پیام‌های کلیدی
در افراد مبتلا به هیپرتانسیون ریوی که از نظر بالینی پایدار هستند، توان‌بخشی ورزش محور به احتمال زیاد بی‌خطر بوده و کیفیت زندگی بیمار را بهبود می‌بخشد. شواهد نشان می‌دهد که توان‌بخشی ورزش محور ممکن است منجر به افزایش زیادی در ظرفیت ورزش و کاهش در میانگین فشار شریان ریوی شود.
هیپرتانسیون ریوی (pulmonary hypertension) چیست؟
هیپرتانسیون ریوی وضعیتی است که باعث افزایش فشار خون در شریان‌های ریوی (شریان‌هایی که خون را از قلب به ریه می‌برند) به میزان بالاتر از حد نرمال می‌شود. این بیماری غالبا شروع تدریجی دارد، می‌تواند افراد را در هر سنی گرفتار کند، سطح کیفیت زندگی را کاهش داده و باعث مرگ‌ومیر زودرس می‌شود. انجام توان‌بخشی ورزش محور برای دیگر جمعیت‌های بیماری مزمن ریوی و بیماری قلبی توصیه می‌شود؛ با این حال تا همین اواخر، انجام ورزش برای هیپرتانسیون ریوی توصیه نمی‌شد.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم شواهد حاصل از کارآزمایی‌های بالینی به خوبی طراحی‌شده را مرور کنیم که توان‌بخشی ورزش محور را با مراقبت‌های معمول مقایسه کردند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی جست‌وجو کردیم که تمرینات ورزشی را با مراقبت‌های معمول در افراد مبتلا به PH مقایسه کردند تا ببینیم ورزش، پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت بیماری را مانند ظرفیت ورزش، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، عوارض جانبی جدی و تغییرات فشار گردش خون ریوی، را بهبود می‌بخشد. این مرور به‌روز شده شامل 14 مطالعه با 574 نفر بود، و داده‌های 11 مطالعه را در آنالیز (462 شرکت‌کننده) گنجاندیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
بر این اساس که افراد چه مسافتی را می‌توانند در شش دقیقه پیاده‌روی کنند و حداکثر مصرف اکسیژن با استفاده از یک تست ورزشی تخصصی چقدر است، مطالعات گزارش کردند که توان‌بخشی ورزش محور ممکن است منجر به افزایش زیادی در ظرفیت ورزش شود؛ با این حال، تنوع زیادی در این پاسخ وجود داشت. کیفیت زندگی مرتبط با سلامت نیز به احتمال زیاد بهبود یافت و توان‌بخشی ورزش محور ممکن است منجر به کاهش شدید فشار در گردش خون ریوی شود. بروز عوارض جانبی جدی نادر بوده و توان‌بخشی ورزش محور بعید بود خطر وقوع آنها را افزایش دهد.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
شواهد حاصل از این کارآزمایی‌ها کیفیت پائین تا متوسطی داشتند. محدودیت‌های اصلی در مطالعات، عدم پنهانسازی تخصیص (allocation concealment) بود (شرکت‌کنندگان می‌دانستند که در گروه ورزش بودند یا خیر، که می‌توانست باعث سوگیری شود) و مطالعات، نتایج همه داده‌های پیامد را گزارش نکردند. علاوه بر این، برخی از پیامدها، به عنوان مثال ظرفیت ورزش، پاسخ متغیری داشتند، که با بررسی زیر گروه‌های مختلف افراد نتوانستیم آن را توضیح دهیم.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 28 جون 2022 به‌روز است.
در افراد مبتلا به PH، توان‌بخشی ورزش محور تحت نظارت ممکن است منجر به افزایش زیادی در ظرفیت ورزش شود. تغییرات در ظرفیت ورزش ناهمگون باقی می‌مانند و نمی‌توان با آنالیز زیر گروه توضیح داد. این احتمال وجود دارد که توان‌بخشی ورزش محور باعث ارتقای HRQoL شده و احتمالا با افزایش خطر عوارض جانبی جدی مرتبط نیست. تمرین ورزشی ممکن است منجر به کاهش شدید در میانگین فشار شریان ریوی شود. به‌طور کلی، سطح قطعیت شواهد را برای ظرفیت ورزش و میانگین فشار شریان ریوی در حد پائین، و برای HRQoL و عوارض جانبی در حد متوسط ارزیابی کردیم. انجام RCTهایی برای اطلاع‌رسانی در مورد کاربرد توان‌بخشی ورزش محور در طیفی از افراد مبتلا به PH، از جمله افراد مبتلا به PH ترومبوآمبولیک مزمن، PH با بیماری قلبی سمت چپ و کسانی که بیماری شدیدتر دارند، در آینده مورد نیاز است.
در افراد مبتلا به هیپرتانسیون ریوی (pulmonary hypertension; PH)، ظرفیت (capacity) ورزشی و کیفیت زندگی کاهش می‌یابند. علیرغم نگرانی‌های اولیه که انجام ورزش ممکن است نشانه‌ها را در این گروه از بیماران بدتر کند، چندین مطالعه بهبودی را در ظرفیت عملکردی و بهزیستی (well-being) آنها به دنبال دریافت توان‌بخشی ورزش محور گزارش کرده‌اند.
ارزیابی فواید و مضرات توان‌بخشی ورزش محور برای افراد مبتلا به PH در مقایسه با مراقبت معمول یا عدم استفاده از توان‌بخشی ورزش محور.
از روش‌های استاندارد و جامع جست‌وجوی کاکرین استفاده کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 28 جون 2022 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را در افراد مبتلا به PH وارد کردیم که برنامه‌های توان‌بخشی ورزش محور تحت نظارت را با مراقبت‌های معمول یا عدم استفاده از توان‌بخشی ورزش محور مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اولیه عبارت بودند از 1. ظرفیت ورزش کردن، 2. وقوع عوارض جانبی جدی در طول دوره مداخله و 3. کیفیت زندگی مرتبط با سلامت (HRQoL). پیامدهای ثانویه، 4. همودینامیک قلبی ریوی، 5. کلاس عملکردی (Functional Class)، 6. بدتر شدن وضعیت بالینی در طول دوره پیگیری، 7. مورتالیتی و 8. تغییرات در پپتید ناتریورتیک نوع B، بودند. برای بررسی قطعیت شواهد، از سیستم درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
هشت مطالعه جدید را در مرور فعلی وارد کردیم، که اکنون شامل 14 RCT است. داده‌ها را از 11 مطالعه استخراج کردیم. مطالعات دارای شواهدی با قطعیت پائین تا متوسط بودند و سطح شواهد به دلیل تناقض در داده‌ها و سوگیری (bias) عملکرد کاهش یافتند. تعداد کل شرکت‌کنندگان در متاآنالیزهای مقایسه میان دو گروه توان‌بخشی ورزش محور و کنترل، 462 نفر بود. میانگین سنی شرکت‌کنندگان در 14 RCT بین 35 و 68 سال متغیر بود. اکثر شرکت‌کنندگان زن بوده و به عنوان Group I هیپرتانسیون شریان ریوی (PAH) طبقه‌بندی شدند. دوره‌های کارآزمایی از 3 تا 25 هفته طول کشیدند. برنامه‌های ورزش محور هم توان‌بخشی سرپایی و هم توان‌بخشی بستری در بیمارستان بوده که هر دو ورزش اندام تحتانی و فوقانی را وارد کردند.
میانگین فاصله شش دقیقه پیاده‌روی پس از توان‌بخشی ورزش محور 48.52 متر بیشتر از کنترل (95% فاصله اطمینان (CI): 33.42 تا 63.62؛ I² = 72%؛ 11 مطالعه، 418 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین)، میانگین پیک جذب اکسیژن 2.07 میلی‌لیتر/کیلوگرم/دقیقه بالاتر از کنترل (95% CI؛ 1.57 تا 2.57؛ I² = 67%؛ 7 مطالعه، 314 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) و میانگین پیک توان (peak power) 9.69 وات بالاتر از کنترل (95% CI؛ 5.52 تا 13.85؛ I² = 71%؛ 5 مطالعه، 226 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین) بود. سه مطالعه پنج عارضه جانبی جدی را گزارش کردند؛ با این حال، توان‌بخشی ورزش محور با افزایش خطر عارضه جانبی جدی همراه نبود (تفاوت خطر (risk difference): 0؛ 95% CI؛ 0.03- تا 0.03؛ I² = 0%؛ 11 مطالعه، 439 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط). میانگین تغییر HRQoL برای امتیاز مولفه فیزیکی 36 موردی فرم کوتاه (SF-36) 3.98 امتیاز بالاتر (95% CI؛ 1.89 تا 6.07؛ I² = 38%؛ 5 مطالعه، 187 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) و برای امتیاز مولفه ذهنی SF-36؛ 3.60 امتیاز بالاتر (95% CI؛ 1.21 تا 5.98 امتیاز؛ I² = 0%؛ 5 RCT؛ 186 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط) بود. تاثیرات مشابهی در آنالیزهای زیر گروه برای شرکت‌کنندگان مبتلا به Group 1 PH در مقابل مطالعات گروه‌هایی با PH مختلط وجود داشت. دو مطالعه کاهش میانگین فشار شریانی ریوی را به دنبال توان‌بخشی ورزش محور گزارش کردند (میانگین کاهش: 9.29 میلی‌متر جیوه؛ 95% CI؛ 12.96- تا 5.61-؛ I² = 0%؛ 2 مطالعه، 133 شرکت‌کننده، شواهد با قطعیت پائین).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.