Najważniejsze informacje

• Cynk i N-acetylocysteina (NAC; 1200 mg) mogą nie zmniejszać częstości występowania epizodów bólowych (kryzysów) u osób z niedokrwistością sierpowatokrwinkową (ang. sickle cell disease, SCD) w porównaniu z placebo.

• Cynk może nieznacznie poprawiać stężenie hemoglobiny (liczbę czerwonych krwinek), w przeciwieństwie do L-argininy. L-arginina prawdopodobnie zmniejsza także nasilenie bólu, jednak niekoniecznie wpływa na zmniejszenie częstości hospitalizacji.

• Konieczne są większe badania w celu oceny wpływu witaminy C, witaminy E, cynku, NAC, L-argininy i kwasów omega-3. Przyszłe badania powinny ocenić liczbę i nasilenie bolesnych epizodów doświadczanych przez osoby z SCD, jakość ich życia, szkodliwe skutki leczenia oraz częstość hospitalizacji.

Czym jest choroba sierpowatokrwinkowa (SCD) i jak się ją leczy?

Niedokrwistość sierpowatokrwinkowa jest dziedziczną chorobą mającą wpływ na krwinki przenoszące tlen w organizmie. U osób z tym schorzeniem, gdy poziom tlenu jest niski, czerwone krwinki przybierają sierpowaty kształt (zbliżony do litery C). Czerwone krwinki o kształcie sierpowatym powodują produkcję szkodliwych substancji zwanych wolnymi rodnikami.

Antyoksydanty to ogólne określenie substancji chroniących komórki naszego ciała przed wolnymi rodnikami, związkami chemicznymi, które mają zdolność uszkadzania komórek.

Antyoksydanty mogą pomóc zmniejszyć proces odkształcania się krwinek i przyspieszyć powrót do zdrowia po tzw. kryzysie sierpowatokrwinkowym. Kryzys sierpowatokrwinkowy to epizod bólu, który pojawia się, gdy czerwone krwinki przyjmują sierpowaty kształt z powodu niskiego poziomu tlenu we krwi.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy podawanie antyoksydantów osobom z SCD zmniejsza częstotliwość epizodów bólu, łagodzi ból i poprawia jakość ich życia. Chcieliśmy również sprawdzić, czy antyoksydanty w postaci suplementów mogą szkodzić osobom z SCD.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań porównujących antyoksydanty z placebo lub innymi antyoksydantami albo porównujących dwie różne dawki tego samego antyoksydantu. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy naszą pewność do danych naukowych w oparciu o metodykę badań oraz ich wielkość.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 26 badań z udziałem 1609 dzieci i dorosłych z SCD, w których analizowano 11 rodzajów antyoksydantów. Badania przeprowadzono w Belgii, Brazylii, Indiach, na Jamajce, w Holandii, Nigerii, Sudanie, Wielkiej Brytanii i USA. Trzynaście badań finansowano ze środków publicznych, trzy badania finansowały firmy farmaceutyczne, a cztery badania były finansowane ze środków obu tych źródeł. Jedno badanie nie otrzymało finansowania, natomiast w przypadku pięciu nie było informacji na temat źródła finansowania.

Tylko w przypadku ośmiu badań odnotowano istotne dla nas punkty końcowe po sześciu miesiącach od zakończenia leczenia:

• częstotliwość epizodów bólu (cztery badania);
• nasilenie bólu (trzy badania);
• jakość życia (jedno badanie);
• działania niepożądane (czyli efekty niepożądane, dwa badania);
• częstość hospitalizacji (dwa badania);
• częstość występowania powikłań związanych z SCD (trzy badania);
• zmiana stężenia hemoglobiny (pięć badań).

Osiem badań dotyczyło różnych antyoksydantów: witaminy C i E, cynku, N-acetylocysteiny (NAC), L-argininy i kwasów omega-3.

Główne wyniki

Nie mamy pewności, czy witamina C (1400 mg) w połączeniu z witaminą E (800 mg) są skuteczniejsze niż placebo w zmniejszaniu częstości występowania kryzysów lub nasilenia bólu. Możliwe też, że powodują więcej skutków ubocznych (1 badanie, 83 uczestników). Nie mamy również pewności, czy witamina C i witamina E są lepsze niż placebo w zmniejszaniu problemów zdrowotnych związanych z SCD i poprawie parametrów krwi u osób z SCD.

Cynk może nie być skuteczniejszy od placebo w zmniejszaniu częstości występowania epizodów bólu, ale może powodować niewielki wzrost w parametrach krwi (1 badanie, 36 osób). Nie jesteśmy pewni wpływu cynku na powikłania związane z SCD takie jak owrzodzenia nóg (1 badanie, 34 uczestników).

NAC (1200 mg) może nie być skuteczniejszy niż placebo w zmniejszaniu częstości występowania epizodów bólu, nasilenia bólu i parametrów krwi. Nie mamy pewności, co do wpływu NAC na jakość życia, efekty niepożądane, częstość hospitalizacji i powikłania związane z SCD (1 badanie, 96 uczestników).

L-arginina może nie być skuteczniejsza od placebo w zmniejszaniu częstotliwości występowania kryzysów (comiesięcznego bólu) (1 badanie, 50 uczestników). Jednak L-arginina może być skuteczniejsza od placebo w łagodzeniu nasilenia bólu (2 badania, 125 uczestników). Ponadto odsetek efektów niepożądanych był podobny w obu leczonych grupach. L-arginina może nie być skuteczniejsza od placebo w odniesieniu do krótszej hospitalizacji (2 badania, 125 uczestników) lub zwiększaniu parametrów krwi (2 badania, 106 uczestników).

Nie jesteśmy pewni, czy kwasy omega-3 wywołują więcej niepożądanych skutków u osób z SCD niż placebo oraz, czy zwiększają parametry krwi (1 badanie, 67 uczestników).

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

Ogólnie nie mamy dużej pewności, co do skuteczności antyoksydantów w leczeniu niedokrwistości sierpowatokrwinkowej, ponieważ było zbyt mało badań dla poszczególnych porównań. Mieliśmy również wątpliwości, co do sposobu przeprowadzenia niektórych badań. Dalsze badania prawdopodobnie zmienią te wyniki.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne na dzień 15 sierpnia 2023 roku.