متوسط نشان داد که انجام تمرینات ورزشی از هر نوع احتمالا نشانههای افسردگی را در بزرگسالان تحت دیالیز بهبود میبخشد، بهویژه زمانی که ورزش بیش از چهار ماه ادامه یابد. شواهدی با کیفیت متوسط همچنین نشان داد که تمرینات ورزشی ممکن است ظرفیت افراد را برای انجام فعالیتها و وظایف از طریق بهبود ظرفیت راه رفتن و قدرت و استقامت پاهایشان بهبود بخشد. تمرینات ورزشی همچنین میتواند خستگی و جنبههای فیزیکی کیفیت زندگی را بهبود بخشد، اما سطح کیفیت شواهد پائین بود. ما نتوانستیم در مورد تاثیر تمرینات ورزشی بر سلامت روانی افراد نتیجهگیری کنیم.
نتیجهگیریها
تمرینات ورزشی برای افرادی که تحت دیالیز نگهدارنده قرار دارند، احتمالا افسردگی و ظرفیت آنها را برای انجام فعالیتها و وظایف روزانه بهبود میبخشند. تمرینات ورزشی همچنین ممکن است خستگی و درد را بهبود بخشند. تمرینات ورزشی جنبههای فیزیکی کیفیت زندگی را بهبود میبخشند، اما مشخص نیست که بهزیستی (well-being) روانی فرد را نیز بهبود میبخشند یا خیر. مشخص نیست که تمرینات ورزشی تعداد مرگومیرها یا حوادث قلبیعروقی را کاهش میدهند یا خیر.
مشخص نیست که انجام تمرینات ورزشی باعث بهبود مرگومیر، حوادث قلبیعروقی یا مولفه ذهنی HRQoL در بزرگسالان تحت دیالیز نگهدارنده میشود یا خیر. انجام تمرینات ورزشی احتمالا نشانههای افسردگی را بهبود میبخشد، به ویژه زمانی که مداخله بیش از چهار ماه ادامه یابد. تمرینات ورزشی احتمالا ظرفیت عملکردی را نیز بهبود میبخشد. شواهدی با قطعیت پائین نشان داد که تمرینات ورزشی ممکن است خستگی، جزء فیزیکی کیفیت زندگی و درد را بهبود بخشد. بیخطری انجام تمرینات ورزشی برای بزرگسالانی که تحت دیالیز قرار میگیرند، نامشخص است.
درمانهای دیالیز بر سلامت جسمانی و روانی بیماران تاثیر زیادی بر جای میگذارد. مطالعات متعددی پتانسیل تمرینات ورزشی را برای بهبود پیامدها در بزرگسالان تحت دیالیز ارزیابی کردهاند. با این حال، عدم-قطعیت در ارتباط آن و مزایای پایدار آن برای پیامدهای مهم از نظر بیمار وجود دارد. این یک نسخه بهروز شده از مروری است که نخستینبار در سال 2011 منتشر شد.
ارزیابی مزایا و بیخطری (safety) تمرینات ورزشی ساختار-یافته منظم در بزرگسالان تحت دیالیز بر پیامدهای مهم از نظر بیمار از جمله مرگومیر، حوادث قلبیعروقی، خستگی، ظرفیت عملکردی، درد، و افسردگی. همچنین هدف این بود که نسخه مطلوب ورزش را در بزرگسالان تحت دیالیز تعریف کنیم.
در این بهروزرسانی، جستوجوی سیستماتیکی را در فهرست مطالعات پایگاه ثبت گروه کلیه و پیوند کاکرین تا 23 دسامبر 2020 انجام دادیم. پایگاه ثبت شامل مطالعات شناسایی شده از CENTRAL؛ MEDLINE؛ EMBASE، پورتال جستوجوی پایگاه ثبت بینالمللی کارآزماییهای بالینی (ICTRP) و ClinicalTrials.gov، همچنین مجلات مرتبط با کلیه و مجموعه مقالات کنفرانسهای کلیه است.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTهایی از هر برنامه ورزشی ساختار-یافته به مدت هشت هفته یا بیشتر در بزرگسالان تحت دیالیز نگهدارنده و مقایسه آن با عدم-انجام ورزش یا ورزش ساختگی (sham).
دو نویسنده بهطور مستقل از هم به ارزیابی نتایج جستوجو پرداخته، دادهها را استخراج کرده، و با استفاده از ابزار خطر سوگیری (bias) کاکرین، به ارزیابی سوگیری پرداختند. هر جایی که مناسب بود، متاآنالیز اثرات-تصادفی تفاوت میانگین (MD) را در پیامدها انجام دادیم. پیامدهای اولیه، مرگومیر (به هر علتی)، حوادث قلبیعروقی و خستگی بودند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQoL)، افسردگی، درد، ظرفیت عملکردی، فشار خون، پایبندی به انجام برنامه ورزشی، و عوارض جانبی مرتبط با مداخله.
تعداد 89 مطالعه را شامل 4291 شرکتکننده تصادفیسازی شده شناسایی کردیم، که از این میان 77 مطالعه (3846 شرکتکننده) در متاآنالیزها مشارکت داشتند. هفت مطالعه شامل بزرگسالانی بودند که تحت دیالیز صفاقی قرار گرفتند. پنجاه-شش مطالعه مداخلات ورزشی هوازی (aerobic)، 21 مداخلات تمرین مقاومتی (resistance) و 19 مورد ترکیب ورزش هوازی و مقاومتی را در همان بازوی مطالعه گزارش کردند. مداخلات از هشت هفته تا دو سال به طول انجامیده و اغلب سه بار در هفته در طول درمانهای دیالیز انجام شدند. یک مطالعه واحد مرگومیر بیماران را گزارش کرد و هیچ مطالعهای حوادث قلبیعروقی طولانی-مدت را گزارش نکرد. پنج مطالعه بهطور مستقیم خستگی را، 46 مطالعه HRQoL و 16 مطالعه خستگی یا درد را از طریق ارزیابی خود بیمار از HRQoL گزارش کردند. سی-پنج مطالعه ظرفیت عملکردی، و 21 مطالعه فشار خون محیطی را در حالت استراحت گزارش کردند. دوازده مطالعه پایبندی بیماران را به شرکت در جلسات ورزشی و نه مطالعه عوارض جانبی مرتبط با ورزش را گزارش کردند. بهطور کلی، کیفیت مطالعات وارد شده در سطح پائین بوده و به دلیل ماهیت مداخله، کورسازی شرکتکنندگان عموما امکانپذیر نبود.
به دلیل قطعیت بسیار پائین شواهد، ورزش اثرات نامشخصی بر مرگومیر، حوادث قلبیعروقی، و مولفه ذهنی HRQoL داشت. انجام ورزش به مدت دو تا 12 ماه در مقایسه با ورزش ساختگی یا عدم-انجام ورزش، ممکن است خستگی را در بزرگسالان تحت دیالیز بهبود بخشد، با این حال، متاآنالیز قابل انجام نبود. انجام هرگونه تمرینات ورزشی به مدت دو تا 12 ماه ممکن است مولفه فیزیکی HRQoL را بهبود بخشد (17 مطالعه، 656 شرکتکننده: MD: 4.12؛ 95% CI؛ 1.88 تا 6.37 امتیاز در مقیاس 100 امتیازی؛ I² = 49%؛ شواهد با قطعیت پائین). انجام هرگونه تمرینات ورزشی به مدت دو تا 12 ماه احتمالا نشانههای افسردگی را بهبود میبخشد (10 مطالعه، 441 شرکتکننده: SMD: -0.65؛ 95% CI؛ 1.07- تا 0.22-؛ I² = 77%؛ شواهد با قطعیت متوسط) و اگر ورزش بیش از چهار ماه به طول انجامد، بزرگی تاثیر ممکن است بیشتر باشد (6 مطالعه، 311 شرکتکننده: SMD: -0.30؛ 95% CI؛ 0.14- تا 0.74؛ I² = 71%). انجام هرگونه تمرینات ورزشی به مدت سه تا 12 ماه ممکن است درد را بهبود بخشد (15 مطالعه، 872 شرکتکننده: MD: 5.28؛ 95% CI؛ 0.12- تا 10.69 امتیاز در یک مقیاس 100 امتیازی؛ I² = 63%: شواهد با قطعیت پائین) با این حال، 95% CI نشان میدهد که تمرینات ورزشی ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در سطح درد ایجاد کند. انجام هرگونه تمرینات ورزشی به مدت دو تا شش ماه احتمالا ظرفیت عملکردی بیمار را بهبود میبخشد زیرا مسافت طیشده را طی شش دقیقه پیادهروی (19 مطالعه، 827 شرکتکننده: MD؛ 49.91 متر؛ 95% CI؛ 37.22 تا 62.59؛ I² = 34%؛ شواهد با قطعیت متوسط) و تعداد چرخههای نشستن به ایستادن (sit-to-stand cycle) را در 30 ثانیه (MD؛ 2.33 چرخه؛ 95% CI؛ 1.71 تا 2.96؛ شواهد با قطعیت متوسط) بیشتر خواهد کرد. شواهد کافی برای ارزیابی بیخطری تمرینات ورزشی برای بزرگسالان تحت دیالیز نگهدارنده وجود نداشت. نتایج برای ورزش هوازی، ورزش مقاومتی، و ترکیبی از هر دو ورزش هوازی و مقاومتی مشابه بودند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.