Cel przeglądu

Celem niniejszej syntezy jakościowych danych naukowych przygotowanej przez Cochrane było zbadanie czynników, które wpływają na poglądy i praktyki rodziców dotyczące rutynowych szczepień u dzieci. W tym celu znaleźliśmy i przeanalizowaliśmy badania jakościowe dotyczące poglądów, doświadczeń i praktyk rodziców.

Niniejsze zestawienie stanowi uzupełnienie innych przeglądów Cochrane oceniających skuteczność strategii mających na celu zwiększenie rozpowszechnienia szczepień u dzieci.

Kluczowe informacje

Na poglądy i praktyki rodziców w zakresie szczepień wpływa wiele czynników, w tym te związane z indywidualnym postrzeganiem, relacjami społecznymi i ogólną sytuacją, w której żyją rodzice. Podejmowane przez rodziców decyzje o szczepieniu lub nieszczepieniu swoich dzieci często są świadectwem nie tylko tego, co sądzą o szczepionkach, ale także tego kim są, jakie wartości są dla nich ważne i z kim się utożsamiają.

Co analizowano w niniejszym przeglądzie?

Szczepienie jest jednym z najskuteczniejszych sposobów zapobiegania poważnym chorobom i zgonom wśród dzieci. Mimo to, wiele dzieci na całym świecie nie otrzymuje wszystkich zalecanych szczepień. Istnieje kilka potencjalnych przyczyn takiego stanu rzeczy. Szczepionki mogą być niedostępne, a rodzice mogą mieć trudności z dostępem do usług związanych ze szczepieniami. Niektórzy rodzice mogą nie korzystać z dostępnych szczepionek i usług z nimi związanych.

Nasza wiedza na temat tego, co wpływa na poglądy i praktyki rodziców dotyczące szczepień dzieci oraz dlaczego niektórzy rodzice mogą decydować się nie stosować ich u swoich dzieci, jest nadal ograniczona. Badania jakościowe analizują sposób, w jaki ludzie postrzegają i doświadczają otaczającego ich świata, dlatego są odpowiednie do analizy tych zagadnień.

Jakie są główne wyniki przeglądu?

Do niniejszego przeglądu włączyliśmy 27 badań. Badania przeprowadzono w Afryce, obu Amerykach, Azji Południowo-Wschodniej, Europie oraz w regionie Zachodniego Pacyfiku. Obejmowały one środowiska miejskie i wiejskie, a także kraje o wysokich, średnich i niskich dochodach.

Stwierdzono, że na poglądy i praktyki rodziców dotyczące szczepień wpływa wiele złożonych czynników, które podzieliliśmy na cztery grupy tematyczne.

Po pierwsze, na wyobrażenia i praktyki rodziców dotyczące szczepień mogą wpływać ich ogólne poglądy i praktyki dotyczące zdrowia i choroby, szczególnie w odniesieniu do ich dzieci, a także ich postrzeganie roli szczepień w tym kontekście. Po drugie, na poglądy i praktyki wielu rodziców dotyczące szczepień wpłynęły poglądy i praktyki osób, z którymi utrzymują kontakty towarzyskie. Jednocześnie wspólne poglądy i praktyki dotyczące szczepień pomogły niektórym rodzicom nawiązać relacje społeczne, co z kolei wzmocniło ich przekonania w tej kwestii. Po trzecie, na poglądy i praktyki rodziców dotyczące szczepień mogą wpływać ogólne kwestie i obawy polityczne, a zwłaszcza ich zaufanie (lub nieufność) do osób związanych z programami szczepień. Po czwarte, na poglądy i praktyki rodziców może wpływać stopień dostępności do usług związanych ze szczepieniami, a także doświadczenia związane z nimi i z pracownikami służby zdrowia.

Opracowaliśmy dwie koncepcje pozwalające zrozumieć możliwe sposoby zmniejszania się skłonności rodziców do korzystania ze szczepień dla swoich dzieci.

Pierwsza koncepcja, „logika neoliberalna”, sugeruje, że wielu rodziców (zwłaszcza tych pochodzących z krajów o wysokim dochodzie), uznaje zdrowie i decyzje dotyczące opieki zdrowotnej za kwestie indywidualnego ryzyka, wyboru i odpowiedzialności. Niektórzy rodzice uznali to rozumienie za sprzeczne z programami szczepień, w których kładzie się nacisk na uogólnione ryzyko i zdrowie społeczeństwa. Konflikt ten, dostrzeżony przez rodziców, sprawił, że niektórzy z nich są mniej skłonni do skorzystania ze szczepień dla swoich dzieci.

Druga koncepcja, „wykluczenie społeczne”, zakłada, że niektórzy rodzice (zwłaszcza ci pochodzący z krajów o niskich i średnich dochodach), byli mniej skłonni do skorzystania ze szczepień dla swoich dzieci ze względu na swoje doświadczenie związane z wykluczeniem społecznym. Wykluczenie społeczne może naruszać oparte na zaufaniu relacje między władzą a społeczeństwem, wywoływać poczucie izolacji i niechęci oraz powodować demotywację w obliczu niskiej jakości i trudno dostępnych usług publicznych. Te czynniki spowodowały z kolei, że rodzice, którzy doświadczyli wykluczenia społecznego, nie ufali szczepieniom, rezygnowali z nich w ramach buntu lub wyrazu chęci wprowadzenia zmian lub unikali szczepień ze względu na ich czasochłonność, koszt i związany z nimi stres.

Na ile aktualny jest niniejszy przegląd?

Poszukiwano badań opublikowanych do 3 czerwca 2020 r.