Najważniejsze informacje

• Nie wiemy, czy nieinwazyjna stymulacja mózgu, różne rodzaje treningu językowego, bądź też obie te metody leczenia łącznie pomagają osobom z afazją pierwotną postępującą, ponieważ dostępne dane naukowe są ograniczone i ogólnie niskiej jakości.

• Badania nad stymulacją mózgu nie wykazały poważnych skutków ubocznych.

Czym jest pierwotna afazja postępująca?

Pierwotna postępująca afazja (ang. primary progressive aphasia, PPA) to rzadka choroba, która stopniowo uszkadza części mózgu kontrolujące mowę i język. Istnieją trzy typy (lub warianty) PPA charakteryzujące się różnymi objawami i skutkami dla mowy i umiejętności językowych. Jednak, osoby z PPA stopniowo tracą zdolność mówienia, czytania, pisania i rozumienia języka. PPA pogarsza się z czasem i na chwilę obecną nie da się jej wyleczyć. Niezdolność do komunikowania się jest kłopotliwa dla osób z PPA, a także dla osób opiekujących się nimi i wspierających je.

Jak wygląda leczenie?

Badania wykazały, że leki nie pomagają osobom chorym na PPA w poprawie ich zdolności językowych i komunikacyjnych. W związku z tym pracownicy ochrony zdrowia zbadali metody leczenia nieoparte na lekach, które można ogólnie podzielić na 2 kategorie: (1) nieinwazyjna stymulacja mózgu; (2) leczenie behawioralne obejmujące trening mowy i języka.

W leczeniu PPA stosuje się dwa główne rodzaje stymulacji mózgu: (1) przezczaszkową stymulację magnetyczną (ang. transcranial magnetic stimulation, TMS); i (2) przezczaszkową stymulację prądem stałym (ang. transcranial direct current stimulation, tDCS). TMS wykorzystuje urządzenie umieszczone w pobliżu głowy danej osoby, które generuje delikatne impulsy energii magnetycznej w celu stymulacji określonych obszarów mózgu. Podczas tDCS do mózgu trafiają nieszkodliwe prądy elektryczne o niskim natężeniu za pośrednictwem elektrod przymocowanych do skóry głowy. Zabiegi te są nieinwazyjne (nie wymagają nacinania skóry ani ingerencji w ciało), a ich celem jest stymulacja aktywności mózgu.

Leczenie PPA może obejmować stymulację mózgu, leczenie behawioralne lub połączenie obu tych metod.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy nielekowe metody terapeutyczne pomagają osobom z PPA poprawić umiejętność wyszukiwania słów (umiejętność znajdowania właściwego słowa do właściwego przedmiotu lub sytuacji), ogólne zdolności językowe, zdolności poznawcze (zdolność myślenia) i jakość życia. Chcieliśmy również dowiedzieć się, czy stymulacja mózgu ma negatywne skutki, np. w postaci bólu lub zawrotów głowy.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których porównywano leczenie nielekowe z innym leczeniem nielekowym lub grupą kontrolną (grupą, która nie otrzymała żadnego leczenia albo otrzymała placebo – "pozorowane" leczenie).

Podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy poziom naszego zaufania do danych naukowych na podstawie czynników takich jak wielkość badania, metody i dokładność w opisaniu szczegółów leczenia.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 10 badań z udziałem 132 osób. Badania przeprowadzono na małej grupie uczestników od 3 do 40 osób. Średni wiek osób biorących udział w badaniach wynosił około 68 lat. W badaniach przeanalizowano następujące metody leczenia:
• samodzielne tDCS (2 badania);
• tDCS wraz z inną formą treningu językowego (7 badań);
• samodzielne, powtarzalne badanie TMS (1 badanie).

Interwencje były bardzo zróżnicowane pod względem rodzaju terapii, czasu jej trwania, częstotliwości i specyfiki techniki stymulacji mózgu. Oznaczało to, że rozpatrywaliśmy wyniki każdego badania osobno, zamiast łączyć i analizować informacje z kilku badań.

Główne wyniki

Odnaleźliśmy, że połączenie terapii tDCS z treningiem językowym może być pomocne w poprawie wyszukiwania słów, zwłaszcza „słów wytrenowanych” – czyli słów, które uczestnicy ćwiczyli w trakcie badania. Mimo, że wyniki poszczególnych badań różniły się, nasz przegląd wskazuje, że połączenie terapii językowej i tDCS może być skuteczne w poprawie funkcji językowych u pacjentów z PPA.

W trzech badaniach oceniano, w jaki sposób terapie wpływają na ogólne zdolności językowe; wyniki jednak nie były jednoznaczne.

Żadne z badań lub tylko 1 badanie oceniało niektóre z interesujących nas punktów końcowych, w tym funkcje poznawcze (1 badanie) i jakość życia (1 badanie). Drugie z wymienionych badań wykazało poprawę jakości życia, ale w związku z tym, że wynik ten pochodził z tylko jednego badania, nie mamy względem niego pewności.

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

Mamy bardzo małe zaufanie do obecnych danych naukowych, głównie ze względu na problemy ze sposobem przeprowadzenia badań i niewielką liczbę osób objętych badaniem.

Jak aktualny jest ten przegląd?

Dane naukowe są aktualne do stycznia 2024 r.