Wprowadzenie

Coraz więcej dzieci na całym świecie ma nadwagę lub otyłość. Nadwaga w dzieciństwie może być przyczyną problemów zdrowotnych i mieć wpływ na psychikę dziecka oraz jego sferę społeczną. Dzieci z nadwagą mogą mieć problemy z nadmierną masą ciała również w życiu dorosłym i wynikające z tego problemy ze zdrowiem fizycznym i psychicznym.

Poszukiwanie badań

Do przeglądu poszukiwaliśmy badań z naukowych baz danych, w których oceniano sposoby zapobiegania otyłości wśród dzieci. Uwzględniliśmy badania skierowane do wszystkich grup wiekowych dzieci. Braliśmy pod uwagę tylko te badania, w których wykorzystano metody związane ze zmianą nawyków żywieniowych dzieci, ich aktywności fizycznej lub obejmujące obie interwencje. Szukaliśmy badań kontrolnych z randomizacją oraz badań, które zawierały najbardziej istotne dane pomocne przy odpowiedzi na zadane przez nas pytanie.

Jakie dane znaleźliśmy

Znaleźliśmy 153 badania z randomizacją. Badania te prowadzono głównie w krajach o wysokich dochodach (USA i kraje europejskie), ale 12% z nich przeprowadzono w krajach o średnim dochodzie (Brazylia, Ekwador, Egipt, Liban, Meksyk, Tajlandia i Turcja). Nieco ponad połowa badań z randomizacją (56%) dotyczyła programów mających na celu zmianę diety lub aktywności fizycznej u dzieci w wieku od 6 do 12 lat, 25 % badań dotyczyło dzieci w wieku od 0 do 5 lat, a 20% z nich - nastolatków między 13 a 18 rokiem życia. Programy te prowadzono w domach, przedszkolach i szkołach. Większość z nich była ukierunkowana na próbę zmiany indywidualnych zachowań.

Jakie były efekty interwencji?

Jednym z powszechnie uznawanych sposobów oceny tego, czy dziecko ma nadwagę jest obliczenie wskaźnika na podstawie wagi i wzrostu, a następnie porównanie go z wagą i wzrostem innych dzieci w tym samym wieku w danym kraju (ang. Body Mass Index - wskaźnik masy ciała). Wynik takich obliczeń określa się jako wartość standaryzowana BMI tj. z(BMI). Znaleziono 61 badań z randomizacją obejmujących 60 tysięcy dzieci, w których przedstawiono wyniki dotyczące wskaźnika z(BMI). U dzieci w wieku 0-5 lat oraz 6-12 lat, u których wprowadzono program zmiany sposobu żywienia oraz poziomu aktywności fizycznej, wynik z(BMI) obniżył się odpowiednio o 0,07 i 0,04 w porównaniu z dziećmi, które nie były objęte takim programem. Oznacza to, że dzieci były w stanie zmniejszyć swoją wagę. Taka zmiana z(BMI) w dużej grupie dzieci w odniesieniu do populacji całego kraju jest niezwykle przydatna w kwestii zwalczania problemu otyłości wśród dzieci (na poziomie lokalnych władz). W przypadku nastolatków w wieku od 13 do 18 lat prowadzone interwencje dotyczące zmiany diety i aktywności fizycznej nie zmniejszyły skutecznie z(BMI).

Analizowaliśmy następnie, czy prowadzone programy były równie skuteczne w odniesieniu do różnych grup dzieci; czy płeć, poziom zamożności i rasa miały jakieś znaczenie? Niewiele badań odnosiło się do tego zagadnienia, natomiast w tych, w których analizowano te kwestie, nie stwierdzono wpływu innych czynników. Nie znaleźliśmy jednak wystarczającej ilości badań zawierających te informacje, aby móc w pełni odpowiedzieć na to pytanie. Sprawdziliśmy również, czy dzieci nie zostały poszkodowane poprzez udział w programie, np. doznając urazu, tracąc zbyt dużo na wadze lub prezentując kompleksy z powodu swojej wagi. Niewiele badań odnosiło się do tego zagadnienia, a te, w których poruszono tę kwestię, nie wykazały szkodliwych skutków uczestnictwa dzieci w programach dotyczących ich diety i aktywności fizycznej.

Dokonano oceny przeprowadzonych badań odnośnie ryzyka błędu systematycznego. W związku z dokonaną analizą niektóre z danych straciły na wiarygodności. Jakość danych dotyczących z(BMI) dla dzieci w wieku 0-5 lat i nastolatków (13-18 lat) była umiarkowanej jakości, w przypadku dzieci w wieku 6-12 lat dane mały niską jakość.

Nasze wnioski

Programy dotyczące zmiany diety i aktywności fizycznej w celu zapobiegania nadwadze i otyłości wśród dzieci są skutecznie poprzez niewielką redukcję wskaźnika z(BMI) w grupach wiekowych 0-5 oraz 6-12 lat. Jest to istotna informacja dla rodziców i dzieci, których niepokoi problem nadwagi. Może ona również pomóc władzom uporać się z rosnącym problemem otyłości i nadwagi wśród dzieci. Znaleziono mniej danych dotyczących młodzieży w wieku 13-18 lat, a wprowadzenie omawianych interwencji w tej grupie nie przyczyniło się do zmniejszenia wskaźnika z(BMI).