Dlaczego jest to tak ważna kwestia?

Zabiegi medyczne, takie jak badania lekarskie i zastrzyki, mogą powodować ból u dzieci. W takich sytuacjach powszechną praktyką jest odwracanie uwagi poprzez gry i zabawy, w celu zminimalizowania cierpienia oraz strachu związanego z bólem.

Jedną z metod odwracania uwagi jest wirtualna rzeczywistość. Jest to sztuczne środowisko kreujące obrazy i obiekty, które wyglądają jak prawdziwe (na przykład zamarznięta kraina lub park dzikich zwierząt). Wirtualna rzeczywistość może cechować się:

– Pełną immersją – użytkownicy zakładają zazwyczaj zestaw słuchawkowy z ekranem; technologia umożliwia im interakcję z wirtualnym środowiskiem, tak, jakby się w nim znajdowali.

– Częściową immersją – użytkownicy wchodzą w interakcje z częściowo wirtualnym środowiskiem (na przykład symulatorem lotu, w którym elementy sterujące są rzeczywiste, ale okna wyświetlają wirtualne obrazy).

– Brakiem immersji – użytkownik jest połączony z wirtualnym światem za pomocą oddzielnego monitora (np. komputera), ale nadal może doświadczać świata rzeczywistego.

Dokonano przeglądu wyników badań, aby dowiedzieć się, czy wirtualna rzeczywistość może odwrócić uwagę dzieci od bólu i czy wiąże się z jakimiś niekorzystnymi (niepożądanymi) efektami.

Jak zidentyfikowaliśmy i oceniliśmy dane?

Dokonano przeglądu literatury medycznej pod kątem badań z randomizacją (RCT; badań klinicznych, w których uczestnicy są losowo przydzielani do jednej z grup leczenia), ponieważ takie badania dostarczają najbardziej wiarygodnych danych dotyczących skutków leczenia. Porównaliśmy i podsumowaliśmy ich wyniki. Na koniec oceniono wiarygodność danych, opierając się na takich czynnikach, jak metody i wielkość badań oraz spójność ich wyników.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 17 badań, które obejmowały łącznie 1008 dzieci w wieku od 4 do 18 lat. Zabiegi medyczne obejmowały wykonywanie zastrzyków, pobieranie krwi, zmianę opatrunków na ranach oraz ćwiczenia fizyczne. W badaniach porównywano różnicę między zastosowaniem wirtualnej rzeczywistości, a niestosowaniem jakiegokolwiek czynnika odwracającego uwagę lub zastosowaniem czynnika, ale nie wirtualnego. W badaniach nie porównywano różnych rodzajów wirtualnej rzeczywistości między sobą.

W trakcie zabiegu medycznego

Nie można stwierdzić, czy rzeczywistość wirtualna zmniejsza zgłaszany przez pacjenta ból w trakcie trwania zabiegu medycznego, ponieważ nie zgromadziliśmy odpowiedniej ilości danych (3 badania).

Tylko w 2 badaniach analizowano zmiany w odczuwaniu bólu oceniane przez obserwatora (np. za pomocą skali ocen w zakresie od 0 [brak bólu] do 10 [duży ból]). Odnotowane wyniki były sprzeczne. W jednym badaniu wirtualna rzeczywistość o pełnej immersji okazała się lepszą metodą odwrócenia uwagi od innych, niewirtualnych metod, a w drugim – nie.

Jak ocenił obserwator na podstawie zachowania dzieci (np. płaczu lub pocierania części ciała w sposób wskazujący na ból), wirtualna rzeczywistość o pełnej immersji może zmniejszyć odczuwanie bólu skuteczniej niż niewirtualne metody odwracania uwagi (2 badania) lub niestosowanie odwracania uwagi (1 badanie).

Na podstawie zachowania dzieci obserwator ocenił także, że wirtualna rzeczywistość o braku immersji nie miała korzystnego wpływu na odczuwanie bólu, w porównaniu z niestosowaniem metody odwracającej uwagę (1 badanie).

Po zabiegu medycznym

Nie można stwierdzić, czy rzeczywistość wirtualna zmniejsza ból zgłaszany przez pacjenta po zabiegu medycznym, ponieważ nie została zgromadzona odpowiednia ilość danych (16 badań).

W 5 badaniach analizowano zmiany w odczuwaniu bólu oceniane przez obserwatora. Wirtualna rzeczywistość była korzystna w porównaniu z niestosowaniem metody odwracającej uwagę w 2 badaniach, a także w porównaniu z niewirtualną metodą odwracania uwagi w kolejnych 2 badaniach. W jednym z badań zastosowanie wirtualnej rzeczywistości nie było jednak lepsze niż niewirtualne metody odwracania uwagi.

W 2 badaniach dotyczących natężenia bólu ocenianego przez obserwatora, na podstawie zachowania dzieci, odnotowano sprzeczne wyniki: wirtualna rzeczywistość o pełnej immersji była korzystna w porównaniu z niewirtualnymi metodami odwracania uwagi w jednym badaniu, ale w drugim już nie.

Nie można stwierdzić, czy istnieje różnica między zastosowaniem rzeczywistości wirtualnej, a niestosowaniem odwracania uwagi w przypadku natężenia bólu ocenianego przez obserwatora, na podstawie zachowania dzieci, ponieważ brakuje danych (1 badanie).

Działania niepożądane

Nie można stwierdzić, czy stosowanie wirtualnej rzeczywistości wiąże się z występowaniem działań niepożądanych, ponieważ mamy zbyt małe zaufanie do dostępnych danych naukowych (11 badań).

Co to oznacza?

Mamy małe lub bardzo małe zaufanie co do wiarygodności zidentyfikowanych przez nas danych naukowych. Z niniejszego przeglądu nie wynika jasno, czy wirtualna rzeczywistość jako forma odwrócenia uwagi wpływa na odczuwanie bólu u dzieci. Istnieje potrzeba przeprowadzenia większych, dobrze zaprojektowanych badań.

Na ile aktualne są dane z niniejszego przeglądu?

Dane naukowe w tym przeglądzie Cochrane są aktualne do października 2019 roku.