Zagadnienie

Znaczna część kobiet w czasie ciąży przybiera na wadze więcej niż to jest zalecane. Nadmierny przyrost masy ciała w okresie ciąży jest związany z powikłaniami, takimi jak: cukrzyca, wysokie ciśnienie krwi, konieczność wykonania cięcia cesarskiego, czy poród dzieci o dużej masie ciała. Celem niniejszego przeglądu jest ustalenie, czy dieta lub ćwiczenia, bądź oba te działania naraz, mogą zapobiec nadmiernemu przyrostowi masy ciała ciężarnych (GWG - ang. gestational weight gain) oraz czy takie działania są bezpieczne dla matki i dziecka.

W jaki sposób przeprowadzono przegląd

Jest to aktualizacja przeglądu opublikowanego po raz pierwszy w 2012 roku i jest ona aktualna do listopada 2014 roku. Uaktualniony przegląd obejmował tylko badania z randomizacją (RCT). Włączone badania pogrupowano według rodzajów stosowanej interwencji oraz względem charakterystyki uczestników badania, czyli: kobiet o masie ciała w normie (grupa małego ryzyka), wszystkich kobiet w ciąży (grupa mieszanego ryzyka), kobiet z nadwagą lub otyłością, kobiet z cukrzycą ciążową lub nią zagrożonych (grupa dużego ryzyka).

Wyniki

Włączono 65 badań z randomizacją, z czego dane do przeglądu wniosło 49 badań, w których uczestniczyło 11,444 kobiet. Dwadzieścia badań charakteryzowało się umiarkowanym do dużego ryzykiem błędu systematycznego. Analizowano: rodzaj diety - nisko węglowodanowa (niski ładunek glikemiczny), cukrzycowa, niskokaloryczna lub niskotłuszczowa, z lub bez bieżącego notowania (sposób rejestrowania ilości i jakości spożywanej żywności - przyp. tłum.) oraz regularne ważenie. Interwencje w zakresie ćwiczeń fizycznych najczęściej obejmowały ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, wymagające regularnego chodzenia, zajęć z tańca lub aerobiku. Grupa porównania lub kontrolna na ogół otrzymywała standardową opiekę. Generalnie, interwencje prowadziły do zmniejszenia o jedną piątą liczby kobiet o nadmiernym przyroście masy ciała w czasie ciąży (20%, zakres od 13% do 27%). Jakość tych danych została oceniona wysoko.

Podsumowując, nie stwierdzono wyraźnych korzyści wszystkich interwencji dietetycznych i/lub ćwiczeniowych, na pozostałe punkty końcowe (efekty postępowania- przyp. tłum), włączając w to: stan przedrzucawkowy, cesarskie cięcie, przedwczesny poród i masę urodzeniową dziecka ponad 4 kg (makrosomia), choć nie można wykluczyć niewielkiego wpływu wspominanych interwencji na częstość wykonywania cesarskiego cięcia (zmniejszenie o 5%) i makrosomii (zmniejszenie o 7%), szczególnie w przypadku kobiet otrzymujących interwencje obejmujące łącznie poradnictwo dietetyczne i ćwiczenia fizyczne. Ponadto, istniała także tendencja, wśród kobiet otrzymujących jedynie interwencję w postaci nadzorowanych ćwiczeń, do zmniejszenia częstości występowania makrosomii płodu. Jako efekt interwencji, także zaobserwowano zmniejszenie częstości nadciśnienia (wysokiego ciśnienia krwi) wśród matek. Nie stwierdzono jednoznacznych różnic między badanymi grupami w odniesieniu do większości powikłań u noworodków. Wyjątkiem były noworodki, urodzone przez kobiety z grupy dużego ryzyka otrzymujące interwencje, u których rzadziej występowały trudności w oddychaniu (zespół ostrej niewydolności oddechowej) w porównaniu do dzieci z grupy kontrolnej. Jakość tych danych oceniono jako umiarkowaną.

Włączone badania różniły się pod względem typów interwencji, charakterystyki uczestników (wskaźnik masy ciała (BMI), liczby poprzednich ciąż, wieku, sposobu poddania interwencji (czy interwencja włączona do wizyt przedporodowych lub udzielana oddzielnie przez dietetyka), czasu wykonywania pomiarów, czasu rozpoczęcia interwencji (pierwszy, drugi lub trzeci trymestr ciąży), intensywności interwencji, oraz sposobu monitorowania i nadzorowania. Większość włączonych badań przeprowadzono w krajach rozwiniętych, przez co nie jest jasne, czy otrzymane wyniki nadają się do szerokiego zastosowania w krajach o niższych dochodach.

Wnioski

Znaleźliśmy wysokiej jakości dowody potwierdzające, że interwencje dietetyczne i/lub ćwiczenia, pomagają zredukować nadmierny przyrost masy ciała w ciąży. Mogą one również zredukować liczbę porodów przez cesarskie cięcie i nadciśnienie tętnicze u matek, zwłaszcza w przypadku połączenia interwencji dietetycznej z ćwiczeniami. Ponadto, mogą także zredukować szanse na urodzenie dziecka o masie ciała przekraczającej 4 kg, czy prawdopodobieństwo wystąpienia trudności z oddychaniem u noworodka, po urodzeniu, zwłaszcza, przez kobiety z nadwagą i otyłością. Umiarkowanej intensywności ćwiczenia wydają się być ważnym elementem strategii mającej na celu kontrolę masy ciała w ciąży; jednak potrzebne są dalsze badania nad skutkami ubocznymi aby przedstawić jednoznaczne wytyczne.