Wprowadzenie

Rak płuca spośród wszystkich nowotworów jest najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Przeżycie u chorych na ten nowotwór w znacznym stopniu zależy od tego, jak szybko choroba zostanie rozpoznana. Kluczowe jest jak najwcześniejsze wykrycie choroby przy użyciu radiografii (prześwietlenia klatki piersiowej) lub tomografii komputerowej (CT), która jest bardziej szczegółowym rodzajem radiografii, gdzie wykonuje się wiele skanów płuc. Celem niniejszego przeglądu było zebranie informacji na temat wykorzystania CT we wczesnym wykrywaniu raka płuca oraz sprawdzenie, czy wcześniejsze wykrycie zmniejsza ryzyko zgonu z powodu tej choroby. Oceniliśmy również potencjalne szkody, które mogą wyniknąć z zastosowania CT w celu wykrycia raka płuca, np. konieczność wykonywania dodatkowych badań oraz związane z nimi komplikacje.

Opis uwzględnionych badań

Dane są aktualne do 31 lipca 2021 roku. Włączyliśmy 11 badań obejmujących łącznie 94 445 uczestników. Badania przeprowadzono u USA oraz w Europie. Najstarsze badanie rozpoczęło się w 1991 roku, a najnowsze w 2011 roku. Uczestnikami badań były osoby dorosłe w wieku powyżej 40 lat. Częstość przeprowadzania badań przesiewowych z wykorzystaniem CT wynosiła od 1 do 2,5 roku.

Kluczowe wnioski

Do głównej analizy dotyczącej śmiertelności związanej z rakiem płuca włączyliśmy 8 badań (91 122 uczestników). Wśród osób powyżej 40 roku życia, które były nałogowymi palaczami, przeprowadzanie badań przesiewowych z wykorzystaniem CT zmniejszyło ryzyko zgonu z powodu raka płuca o 21%. Żeby zapobiec 1 zgonowi z powodu raka płuca badaniom przesiewowym należało poddać 226 osób. Dowiedliśmy również, że ryzyko zgonu z jakiejkolwiek przyczyny (włączając w to raka płuca) było mniejsze, gdy badania przesiewowe wykonywano z użyciem CT. Efekt ten był jednak znacznie mniejszy (zmniejszenie ryzyka tylko o 5%). Rak płuca był częściej wykrywany w grupie osób, które poddały się badaniom przesiewowym, niż u osób, które takich badań nie przeszły. Jednak wykonywanie CT może powodować wyniki fałszywie dodatnie (sytuacja, w której wynik badania jest dodatni lub nieokreślony, a dana osoba w rzeczywistości nie choruje na raka płuca). Okazało się, że fałszywie dodatnie wyniki zdarzały się częściej u osób, które poddały się badaniom przesiewowym niż u osób, u których wykonano prześwietlenie klatki piersiowej. Z tego powodu osoby, które przeszły badania przesiewowe, musiały przejść szereg innych badań w kierunku chorób nowotworowych, jak i nienowotworowych. Badania przesiewowe wiążą się również z ryzykiem wykrycia raka płuca, który być może nigdy nie rozwinął się na tyle, aby zaszkodzić danej osobie (jest to określane jako nadrozpoznawalność). Ryzyko nadrozpoznawalności raka płuca w przypadku badania przesiewowego z wykorzystaniem TK oszacowano na 18%.

Badania za bardzo się różniły między sobą lub nie dostarczyły wystarczających informacji, aby móc stwierdzić jaki wpływ ma wykonywanie badań przesiewowych na zaprzestanie palenia tytoniu lub na jakość życia. Odnaleziono pewne dane naukowe wskazujące na brak długoterminowych szkód psychologicznych spowodowanych wykonywaniem badań przesiewowych, przy czym niektóre osoby poddane badaniu CT czuły się wręcz spokojniej, w porównaniu z osobami, które tych badań nie przeszły.

Wiarygodność danych naukowych

Ogólna pewność (co do wiarygodności – przyp. tłum.) danych naukowych była umiarkowana dla wyników dotyczących śmiertelności oraz umiarkowana lub niska dla pozostałych wyników. Ocena wiarygodności wyników odzwierciedla pewność oraz przekonanie autorów co do tego, że były one poprawne.