نتایج کلیدی
چندین داروی گیاهی را شناسایی کردیم که در بهبود نشانه‌ها و به‌زیستی (well-being) افراد مبتلا به سوء‌هاضمه عملکردی (functional dyspepsia) موثر بودند. هم‌چنین، ممکن است در مقایسه با درمان ساختگی، با وقوع رویدادهای ناخواسته مهم همراه نباشند. با این حال، شواهد کمی را در مورد اثربخشی نسبی داروهای گیاهی و دیگر درمان‌ها پیدا کردیم.
برای ارزیابی اثربخشی نسبی داروهای گیاهی ممکن است لازم باشد تاثیر آنها با درمان‌های طبی شایع برای سوء‌هاضمه عملکردی مقایسه شود. انجام کارآزمایی‌های بیشتر و با کیفیت بالا در مورد سوء‌هاضمه عملکردی، به ویژه اینکه شامل افرادی با کوموربیدیتی‌های شایع گوارشی باشند، مورد نیاز است.
پیشینه
سوء‌هاضمه عملکردی چیست؟
سوء‌هاضمه عملکردی یک مشکل شایع میان بزرگسالان است. مشخصه آن، درد و ناراحتی در معده است. با این حال، بر خلاف سوء‌هاضمه ارگانیک، این نشانه‌ها را نمی‌توان در بروز زخم یا ضایعات دیگر در معده یا روده مقصر دانست.
سوء‌هاضمه عملکردی چگونه درمان می‌شود؟
درمان‌های این عارضه شامل رویکردهای دارویی و غیر دارویی است، اما مشخص نیست که چقدر خوب عمل می‌کنند. انواع محصولات گیاهی به عنوان درمان‌های احتمالی برای این بیماری بررسی شده‌اند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
در این مرور، تمام مطالعات موجود را در این زمینه بررسی کردیم تا دریابیم که هر یک از این گیاهان می‌توانند نشانه‌ها و به‌زیستی بیماران را بهبود ببخشند، و اینکه بی‌خطر هستند یا خیر.
ویژگی‌های مطالعه
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که داروهای گیاهی غیر چینی را در مقایسه با درمان‌های معمول یا دیگر درمان‌ها در افراد مبتلا به سوء‌هاضمه عملکردی بررسی کردند. نتایج آنها را در مورد نشانه‌ها، به‌زیستی و تاثیرات ناخواسته مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد بر اساس روش‌های انجام مطالعه و تعداد افراد حاضر در مطالعات ارزیابی کردیم.
خلاصه نتایج
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 41 مطالعه را شامل 4477 فرد مبتلا به سوء‌هاضمه عملکردی یافتیم که 27 نوع از محصولات گیاهی را ارزیابی کردند. اکثر آنها محصولات گیاهی را با دارونما (placebo) (قرص‌های ساختگی) مقایسه کردند، اگرچه برخی مطالعات به مقایسه آنها را با داروهایی مانند امپرازول (omeprazole)، درمان هلیکوباکتر پیلوری یا دیگر درمان‌ها پرداختند. طول دوره مطالعات از 15 روز تا 12 هفته متغیر بود. مطالعات در بسیاری از کشورهای جهان انجام شدند؛ 12 مورد از آنها در ایران صورت گرفتند. صنعت داروسازی بودجه 14 مطالعه را فراهم کرد، موسسات دولتی هشت مورد را تامین مالی کردند، یک انجمن پزشکی بودجه یک مطالعه را پرداخت و مابقی مطالعات نحوه تامین بودجه مالی خود را بیان نکردند.
نتایج اصلی
STW5 (که به نام تجاری Iberogast شناخته می‌شود، زیرا یکی از گیاهان دارویی شامل .Iberis amara L است) در مقایسه با دارونما ممکن است در یک یا دو ماه نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه را کاهش دهد. SWT5 ممکن است در بهبود به‌زیستی (well-being) موثرتر از دارونما نباشد، اما فقط یک مطالعه کوچک این مساله را بررسی کرد. از نظر بی‌خطری، میزان بروز تاثیرات ناخواسته ممکن است در مقایسه با دارونما مشابه باشند.
روغن نعناع فلفلی و زیره سیاه احتمالا طی یک ماه منجر به کاهش متوسط تا زیاد نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه و بهبود به‌زیستی در مقایسه با درمان شبیه‌سازی شده می‌شود. با این حال، ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نرخ تاثیرات ناخواسته میان این مداخله و دارونما وجود داشته باشد.
زردچوبه (Curcuma longa) در مقایسه با دارونما در چهار هفته، احتمالا نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه را کاهش داده و به‌زیستی بیمار را بهبود می‌بخشد. ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نرخ تاثیرات ناخواسته میان این مداخله و دارونما وجود داشته باشد.
شواهدی را یافتیم که نشان می‌دهند داروهای گیاهی زیر ممکن است نشانه‌های سوء‌هاضمه را در مقایسه با دارونما بهبود بخشند: Lafonesia pacari، سیاهدانه (Nigella sativa)، کنگر فرنگی (artichoke) ؛ Boensenbergia rotunda، کندر رومی (Pistacia lenticus)؛ Enteroplant ؛ Ferula asafoetida، زنجبیل و کنگر فرنگی ، شیرین‌بیان (Glycyrrhiza glabra)؛ OLNP-06، فلفل قرمز ، Cuadrania tricuspidata؛ jollab و انیسون یا بادیان رومی (Pimpinella anisum) . پونه (Mentha pulegium) و روغن دارچین ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در مقایسه با دارونما (placebo) ایجاد کنند؛ علاوه بر این، نعناپونه (Mentha longifolia) ممکن است نشانه‌های سوء‌هاضمه را افزایش دهد. تقریبا همه مطالعات تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در نرخ بروز تاثیرات ناخواسته در مقایسه با دارونما گزارش کردند، به جز با فلفل قرمز، که ممکن است منجر به خطر بالاتر تاثیرات ناخواسته در مقایسه با دارونما شود. اکثر مطالعات در مورد به‌زیستی شرکت‌کنندگان گزارشی را ارائه نکردند.
در مقایسه با دیگر داروها، فقط دریافتیم که ترکیبی از روغن‌های ضروری در مقایسه با امپرازول به نظر می‌رسد نشانه‌ها را تسکین می‌دهند.
قطعیت شواهد
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد کمی به شواهد داریم، زیرا کارآزمایی‌های معدودی را برای هر داروی گیاهی، شرکت‌کنندگان کمی را برای هر مقایسه، و مقایسه‌های سر-به-سر اندکی را پیدا کردیم. علاوه بر این، اکثر مطالعات محدودیت‌هایی در نحوه طراحی داشتند. از سوی دیگر، بسیاری از مطالعات به وضوح نحوه تشخیص سوء‌هاضمه عملکردی را بیان نکردند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 22 دسامبر 2022 به‌روز است.
بر اساس شواهدی با قطعیت متوسط تا بسیار پائین، برخی از داروهای گیاهی را شناسایی کردیم که ممکن است در بهبود نشانه‌های سوء‌هاضمه موثر باشند. علاوه بر این، این مداخلات ممکن است با عوارض جانبی مهم همراه نباشند. انجام کارآزمایی‌های بیشتر و با کیفیت بالا در مورد داروهای گیاهی، به ویژه اینکه شامل شرکت‌کنندگانی با کوموربیدیتی‌های شایع گوارشی باشند، مورد نیاز است.
یک سوم از افراد مبتلا به اختلالات گوارشی، از جمله سوء‌هاضمه عملکردی (functional dyspepsia)، از نوعی داروی مکمل و جایگزین، مانند داروهای گیاهی، استفاده می‌کنند.
هدف اولیه، ارزیابی تاثیرات داروهای گیاهی غیر چینی در درمان افراد مبتلا به سوء‌هاضمه عملکردی است.
بانک‌های اطلاعاتی الکترونیکی زیر را در 22 دسامبر 2022 جست‌وجو کردیم: پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین، MEDLINE؛ Embase، بانک اطلاعاتی طب مکمل و وابسته (Allied and Complementary Medicine Database)؛ Latin American and Caribbean Health Sciences Literature، منابع دیگر، بدون اعمال محدودیت در زبان نگارش مقاله.
RCTهایی را وارد کردیم که داروهای گیاهی غیر چینی را در برابر دارونما (placebo) یا دیگر درمان‌ها در افراد مبتلا به سوء‌هاضمه عملکردی مقایسه کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم منابع را غربالگری کردند، داده‌ها را استخراج و خطر سوگیری (bias) را از گزارش‌های کارآزمایی ارزیابی کردند. از یک مدل اثرات تصادفی (random-effects model) برای محاسبه خطرات نسبی (RRs) و تفاوت‌های میانگین (MDs) بهره بردیم. زمانی که انجام متاآنالیز امکان‌پذیر نبود، نمودارهای جهت تاثیر را، به دنبال دستورالعمل بالینی گزارش برای سنتز بدون متاآنالیز (Synthesis without Meta-analysis; SWiM) ایجاد کردیم. برای ارزیابی قطعیت شواهد (certainty of the evidence; CoE) مربوط به همه پیامدها از رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) استفاده کردیم.
تعداد 41 کارآزمایی را با حضور 4477 شرکت‌کننده انتخاب کردیم که 27 نوع داروی گیاهی را ارزیابی کردند. این مرور نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه عملکردی، عوارض جانبی و کیفیت زندگی را ارزیابی کرد؛ با این حال، برخی از مطالعات این پیامدها را گزارش نکردند.
STW5 (Iberogast) در مقایسه با دارونما ممکن است نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه را در 28 تا 56 روز تا حدی بهبود ببخشد؛ با این حال، شواهد بسیار نامطمئن است (MD: -2.64؛ 95% CI؛ 4.39- تا 0.90-؛ I 2 = 87%؛ 5 مطالعه، 814 شرکت‌کننده، CoE بسیار پائین). STW5 در مقایسه با دارونما ممکن است نرخ بهبودی بیماران را در دوره پیگیری چهار تا هشت هفته افزایش دهد (RR: 1.55؛ 95% CI؛ 0.98 تا 2.47؛ 2 مطالعه، 324 شرکت‌کننده، CoE پائین). تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در عوارض جانبی با STW5 در مقایسه با دارونما وجود داشت (RR: 0.92؛ 95% CI؛ 0.52 تا 1.64؛ I 2 = 0%؛ 4 مطالعه، 786 شرکت‌کننده، CoE پائین). STW5 در مقایسه با دارونما ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در کیفیت زندگی ایجاد کند (داده‌های عددی در دسترس نبودند، CoE پائین).
روغن نعناع فلفلی و زیره سیاه در مقایسه با دارونما طی چهار هفته احتمالا منجر به بهبودی زیاد در نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه (SMD: -0.87؛ 95% CI؛ 1.15- تا 0.58-؛ I 2 = 0%؛ 2 مطالعه، 210 شرکت‌کننده، CoE متوسط) و افزایش نرخ بهبودی در نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه (RR: 1.53؛ 95% CI؛ 1.30 تا 1.81؛ I 2 = 0%؛ 3 مطالعه، 305 شرکت‌کننده، CoE متوسط) می‌شوند. ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نرخ عوارض جانبی میان این مداخله و دارونما وجود داشته باشد (RR: 1.56؛ 95% CI؛ 0.69 تا 3.53؛ I 2 = 47%؛ 3 مطالعه، 305 شرکت‌کننده، CoE پائین). این مداخله احتمالا کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد (بر اساس شاخص سوء‌هاضمه نپین (Nepean Dyspepsia Index) اندازه‌گیری شد) (MD: -131.40؛ 95% CI؛ 193.76- تا 69.04-؛ 1 مطالعه، 99 شرکت‌کننده، CoE متوسط).
زردچوبه لونگا (Curcuma longa) در مقایسه با دارونما طی چهار هفته احتمالا منجر به بهبودی در حد متوسط در نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه (MD: -3.33؛ 95% CI؛ 5.84- تا 0.81-؛ I 2 = 50%؛ 2 مطالعه، 110 شرکت‌کننده، CoE متوسط) و افزایش نرخ بهبودی (RR: 1.50؛ 95% CI؛ 1.06 تا 2.11؛ 1 مطالعه، 76 شرکت‌کننده، CoE پائین) می‌شوند. ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در نرخ عوارض جانبی میان این مداخله و دارونما وجود داشته باشد (RR: 1.26؛ 95% CI؛ 0.51 تا 3.08؛ 1 مطالعه، 89 شرکت‌کننده، CoE متوسط). این مداخله احتمالا کیفیت زندگی را بهبود می‌بخشد، که بر اساس EQ-5D اندازه‌گیری شد (MD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.01 تا 0.09؛ 1 مطالعه، 89 شرکت‌کننده، CoE متوسط).
شواهدی را پیدا کردیم که نشان می‌دهند داروهای گیاهی زیر ممکن است نشانه‌های سوء‌هاضمه را در مقایسه با دارونما بهبود بخشند: Lafonesia pacari (RR: 1.52؛ 95% CI؛ 1.08 تا 2.14؛ 1 مطالعه، 97 شرکت‌کننده؛ CoE متوسط)، سیاهدانه (Nigella sativa) (SMD: -1.59؛ 95% CI؛ 2.13- تا 1.05-؛ 1 مطالعه، 70 شرکت‌کننده، CoE بالا)، کنگر فرنگی (artichoke) (SMD: -0.34؛ 95% CI؛ 0.59- تا 0.09-؛ 1 مطالعه، 244 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، Boensenbergia rotunda (SMD: -2.22؛ 95% CI؛ 2.62- تا 1.83-؛ 1 مطالعه، 160 شرکت‌کننده، CoE پائین)، کندر رومی (Pistacia lenticus) (SMD: -0.33؛ 95% CI؛ 0.66- تا 0.01-؛ 1 مطالعه، 148 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، Enteroplant (SMD: -1.09؛ 95% CI؛ 1.40- تا 0.77-؛ 1 مطالعه، 198 شرکت‌کننده، CoE پائین)، Ferula asafoetida (SMD: -1.51؛ 95% CI؛ 2.20- تا 0.83-؛ 1 مطالعه، 43 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، زنجبیل و کنگر فرنگی (RR: 1.64؛ 95% CI؛ 1.27 تا 2.13؛ 1 مطالعه، 126 شرکت‌کننده، CoE پائین)، شیرین‌بیان (Glycyrrhiza glaba) (SMD: -1.86؛ 95% CI؛ 2.54- تا 1.19-؛ 1 مطالعه، 50 شرکت‌کننده؛ CoE متوسط)، OLNP-06 (RR: 3.80؛ 95% CI؛ 1.70 تا 8.51؛ 1 مطالعه، 48 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، فلفل قرمز (SMD: -1.07؛ 95% CI؛ 1.89- تا 0.26-؛ 1 مطالعه، 27 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، Cuadrania tricuspidata (SMD: -1.19؛ 95% CI؛ 1.66- تا 0.72-؛ 1 مطالعه، 83 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، jollab (SMD: -1.22؛ 95% CI؛ 1.59- تا 0.85-؛ 1 مطالعه، 133 شرکت‌کننده؛ CoE پائین)، انیسون یا بادیان رومی (Pimpinella anisum) (SMD: -2.30؛ 95% CI؛ 2.79- تا 1.80-؛ 1 مطالعه، 107 شرکت‌کننده؛ CoE پائین). محصولات زیر ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در مقایسه با دارونما ایجاد کنند: پونه (Mentha pulegium) (SMD: -0.38؛ 95% CI؛ 0.78- تا 0.02؛ 1 مطالعه، 100 شرکت‌کننده؛ CoE متوسط) و روغن دارچین (SMD: 0.38؛ 95% CI؛ 0.17- تا 0.94؛ 1 مطالعه، 51 شرکت‌کننده، CoE پائین)؛ علاوه بر این، نعناپونه (Mentha longifolia) ممکن است نشانه‌های سوء‌هاضمه را افزایش دهد (SMD: 0.46؛ 95% CI؛ 0.04 تا 0.88؛ 1 مطالعه، 88 شرکت‌کننده، CoE پائین).
تقریبا همه مطالعات تفاوتی اندک تا عدم تفاوت را در نرخ عوارض جانبی در مقایسه با دارونما گزارش کردند، به جز با فلفل قرمز، که ممکن است منجر به خطر بالاتر بروز عوارض جانبی در مقایسه با دارونما شود (RR: 4.31؛ 95% CI؛ 1.56 تا 11.89؛ 1 مطالعه، 27 شرکت‌کننده؛ CoE پائین). اکثر مطالعات پیامد کیفیت زندگی را گزارش نکردند.
روغن‌های ضروری (essential oil) در مقایسه با دیگر مداخلات، ممکن است نشانه‌های کلی سوء‌هاضمه را در مقایسه با امپرازول (omeprazole) بهبود بخشند. روغن نعناع فلفلی/روغن زیره سیاه، STW5، سیاهدانه و زردچوبه ممکن است در مقایسه با دیگر درمان‌ها مزیتی اندک تا عدم مزیت داشته باشند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.