Jaki jest cel tego przeglądu?

Celem tego przeglądu było sprawdzenie, czy elektrostymulacja (EMS; stymulacja mięśni i nerwów za pomocą prądu elektrycznego) jest pomocna w leczeniu odleżyn. Badacze Cochrane zebrali i przeanalizowali wszystkie istotne badania z randomizacją, aby odpowiedzieć na to pytanie. Uwzględnili 20 takich badań.

Kluczowe wyniki

Możliwe, że terapia EMS przyspiesza gojenie odleżyn i zwiększa szanse na ich wyleczenie (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania). Nie ma jednak pewności co do jej wpływu na czas potrzebny do zakończenia leczenia i wielkość odleżyn (dane naukowe o bardzo niskiej pewności oszacowania). Najczęściej zgłaszanymi efektami ubocznymi EMS były zaczerwienienie skóry i dyskomfort. Należy przeprowadzić lepszej jakości badania, aby móc ocenić bezpieczeństwo i skuteczność stosowania terapii elektrostymulującej.

Co badano w ramach tego przeglądu?

Odleżyny (zwane również owrzodzeniami odleżynowymi lub odparzeniami łóżkowymi) to urazy skóry lub dolnych warstw tkanki, które powstają w wyniku stałego ucisku na części ciała znajdujące się w pobliżu elementów kostnych, np. bioder, pięty lub dolnej części pleców. Szczególnie narażone na występowanie odleżyn są osoby starsze, niepełnosprawne lub chore, ze względu ich na ograniczoną sprawność ruchową.

EMS polega na stymulacji mięśni i nerwów za pomocą prądu elektrycznego. Terapia może być wykonywana na różne sposoby. Na skórze umieszcza się dwie niewielkie elektrody podłączone do małego urządzenia zasilanego na baterie, które kontroluje natężenie prądu. Wytwarzany w ten sposób prąd może być stały lub impulsowy. Pod jego wpływem większość pacjentów odczuwa mrowienie lub wibracje. Wyjątkiem są osoby z zaburzeniami czucia, spowodowanymi takimi stanami, jak np. uraz rdzenia kręgowego. Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych dotyczących wpływu EMS na liczbę wyleczonych odleżyn, ich wielkość i nasilenie, czas potrzebny do zakończenia leczenia oraz jakość życia osób borykających się z tym problemem. Chcieliśmy również zbadać efekty uboczne stosowania tego rodzaju terapii.

Jakie są główne wyniki tego przeglądu?

W niniejszym przeglądzie uwzględniono wyniki 20 badań z randomizacją przeprowadzonych w latach 1985-2018. Wzięło w nich udział 913 osób. Średnia wieku uczestników wynosiła od 26 do 83 lat, a połowę z nich stanowili mężczyźni. Pacjenci mieli odleżyny przez co najmniej cztery dni, a w niektórych przypadkach problem utrzymywał się przez ponad 12 miesięcy. Większość zaobserwowanych owrzodzeń była poważna (60%) i najczęściej występowały one w okolicach pośladków (62%). Badania zostały przeprowadzone w szpitalach rehabilitacyjnych i geriatrycznych, ośrodkach medycznych, domach opieki oraz ośrodkach pomocy społecznej. Terapię EMS stosowano średnio przez 5 godzin tygodniowo. W badaniach porównano EMS w połączeniu ze zwykłą pielęgnacją (np. opatrywanie ran, zmniejszanie ucisku, regularna zmiana pozycji ciała, porady żywieniowe oraz suplementacja) z niestosowaniem EMS (ograniczanie się do zwykłej pielęgnacji). Osiem spośród dwudziestu badań zostało sfinansowanych przez producenta urządzeń EMS, w którego interesie leżały wyniki badań.

Jedenaście badań, w których porównano EMS ze zwykłą opieką wykazało, że prawdopodobnie dzięki elektrostymulacji możliwe jest wyleczenie większej liczby odleżyn (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania oparte na wynikach 501 uczestników [512 odleżyn]). Nie ma pewności, czy EMS zmniejsza stopień nasilenia problemu (dane oparte na wynikach jednego badania obejmującego 15 uczestników [15 odleżyn]). Ocena wpływu EMS na wielkość obszaru występowania odleżyn nie była możliwa ze względu na zbyt zróżnicowane wyniki badań. Nie ma pewności, czy EMS zmniejsza obszar występowania odleżyn (dane naukowe o bardzo niskiej pewności oszacowania oparte na wynikach 494 uczestników [505 odleżyn]). Nie mamy pewności, czy EMS ma wpływ na czas potrzebny do zakończenia leczenia (dane naukowe o bardzo niskiej pewności oszacowania oparte na wynikach 55 uczestników [55 odleżyn]). Najczęstsze powikłania związane z terapią EMS to zaczerwienienie i dyskomfort (dane naukowe o niskiej pewności oszacowania oparte na wynikach 586 uczestników [602 odleżyny]). Na podstawie wyników dwunastu badań stwierdzono, że EMS prawdopodobnie zwiększa odsetek wygojonych odleżyn (dane naukowe o umiarkowanej pewności oszacowania oparte na wynikach 561 uczestników [613 odleżyn]). W żadnym z badań nie raportowano wyników dotyczących jakości życia lub stanów depresyjnych.

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Poszukiwaliśmy badań opublikowanych do lipca 2019 roku.