پیشینه
تا 30% از افراد مبتلا به صرع علیرغم مصرف چندین نوع داروی ضد-صرع، بهطور جداگانه یا بهصورت ترکیبی، هنوز از تشنجهای صرعی رنج میبرند. این افراد تحت عنوان مبتلا به صرع مقاوم به دارو توصیف میشوند. مقاومت دارویی در افراد مبتلا به صرع کانونی (صرعی که در ابتدا در یک ناحیه از مغز شروع میشود اما میتواند به نحوی پیشرفت کند تا کل مغز را تحت تاثیر قرار دهد) شایعتر است. فلبامات (felbamate) یک داروی ضد-صرع است که میتواند با استفاده همزمان با دیگر داروهای ضد-صرع برای افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو موثر باشد.
هدف مطالعه مروری
در این مرور، بررسی شد که تجویز فلبامات در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو، هنگام استفاده همراه با دیگر داروهای ضد-صرع (درمان کمکی)، موثر و قابل تحمل است یا خیر.
نتایج
پس از جستوجو در متون علمی موجود، چهار کارآزمایی را شامل 236 شرکتکننده یافتیم، که استفاده از فلبامات را در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو بررسی کردند. چهار کارآزمایی را در این مرور وارد کردیم.
اگرچه سه مورد از این کارآزماییها درصد کاهش را در فراوانی تشنج گزارش کردند، همه آنها نتایج بسیار متفاوتی را ارائه دادند. یک کارآزمایی، کاهش 36% را در فراوانی تشنج با فلبامات گزارش کرد، یک کارآزمایی فقط 4% کاهش را با فلبامات نشان داد و کارآزمایی دیگر گزارش داد که هیچ تفاوتی بین فلبامات و دارونما (placebo) (یک داروی غیر-فعال و ساختگی) وجود نداشت. بنابراین، هیچ شواهد بارزی را نیافتیم که نشان دهد فلبامات در کاهش فراوانی تشنج در افراد مبتلا به صرع کانونی مقاوم به دارو بهتر از دارونما است. علاوه بر این، شواهد متفاوتی وجود داشت در مورد این که افراد بیشتری از گروه درمان با فلبامات خارج شدند یا از گروه درمان با دارونما. قابل ذکر است که، کمتر از 10% از افراد در هر کارآزمایی هنگام دریافت فلبامات از گروه درمانی خود خارج شدند و این نشان میدهد که فلبامات ممکن است بهخوبی تحمل شود. عوارض جانبی که توسط هر چهار کارآزمایی گزارش شد، نشان میدهند که شایعترین آنها سردرد، سرگیجه و حالت تهوع بودند.
کیفیت شواهد
نکته قابلتوجه این است که چهار کارآزمایی در این مرور، تعداد کمی را از افراد طی یک دوره زمانی کوتاه (کمتر از 10 هفته) مورد مطالعه قرار دادند. در مورد اینکه یافتههای این مرور دقیق هستند یا خیر، بسیار نامطمئن هستیم. این احتمال وجود دارد که تاثیر واقعی فلبامات با آنچه که در اینجا گزارش شده، بسیار متفاوت باشد. برای افزایش سطح قطعیت یافتههای گزارششده توسط این مرور، انجام کارآزماییهای بزرگتری که برای دورههای زمانی طولانیتری انجام شوند، ضروری هستند.
شواهد تا جولای 2021 بهروز است.
با توجه به نواقص روششناسی، تعداد محدود مطالعات واردشده و تفاوتهای موجود در معیارهای پیامد، هیچ شواهد موثری را برای حمایت از استفاده از فلبامات بهعنوان یک درمان کمکی در افراد مبتلا به صرع با شروع کانونی مقاوم به دارو نیافتیم. انجام یک کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده در مقیاس بزرگ و طول دوره زمانی طولانیتر برای استفاده در بالین مورد نیاز است.
این یک نسخه بهروزشده از مرور کاکرین است که برای نخستینبار در سال 2011 منتشر، و آخرین بار در سال 2019 بهروز شد.
صرع یک اختلال نورولوژیکی مزمن و ناتوانکننده است، که تقریبا 1% از جمعیت را تحت تاثیر قرار میدهد. تا 30% از افراد مبتلا به صرع تشنجهایی دارند که به داروهای ضد-صرع موجود مقاوم بوده و نیاز به درمان با داروهای ضد-صرع متعددی به صورت ترکیبی دارند. فلبامات (felbamate) یک داروی ضد-صرع نسل دوم است که میتواند بهعنوان درمان کمکی همراه با داروهای استاندارد ضد-صرع استفاده شود.
ارزیابی اثربخشی و تحملپذیری فلبامات در مقابل دارونما (placebo)، هنگامی که بهعنوان یک درمان کمکی برای افراد مبتلا به صرع با شروع کانونی مقاوم به دارو استفاده میشود.
برای آخرین بهروزرسانی، پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (CRS Web) و MEDLINE (Ovid؛ 1946 تا 13 جولای 2021) را در 15 جولای 2021 جستوجو کردیم. هیچ محدودیتی از نظر زبان یا زمان انتشار مقاله وجود نداشت. برای یافتن گزارشهای بیشتر از مطالعات مربوطه، فهرست منابع مطالعات بازیابیشده را جستوجو کردیم. همچنین برای بهدست آوردن اطلاعات در مورد مطالعات منتشر نشده یا در حال انجام، با تولید کنندگان فلبامات و کارشناسان این زمینه تماس گرفتیم.
به جستوجوی مطالعات تصادفیسازی و کنترل شده با دارونما با حضور افراد مبتلا به تشنج کانونی مقاوم به دارو در هر سنی پرداختیم. این مطالعات میتوانستند دوسو-کور، یکسو-کور یا کورسازی نشده بوده و با طراحی گروه-موازی یا متقاطع انجام شده باشند.
دو نویسنده مرور بهطور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب و اطلاعات را استخراج کردند. در مورد اختلاف نظر، نویسنده سوم مرور داوری کرد. نویسندگان مرور پیامدهای زیر را ارزیابی کردند: کاهش 50% یا بیشتر در فراوانی تشنج؛ کاهش مطلق یا درصد کاهش در فراوانی تشنج؛ خروج از گروه درمانی؛ عوارض جانبی؛ کیفیت زندگی.
در این مرور، چهار کارآزمایی تصادفیسازی و کنترل شده را با مجموع 236 شرکتکننده وارد کردیم. دو کارآزمایی دارای طراحی گروه-موازی، سومین کارآزمایی دارای طراحی متقاطع دو-دورهای (two‐period cross‐over) و چهارمین کارآزمایی دارای طراحی متقاطع سه-دورهای (three‐period) بودند. هر چهار مطالعه را بهطور کلی در معرض خطر نامشخص سوگیری (bias) قضاوت کردیم. سوگیری ناشی از گزارشدهی ناقص از جزئیات روششناسی، گزارشدهی ناقص و انتخابی دادههای پیامد، و ناشی از حضور شرکتکنندگان با رژیمهای دارویی ناپایدار حین درمان آزمایشی در یک کارآزمایی بود. با توجه به ناهمگونی روششناسی قابلتوجه، ناهمگونی بالینی و تفاوتهای موجود در معیارهای پیامد، انجام متاآنالیز دادههای استخراجشده امکانپذیر نبود.
فقط یک مطالعه پیامد کاهش 50% یا بیشتر را در فراوانی تشنج گزارش کرد، در حالی که سه مطالعه به درصد کاهش فراوانی تشنج در مقایسه با دارونما اشاره کردند. یک مطالعه ادعا کرد که میانگین کاهش تشنج با فلبامات کمکی 35.8% بود در حالی که مطالعه دیگر کاهش متوسطی را معادل 4.2% نشان داد. هر دو مطالعه گزارش دادند که فراوانی تشنج با دارونمای کمکی افزایش یافته و تفاوت معنیداری در کاهش تشنج بین فلبامات و دارونما وجود داشت (به ترتیب، 0.0005 = P و 0.018 = P). مطالعه سوم، کاهش 14% را در فراوانی تشنج با فلبامات کمکی گزارش کرد اما اظهار داشت که تفاوت بین درمانها معنیدار نبود. نتایج متضادی در رابطه با خروج بیماران از گروه درمان وجود داشت. یک مطالعه، میزان بالاتری را برای خروج از درمان برای شرکتکنندگان تصادفیسازی شده با دارونما گزارش کرد، در حالی که سه مطالعه دیگر، میزان خروج بالاتری را از گروه درمانی برای شرکتکنندگان تصادفیسازی شده با فلبامات گزارش کردند. نکته قابلتوجه اینکه، نرخ خروج بیماران از گروه درمانی برای گروههای درمان با فلبامات در سراسر هر چهار مطالعه بهطور منطقی پائین باقی ماند (کمتر از 10%)، و این نشان میدهد که فلبامات ممکن است به خوبی تحمل شود. شرکتکنندگان گروه فلبامات اغلب به دلیل عوارض جانبی از درمان خارج شدند. عوارض جانبی که بهطور همسو و سازگار توسط هر چهار مطالعه گزارش شدند، عبارت بودند از: سردرد، سرگیجه و حالت تهوع. وقوع هر سه عارضه جانبی توسط 23% تا 40% از شرکتکنندگان درمانشده با فلبامات در مقابل 3% تا 15% از شرکتکنندگان درمانشده با دارونما گزارش شدند.
شواهد مربوط به تمام پیامدها را با استفاده از درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) ارزیابی کرده و قطعیت آنها را بسیار پائین یافتیم، به این معنی که اطمینان اندکی به یافتههای گزارششده داریم. سطح کیفیت شواهد را به علت عدم-دقت ناشی از انجام سنتز روایتگونه (narrative) و تعداد اندک عوارض کاهش دادیم. تاکید میکنیم که تاثیر واقعی فلبامات به احتمال زیاد میتواند تفاوت معنیداری با آنچه در این مرور فعلی بهروز شده گزارش شد، داشته باشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.