پیشینه
استعمال دخانیات علت اصلی بیماری قابل پیشگیری و مرگومیر در سطح جهان است. ترک سیگار سلامت افراد را حتی در سنین بالا تا حد زیادی بهبود میبخشد. از انواع مختلفی از هیپنوتیزم-درمانی برای کمک به افراد برای ترک سیگار استفاده میشود. برخی از روشها سعی میکنند میل افراد را به سیگار کشیدن تضعیف کنند، اراده آنها را برای ترک سیگار تقویت کنند، یا به آنها کمک کنند تا روی یک برنامه ترک تمرکز کنند. شواهدی را در مورد تاثیر هیپنوتیزم-درمانی در افرادی که میخواستند سیگار را ترک کنند، مرور کردیم.
ویژگیهای مطالعه
تعداد 14 مطالعه را یافتیم که هیپنوتیزم-درمانی را با روشهای دیگر برای کمک به افراد در ترک سیگار (از جمله توصیههای کوتاه، یا مشاوره فشردهتر برای ترک سیگار)، یا عدم-درمان مقایسه کردند. در مجموع، 1926 نفر وارد شدند. مطالعات، حداقل به مدت شش ماه به طول انجامیدند. مطالعات از نظر درمانهایی که مقایسه کردند بسیار متفاوت بودند، بنابراین ترکیب نتایج آنها دشوار بود. تا تاریخ 18 جولای 2018 به دنبال شواهد جستوجو کردیم.
نتایج کلیدی
وقتی نتایج شش مطالعه (با مجموع 957 نفر) را با هم ترکیب کردیم، شواهدی به دست نیامد مبنی بر اینکه هیپنوتیزم-درمانی بیشتر از مداخلات رفتاری، مانند مشاوره، در زمانی که در مدت زمان مشابه انجام میشود، به افراد کمک میکند تا سیگار را ترک کنند. زمانی که نتایج دو مطالعه (269 نفر) را با هم ترکیب کردیم، هیچ شواهدی نیز وجود نداشت مبنی بر وجود تفاوت بین هیپنوتیزم-درمانی و برنامههای مشاوره طولانیتر. یک مطالعه هیپنوتیزم-درمانی را با عدم-درمان مقایسه کرد و اثری را به نفع هیپنوتیزم یافت، اما مطالعه کوچک (40 نفر) بود و روشهای انجام آن مشکل داشت، به این معنی که نمیتوانیم در مورد این یافته مطمئن باشیم. اکثر مطالعات نگفتند که بیخطری انجام هیپنوتیزم-درمانی را نیز ارزیابی کردند یا خیر. پنج مطالعه به افزودن هیپنوتیزم-درمانی به درمانهای موجود پرداختند و تاثیری را یافتند، اما مطالعات در معرض خطر بالای سوگیری قرار داشته و تفاوتهای بزرگ و غیر-قابل توضیحی در یافتههای آنها وجود داشت. یک مطالعه که هیپنوتیزم-درمانی و آرامشسازی را مقایسه کرد، هیچ تفاوتی را در عوارض جانبی نیافت.
قطعیت شواهد
قطعیت شواهد موجود در این مرور از پائین تا بسیار پائین متغیر است، زیرا اطلاعات کافی وجود نداشت و بسیاری از مطالعات با طراحیهای خود مشکل داشتند.
هیچ شواهد روشنی وجود ندارد که نشان دهد هیپنوتیزم-درمانی بهتر از دیگر روشها به افراد کمک میکند تا سیگار خود را ترک کنند. اگر فایدهای هم وجود داشته باشد، شواهد فعلی حاکی از آن است که این مزیت در حداکثر میزان خود هم اندک است. به انجام مطالعات بیشتر و با کیفیت بالاتری نیاز است.
برای تعیین اینکه هیپنوتیزم-درمانی برای ترک سیگار موثرتر از دیگر اشکال حمایت رفتاری یا ترک سیگار بدون کمک است، شواهد کافی وجود ندارد. اگر فایدهای هم وجود داشته باشد، شواهد فعلی حاکی از آن است که این مزیت در حداکثر میزان خود هم اندک است. شواهد بسیار کمی وجود دارد در مورد اینکه هیپنوتیزم-درمانی باعث ایجاد عوارض جانبی میشود یا خیر، اما دادههای موجود نشان میدهند که شواهدی در این زمینه در دست نیست. انجام کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شده بزرگ و با کیفیت بالا، و انجام ارزیابیهای جامعتر از بیخطری (safety) آنها، الزامی است.
هیپنوتیزم-درمانی به طور گستردهای به عنوان روشی برای کمک به ترک سیگار تبلیغ میشود. این روش بر اساس انگیزههای زیربنایی برای تضعیف میل به سیگار کشیدن یا تقویت اراده برای ترک سیگار عمل کند.
ارزیابی تاثیر و بیخطری (safety) استفاده از هیپنوتیزم-درمانی در ترک سیگار.
برای این بهروزرسانی، پایگاه ثبت تخصصی گروه اعتیاد به دخانیات کاکرین، و پایگاه ثبت کارآزماییها (ClinicalTrials.gov و پلتفرم بینالمللی پایگاه ثبت کارآزماییهای بالینی سازمان جهانی بهداشت) را با استفاده از عبارات «ترک سیگار (smoking cessation)» و «هیپنوتیزم-درمانی (hypnotherapy)» یا «هیپنوتیزم (hypnosis)»، بدون اعمال محدودیت در مورد زبان یا تاریخ انتشار مقاله، جستوجو کردیم. آخرین جستوجو در 18 جولای 2018 انجام شد.
کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترل شدهای را در نظر گرفتیم که افراد سیگاری را وارد کرده و مداخله هیپنوتیزم-درمانی را برای ترک سیگار در مقایسه با عدم-درمان، یا هر مداخله درمانی دیگری، مقایسه کردند. لازم بود کارآزماییها نرخ ترک سیگار را حداقل به مدت شش ماه پس از شروع درمان گزارش میکردند. واجد شرایط بودن مطالعه توسط حداقل دو نویسنده مروری بهطور مستقل از هم تعیین شد.
حداقل دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم دادههای مربوط به ویژگیهای شرکتکننده، نوع و طول دوره هیپنوتیزم-درمانی، ماهیت گروه کنترل، وضعیت مصرف سیگار، روش تصادفیسازی، و کامل بودن دوره پیگیری را استخراج کردند. این نویسندگان همچنین مستقلا کیفیت مطالعات وارد شده را ارزیابی کردند. در انجام این کار، از روشهای استاندارد روششناسی مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
معیار پیامد اصلی عبارت بود از پرهیز (abstinence) از سیگار کشیدن پس از حداقل شش ماه پیگیری. از دقیقترین تعریف پرهیز از سیگار کشیدن در هر کارآزمایی، و نرخهای پرهیز که از نظر بیوشیمیایی تائید شدند، در صورت وجود، استفاده کردیم. افرادی که در دوره پیگیری از دست رفتند، افراد سیگاری در نظر گرفته شدند. اثرات مداخله را به صورت خطرات نسبی (RR) و 95% فواصل اطمینان (CI) خلاصه کردیم. هر جا که اقتضا میکرد، متاآنالیز را با استفاده از مدل اثر-ثابت انجام دادیم. همچنین هر گونه عوارض جانبی گزارششده را یادداشت کردیم.
سه کارآزمایی جدید را در این بهروزرسانی وارد کردیم، که مجموع آنها را به 14 مطالعه رساند که هیپنوتیزم-تراپی را با 22 مداخله کنترل مختلف مقایسه کردند. این مطالعات شامل 1926 شرکتکننده بودند. مطالعات متنوع بوده و انجام یک متاآنالیز واحد امکانپذیر نبود. فقط یک مطالعه در معرض خطر پائین سوگیری (bias)، 10 مطالعه در معرض خطر بالای سوگیری و سه مطالعه در معرض خطر نامشخص ارزیابی شدند. مطالعات، شواهد قابل اعتمادی را مبنی بر منفعت بیشتر هیپنوتیزم-درمانی در مقایسه با دیگر مداخلات یا عدم-درمان برای ترک سیگار ارائه نکردند. اکثر مطالعات فردی تفاوتهای آماری معنیداری را در نرخ ترک سیگار پس از شش ماه یا بیشتر پیدا نکردند، و مطالعاتی که تفاوتها را تشخیص دادند معمولا دارای محدودیتهای روششناسی (methodology) بودند.
ادغام گروههای کوچکی از مطالعات نسبتا قابل مقایسه، شواهد قابل اعتمادی را برای تاثیر خاص هیپنوتیزم-درمانی نسبت به گروه کنترل ارائه نداد. شواهدی با قطعیت پائین، به دلیل عدم-دقت و خطر سوگیری، وجود داشت، که تفاوت آماری معنیداری را بین هیپنوتیزم-درمانی و درمانهای رفتاری منطبق با توجه نشان نداد (RR: 1.21؛ 95% CI؛ 0.91 تا 1.61؛ I2 = 36%؛ 6 مطالعه، 957 شرکتکننده). در مقایسه هیپنوتیزم-درمانی با مداخلات شدید رفتاری (که برای زمان تماس تعدیل نشدند)، نتایج بهطور مشابه غیر-دقیق بودند، و با خطر سوگیری نیز محدود شدند (RR: 0.93؛ 95% CI؛ 0.47 تا 1.82؛ I2 = 0%؛ 2 مطالعه، 211 شرکتکننده؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین). نتایج یک مطالعه کوچک (40 شرکتکننده) مزایای آماری معنیداری را از هیپنوتیزم-درمانی در مقایسه با عدم-مداخله نشان داد (RR: 19.00؛ 95% CI؛ 1.18 تا 305.88)، اما این شواهد به دلیل خطر بالای سوگیری و عدم-دقت، قطعیت بسیار پائینی داشتند. تفاوت معنیداری در مقایسه میان هیپنوتیزم-درمانی و مداخلات رفتاری مختصر (RR: 0.98؛ 95% CI؛ 0.57 تا 1.69؛ I² = 0%؛ 2 مطالعه، 269 شرکتکننده)، سیگار کشیدن سریع/متمرکز (RR: 1.00؛ 95% CI؛ 0.43 تا 2.33؛ I2 = 65%؛ 2 مطالعه، 54 شرکتکننده)، و دارو-درمانی (RR: 1.68؛ 95% CI؛ 0.88 تا 3.20؛ I2 = 5%؛ 2 مطالعه، 197 شرکتکننده) به دست نیامد. هنگامی که هیپنوتیزم-درمانی به عنوان مکملی برای درمانهای دیگر ارزیابی شد، نتایج ادغامشده از پنج مطالعه نشان دادند که از نظر آماری منفعت قابلتوجهی به نفع هیپنوتیزم-درمانی وجود دارد (RR: 2.10؛ 95% CI؛ 1.31 تا 3.35؛ I² = 62%؛ 224 شرکتکننده)؛ با این حال، این نتیجه باید با احتیاط تفسیر شود زیرا خطر بالای سوگیری بین مطالعات (چهار مورد با خطر بالای سوگیری، یکی با خطر نامشخص) و ناهمگونی آماری قابلتوجه دیده شد.
اکثر مطالعات اطلاعاتی را ارائه ندادند در مورد اینکه دادههایی بهطور خاص مربوط به عوارض جانبی جمعآوری شدند یا خیر، و اینکه هیچ گونه عارضه جانبی رخ داد یا خیر. مطالعهای که چنین دادههایی را جمعآوری کرد، تفاوت آماری معنیداری را در «شاخص» عوارض جانبی بین هیپنوتیزم-درمانی و آرامسازی پیدا نکرد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.