پیام(های) کلیدی
1. در مورد اثربخشی قطرههای بیحسی چشمی برای کنترل درد ناشی از خراشهای قرنیه (scratches) بسیار نامطمئن هستیم.
2. در مورد بیخطری قطرههای بیحسی چشمی از نظر سرعت بهبود و عوارض بسیار نامطمئن هستیم.
3. برای حصول اطمینان از قابل اعتماد بودن شواهد، پژوهشگران باید بهترین دستورالعمل را دنبال کنند. مطالعات پژوهشی آینده باید شامل افراد بیشتری باشند که پس از پایان درمان در مدت زمان طولانیتری پیگیری میشوند.
خراش قرنیه چیست؟
خراش قرنیه، بریدگی روی لایه شفاف بیرونی چشم است. این خراشها میتوانند در اثر ناخن دست، ورود گرد و غبار، خاک، چوب، شاخهها، خارها یا برادههای فلزی یا به داخل چشم ایجاد شوند. استفاده نادرست از لنزهای تماسی گاهی باعث ایجاد خراشهای خفیف و جزئی اما دردناک روی قرنیه میشود. در برخی از جراحیهای چشم، مانند یکی از انواع جراحی انکساری لیزر، ممکن است ایجاد عمدی خراش لازم باشد. نشانههای خراش قرنیه شامل درد چشم، تاری دید، احساس وجود شنریزه در چشم (grittiness)، اشکریزش زیاد، قرمزی، حساسیت به نور، یا حتی سردرد هستند.
خراشهای قرنیه چگونه درمان میشوند؟
مراقبت غیر دارویی از خراشهای قرنیه شامل شستوشوی چشم با آب تمیز یا نرمال سالین و پلک زدن مکرر است. اگرچه اکثر خراشهای خفیف قرنیه به خودی خود بهبود مییابند، معمولا با قطرههای چشمی یا پمادهای آنتیبیوتیکی برای پیشگیری از عفونت درمان میشوند. گاهی اوقات، پزشکان داروهای مسکّن موضعی را برای کاهش درد چشم تجویز میکنند، مانند داروهای بیحسی (داروهایی که حس درد را کاهش میدهند) و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (nonsteroidal anti-inflammatory drugs; NSAIDs).
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
به ارزیابی این موضوع پرداختیم که قطرههای بیحسی چشمی، درد را در افراد مبتلا به خراشهای قرنیه کاهش میدهند یا خیر. همچنین بررسی کردیم که قطرههای بیحسی چشمی، بر بهبود زخم قرنیه تاثیر میگذارند یا باعث ایجاد تاثیرات ناخواسته بر چشم میشوند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
یک مرور سیستماتیک را با جستوجوی مطالعاتی انجام دادیم که قطرههای بیحسی چشمی را با عدم درمان، قطرههای چشمی غیر فعال یا داروی دیگری مقایسه کردند. یافتههای مرور را خلاصه کرده و نتایج را همراه با سطح اطمینان از شواهد، بر اساس طراحی و روش انجام مطالعه، گزارش کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد نه مطالعه را پیدا کردیم که 556 فرد 17 ساله یا بالاتر را ثبتنام کردند. چهار مطالعه در بخش مراقبتهای اورژانس بیمارستان و پنج مطالعه در بخش جراحی چشم انجام شدند. بیشتر مطالعات یک هفته به طول انجامیدند، اما طول دوره آنها از دو روز (یک مطالعه) تا شش ماه (مطالعه دیگر) متغیر بود. فقط چهار مطالعه منابع مالی را گزارش کردند که هیچ کدام از آنها شرکتهای دارویی نبودند.
قطرههای بیحسی چشمی به تنهایی در مقایسه با درمان غیر فعال، در کاهش درد چشم تا 24 ساعت پس از درمان موثر بودند و همچنین ممکن است در صورت ترکیب با NSAIDها موثر باشند. قطرههای بیحسی چشمی به تنهایی در مقایسه با NSAIDها، در کنترل درد کمتر موثر بودند. در 48 ساعت، داروهای بیحسی به تنهایی درد چشم را نسبت به قطرههای چشمی غیر فعال کاهش دادند، اما در 72 ساعت موثرتر نبودند. قطرههای بیحسی چشمی تا 72 ساعت پس از درمان باعث تاخیر جزئی در بهبود زخم شدند. دیگر عوارض، مانند عفونت، با داروهای بیحسی اندکی بیشتر بود، اما این عوارض میان گروهها تا یک هفته پس از درمان مشابه بودند. برای دانستن اینکه افراد هنگام خراش ناشی از جراحت یا جراحی چشم به شکل متفاوتی به درمان پاسخ دادند یا خیر، مطالعات بسیار کمی وجود داشت. هیچیک از مطالعات، اطلاعاتی را پیرامون کیفیت زندگی بیماران گزارش نکردند.
شواهد برای همه پیامدهای این مرور، بسیار نامطمئن است. انجام مطالعات پژوهشی بیشتر که تعداد بیشتری را از شرکتکنندگان ثبتنام کرده و حداقل یک هفته آنها را پیگیری کنند، احتمالا یافتههای ما را تغییر خواهند داد.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
به دلیل جمعآوری و گزارشدهی ناقص دادهها و حجم نمونه کوچک مطالعات، به نتیجهگیریهای پیشنهادی شواهدی که برای این مرور در مورد اثربخشی و بیخطری قطرههای بیحسی چشمی ارائه میشود، اطمینان نداریم.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
این شواهد تا 10 فوریه 2023 بهروز است.
علیرغم اینکه داروهای بیحسی موضعی کنترل عالی درد را در شرایط حین جراحی فراهم میکنند، شواهد موجود در حال حاضر قطعیتی اندک یا عدم قطعیت در مورد اثربخشی آنها برای کاهش درد چشمی در 24 تا 72 ساعت اولیه پس از خراش قرنیه، اعم از تروماهای ناخواسته یا جراحی، ارائه میکنند. به این شواهد به عنوان مبنایی برای توصیه به استفاده از داروهای بیحسی موضعی به عنوان یک روش درمانی موثر برای تسکین درد ناشی از خراش قرنیه، اعتماد بسیار کمی داریم. همچنین در مقایسه داروهای بیحسی به تنهایی یا همراه با NSAIDها در برابر دارونما، هیچ شواهدی را مبنی بر تاثیر قابلتوجه بر بهبود اپیتلیال تا 72 ساعت یا کاهش عوارض چشمی پیدا نکردیم.
علیرغم مزایای ضد دردی بالقوه آمیدها (amid) و استرهای (ester) موضعی چشم، استفاده سرپایی از آنها به دلیل احتمال سوءاستفاده و عوارض چشمی نگرانکننده است.
ارزیابی اثربخشی و بیخطری (safety) داروهای بیحسی موضعی چشمی در مقایسه با دارونما (placebo) یا دیگر درمانها در افراد مبتلا به خراش قرنیه (corneal abrasion).
پایگاه مرکزی ثبت کارآزماییهای کنترل شده کاکرین (CENTRAL)؛ MEDLINE؛ Embase.com؛ بانکهای اطلاعاتی منابع علمی سلامت آمریکای لاتین و کارائیب (LILACS)؛ ClinicalTrials.gov و پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت (WHO) را، بدون اعمال محدودیت در زبان یا سال انتشار مقاله، جستوجو کردیم. جستوجو در 10 فوریه 2023 انجام شد.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در مورد داروهای بیحسی موضعی چشمی، به تنهایی یا در ترکیب با درمان دیگری (مثلا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (nonsteroidal anti-inflammatory drugs; NSAIDs))، در برابر یک گروه کنترل بدون داروهای بیحسی (مانند دارونما (placebo)، عدم درمان، یا درمان جایگزین) وارد کردیم. کارآزماییهایی را وارد کردیم که شرکتکنندگانی را از تمام سنین وارد کردند که طی 48 ساعت پس از تظاهر خراش قرنیه بررسی شدند.
از روششناسی (methodology) استاندارد کاکرین استفاده کردیم.
نه RCT گروه موازی (parallel-group) را با مجموع 556 شرکتکننده وارد کردیم (میانه (median) تعداد شرکتکنندگان در هر مطالعه: 45 نفر، دامنه بین چارکی (interquartile range; IQR): 44 تا 74)، که در هشت کشور انجام شدند: استرالیا، کانادا، فرانسه، کره جنوبی، ترکیه، نیوزیلند، انگلستان و ایالات متحده آمریکا.
ویژگیهای مطالعه و خطر سوگیری (bias)
چهار RCT (314 شرکتکننده) خراشهای قرنیه پس از تروما را که در بخش اورژانس تشخیص داده شدند، بررسی کردند. پنج کارآزمایی، 242 شرکتکننده را از مراکز جراحی چشمپزشکی با نقایص قرنیه پس از جراحی توصیف کردند: چهار مورد از فوتورفراکتیو کراتکتومی (photorefractive keratectomy; PRK) و یک مورد از جراحی ناخنک چشم (pterygium). طول مدت مطالعه از دو روز تا شش ماه متغیر بود، که رایجترین آنها یک هفته (چهار RCT) بود. طول دوره درمان از سه ساعت تا یک هفته (نه RCT) متغیر بود؛ اکثریت آنها میان 24 و 48 ساعت طول کشیدند (پنج RCT). سن شرکتکنندگان در هشت مطالعه گزارش شد که از 17 تا 74 سال متغیر بود. فقط یک شرکتکننده در یک کارآزمایی زیر 18 سال سن داشت. هیچ یک از چهار مطالعهای که منابع مالی را گزارش کردند، توسط بخش صنعت حمایت نشدند. در یک کارآزمایی از نظر پیامد کنترل درد در 48 ساعت و در پنج مورد از هفت کارآزمایی با توجه به عوارض پیامد در دورترین نقطه زمانی، خطر بالای سوگیری (bias) را تشخیص دادیم. حوزهای که در آن مطالعات را دارای خطر بالای سوگیری ارزیابی کردیم، دادههای ازدسترفته (missing data) یا گزارشدهی انتخابی (selective reporting) پیامد بود.
یافتهها
درمانهای مورد بررسی عبارت بودند از داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با دارونما، داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با NSAID (موارد پس از جراحی)، و داروهای بیحسی موضعی به همراه NSAID در مقایسه با دارونما (موارد پس از جراحی).
کنترل درد تا 24 ساعت
در تمام مطالعات، پیامدهای درد بر اساس گزارش بیمار در مقیاس 10-امتیازی بود، که در آن اعداد کمتر نشان دهنده درد کمتر بود. در کارآزماییهای پس از جراحی، داروهای بیحسی موضعی کاهش متوسطی را در درد بر اساس گزارش بیمار در 24 ساعت در مقایسه با دارونما به میزان 1.28 امتیاز در مقیاس 10-امتیازی ایجاد کردند (تفاوت میانگین (MD): 1.28-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.76- تا 0.80-؛ 3 RCT؛ 119 شرکتکننده). در شرکتکنندگان پس از تروما، ممکن است تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در تاثیر درمان وجود داشته باشد (MD: -0.04؛ 95% CI؛ 0.10- تا 0.02؛ 1 RCT؛ 76 شرکتکننده). در مقایسه با NSAID در شرکتکنندگان پس از جراحی، داروهای بیحسی موضعی منجر به افزایش جزئی در درد طی 24 ساعت شدند (MD: 0.82؛ 95% CI؛ 0.01 تا 1.63؛ 1 RCT؛ 74 شرکتکننده).
یک RCT، داروهای بیحسی موضعی را به همراه NSAID با دارونما مقایسه کرد. ممکن است کاهش زیادی در درد طی 24 ساعت با داروهای بیحسی موضعی به همراه NSAID در شرکتکنندگان پس از جراحی وجود داشته باشد، اما شواهدی برای حمایت از این تاثیر بزرگ بسیار نامطمئن است (MD: -5.72؛ 95% CI؛ 7.35- تا 4.09-؛ 1 RCT؛ 30 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
کنترل درد تا 48 ساعت
داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با دارونما، درد پس از تروما را بهطور قابلتوجهی تا 48 ساعت کاهش دادند (MD: -5.68؛ 95% CI؛ 6.38- تا 4.98-؛ 1 RCT؛ 111 شرکتکننده) اما تاثیری اندک تا عدم تاثیر بر درد پس از جراحی داشتند (MD: 0.41؛ 95% CI؛ 0.45- تا 1.27؛ 1 RCT؛ 44 شرکتکننده)، اگرچه شواهد بسیار نامطمئن هستند.
کنترل درد تا 72 ساعت
یک RCT پس از جراحی، تاثیری اندک یا عدم تاثیر را از داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با دارونما تا 72 ساعت نشان داد (MD: 0.49؛ 95% CI؛ 0.06- تا 1.04؛ 44 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
نسبتی از شرکتکنندگان با نقص اپیتلیال برطرف نشده
داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با دارونما یا NSAID، تعداد شرکتکنندگان بدون رفع کامل نقص را در کارآزماییهای انجام شده روی شرکتکنندگان پس از تروما افزایش دادند (خطر نسبی (RR): 1.37؛ 95% CI؛ 0.78 تا 2.42؛ 3 RCT؛ 221 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). نسبتی از شرکتکنندگان تحت درمان با دارونما پس از جراحی با نقص اپیتلیال برطرف نشده طی 24 تا 72 ساعت در مقایسه با افرادی که به داروهای بیحسی موضعی (RR: 0.14؛ 95% CI؛ 0.01 تا 2.55؛ 1 RCT؛ 30 شرکتکننده، شواهد با قطعیت بسیار پائین) یا داروهای بیحسی موضعی به همراه NSAID (RR: 0.33؛ 95% CI؛ 0.04 تا 2.85؛ 1 RCT؛ 30 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین) اختصاص داده شدند، کمتر بود.
نسبتی از شرکتکنندگان مبتلا به عوارض در طولانیترین دوره پیگیری
داروهای بیحسی موضعی در مقایسه با دارونما یا NSAID، به نسبت بیشتری از شرکتکنندگان پس از تروما منجر شدند که در دو هفته دچار عوارض شده (RR: 1.13؛ 95% CI؛ 0.23 تا 5.46؛ 3 RCT؛ 242 شرکتکننده) و شرکتکنندگان پس از جراحی که در یک هفته دچار عوارض شدند (RR: 7.00؛ 95% CI؛ 0.38 تا 128.02؛ 1 RCT؛ 44 شرکتکننده). هنگامی که داروهای بیحسی موضعی به همراه NSAID با دارونما مقایسه شدند، هیچ عارضهای در هیچ یک از بازوهای درمانی تا یک هفته پس از جراحی گزارش نشد (تفاوت خطر (risk difference; RD): 0.00؛ 95% CI؛ 0.12- تا 0.12؛ 1 RCT؛ 30 شرکتکننده). شواهد برای پیامدهای بیخطری بسیار نامطمئن است.
کیفیت زندگی
هیچ یک از کارآزماییهای وارد شده، پیامدهای کیفیت زندگی را ارزیابی نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.