Najważniejsze informacje

• Korzyści i zagrożenia niechirurgicznego i chirurgicznego leczenia nerwiaka Mortona (rodzaju zgrubienia wzdłuż nerwu w stopie powodującego ból podczas chodzenia) są niejasne.

• Aby określić korzyści i zagrożenia leczenia nerwiaka Mortona, potrzebne są dobrze zaprojektowane badania.

Czym jest nerwiak Mortona?

Nerwiak Mortona pojawia się, gdy wzdłuż nerwu w śródstopiu (przedniej części stopy, czyli obszaru połączonego z palcami) tworzy się zgrubienie, co powoduje ból. Jego przyczyna nie jest znana. Objawy mogą obejmować:

• pieczenie lub przeszywający ból w przedniej części stopy i w palcach;

• uczucie chodzenia po kamykach lub grudach.

Może to wpływać na chodzenie, a tym samym na ogólne samopoczucie.

Jak leczy się nerwiaka Mortona?

Zabiegi niechirurgiczne obejmują:

• wkładki do butów (ortezy stóp);

• poruszanie kośćmi i tkankami miękkimi w przedstopiu (mobilizację);

• terapię falą uderzeniową;

• zastrzyk z kortykosteroidu i środka znieczulającego miejscowo (CS+LA) do obrzękniętej części nerwu (nerwiaka).

Zabiegi chirurgiczne (wymagające nacięcia stopy) obejmują:

• usunięcie nerwiaka (neurektomię);

• uwolnienie nerwu z otaczającej tkanki (neurolizę chirurgiczną).

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, które metody leczenia były lepsze od placebo (leczenia fikcyjnego lub pozorowanego, które wygląda lub jest odczuwane jak testowane leczenie), a które lepsze od innego leczenia w odniesieniu do:

• natężenia bólu;

• funkcjonowania (zajęć związanych z chodzeniem);

• dobrego samopoczucia;

• oraz satysfakcji.

Chcieliśmy się również dowiedzieć, czy wystąpiły jakieś działania niepożądane.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań porównujących leczenie niechirurgiczne i chirurgiczne z placebo lub z inną metodą leczenia u osób z nerwiakiem Mortona. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy naszą pewność do danych na podstawie takich czynników, jak metody i wielkość badań.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 6 badań, w których wzięły udział 373 osoby z nerwiakiem Mortona. Badania trwały od 4 tygodni (1 badanie) do ponad 12 miesięcy (3 badania) i przeprowadzono je w Europie (3), Wielkiej Brytanii (2) i Azji (1).

2 badania zostały sfinansowane ze źródeł rządowych lub uniwersyteckich.

Głównie wyniki

Zabiegi niechirurgiczne

W okresie od 3 do 12 miesięcy, wstrzyknięcie kortykosteroidu łącznie z miejscowym środkiem znieczulającym (CS+LA), w porównaniu ze wstrzyknięciem samego miejscowego środka znieczulającego (LA):

• może mieć niewielki lub żaden wpływ na natężenie bólu (2 badania, 157 osób);

• może mieć niewielki lub żaden wpływ na funkcjonowanie (2 badania, 157 osób);

• prawdopodobnie ma niewielki lub żaden wpływ na samopoczucie (1 badanie, 122 osoby);

• może mieć niewielki lub żaden wpływ na satysfakcję z leczenia (1 badanie, 35 osób).

W grupie CS+LA wystąpiło niewiele działań niepożądanych, obejmujących zmniejszenie grubości poduszki tłuszczowej stopy i utratę koloru skóry. W grupie LA nie zaobserwowano żadnych działań niepożądanych.

W okresie od 3 do 12 miesięcy wstrzyknięcie CS+LA pod kontrolą USG w porównaniu z wstrzyknięciem CA+LA bez kontroli USG:

• prawdopodobnie zmniejsza natężenie bólu (2 badania, 116 osób);

• prawdopodobnie poprawia funkcjonowanie (2 badania, 116 osób);

• może zwiększać satysfakcję z leczenia (2 badania, 114 osób).

W badaniach tych nie oceniano samopoczucia.

Między grupami stwierdzono niewielką lub żadną różnicę pod względem działań niepożądanych, które były nieliczne i obejmowały zmniejszenie grubości poduszki tłuszczowej stopy oraz utratę koloru skóry.

Zabiegi niechirurgiczne

W jednym badaniu porównano chirurgiczne usunięcie nerwiaka poprzez nacięcie górnej części stopy (neurektomia grzbietowa) z usunięciem nerwiaka przez dolną część stopy (neurektomia podeszwowa).

Po ≥12 miesiącach neurektomia grzbietowa:

• może mieć niewielki lub żaden wpływ na satysfakcję z leczenia (1 badanie, 73 osoby);

• może mieć niewielki lub żaden wpływ na ryzyko poważnych działań niepożądanych (1 badanie, 75 osób).

W badaniu tym raportowano natężenie bólu i funkcjonowanie w sposób, którego nie mogliśmy wykorzystać, a także nie oceniano samopoczucia.

Działania niepożądane wystąpiły u 11 spośród 75 osób i obejmowały:

• w grupie neurektomii podeszwowej: bolesne blizny, reakcje na ciało obce;

• w grupie neurektomii grzbietowej: zakażenie, konieczność ponownego otwarcia rany, zakrzepy w żyle nogi oraz reoperacje podeszwowe z powodu bólu.

Badania dotyczące ortez stopy (wkładek do butów), mobilizacji przodostopia i neurolizy chirurgicznej nie spełniły naszych wymagań do uwzględnienia ich w tej analizie.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy umiarkowane lub małe zaufanie do tych dowodów, ponieważ niektóre badania przeprowadzono na niewielką skalę oraz nie przeprowadzono wystarczającej liczby badań, by mieć pewność co do wyników, zwłaszcza odnośnie skutków niepożądanych. Nie mamy pewności, co do dokładności skali satysfakcji stosowanej w badaniach. Możliwe, że w przypadku niektórych badań, osoby oceniające wyniki wiedziały, jakiemu leczeniu poddawani są pacjenci. W niektórych badaniach stosowano różną liczbę wstrzyknięć CS+LA, co mogło wpływać na wyniki. Przyszłe badania mogą wpłynąć na te wyniki.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do lipca 2022 r.