Vraag van dit literatuuroverzicht

Wat zijn de effecten van behandelingen voor volwassenen met type 2 diabetes die vasten tijdens de ramadan?

Achtergrond

Vasten tijdens de ramadan is een van de belangrijkste regels van het geloof en de gewoontes van de islam. Tijdens deze periode vasten alle gezonde volwassen moslims van zonsopgang tot zonsondergang. Ze eten als de zon onder is en deze maaltijd heet Iftar. Mensen die ziek zijn of gezondheidsproblemen hebben zoals diabetes type 2, hoeven niet te vasten. Maar veel mensen met diabetes type 2 kiezen er toch voor om tijdens de ramadan te vasten. Dit kan een grote invloed hebben op het onder controle houden van diabetes bij moslims. Omdat de ziekte te maken heeft met hoe het lichaam voedsel verwerkt, hebben mensen met diabetes meer kans op problemen bij grote veranderingen in eten en drinken, waaronder het risico op hypoglykemie (een té laag bloedsuikergehalte).

We wilden de effecten onderzoeken van behandelingen die worden gebruikt om het vasten te ondersteunen bij volwassenen met type 2 diabetes tijdens de ramadan. We waren speciaal geïnteresseerd in de effecten op hypoglykemie (zowel niet-ernstig als ernstig), kwaliteit van leven en ongewenste effecten. We hebben onderzoeken bekeken over volwassenen met diabetes type 2 en hebben naar onderzoeken gezocht op 29 juni 2022.

Kenmerken van de studies

We vonden 17 onderzoeken met in totaal 5359 deelnemers. Deze onderzoeken werden uitgevoerd tijdens de ramadan en duurden minstens vier weken. Daarna werden deelnemers ook nog minimaal vier weken gevolgd. De onderzoeken die we bekeken hebben, vergeleken het gebruik van verschillende medicijnen tijdens de ramadan. De onderzoeken vergeleken het gebruik van sulfonylureumderivaten met het gebruik van DPP4-remmers (dipeptidylpeptidase-4; vier onderzoeken), meglitiniden (twee onderzoeken), SGLT2-remmers (natrium-glucose cotransporter-2; één onderzoek) en GLP1-agonisten (glucagonachtige peptide-1; drie onderzoeken). Twee onderzoeken vergeleken verschillende typen insuline: analoge en bifasische insuline. Andere onderzoeken vergeleken gewone zorg met telegeneeskunde (zorg via de telefoon of computer; twee onderzoeken), voorlichting over de ramadan voor patiënten (twee onderzoeken) en een verlaging van de hoeveelheid medicijnen tijdens de ramadan (één onderzoek).

Belangrijkste resultaten

Voor alle vergelijkingen waren er weinig gegevens. Uit de beschikbare gegevens bleek geen duidelijk voor- of nadeel van de medicijnen of andere behandelingen om mensen met diabetes type 2 te ondersteunen die tijdens de ramadan willen vasten. Onderzoeken laten zien dat het gebruik van andere medicijnen tegen diabetes dan sulfonylureumderivaten het risico op hypoglykemie kunnen verminderen. Op dezelfde manier kunnen behandelingen zoals telegeneeskunde (het geven van behandeladvies op afstand) of een verminderde hoeveelheid diabetesmedicijnen tijdens de ramadan het risico op hypoglykemie mogelijk verminderen. Ernstige hypoglykemie kwam weinig voor in de studies die hierover rapporteerden. Er waren vergelijkbare lage aantallen in alle vergelijkingen. De informatie over kwaliteit van leven en sterfte was minimaal, maar liet geen duidelijke verschillen tussen de verschillende behandelingen zien. Bovendien lieten de weinige gegevens die er waren geen duidelijke verschillen zien tussen medicijnen en de andere behandelingen voor de kans op ongewenste effecten anders dan hypoglykemie, bloeddruk, lichaamsgewicht, lipidenniveaus (vetten in het bloed) of geglycosyleerde hemoglobinespiegels (langetermijnbloedsuiker).

Zekerheid van het bewijs

Voor alle onderzoeken in deze review zijn er zorgen over de methodologische kwaliteit en de daaruit volgende zekerheid van bewijs. Er deden maar weinig mensen mee aan alle behandelingen. Voor de beschreven uitkomsten hebben we zeer weinig vertrouwen in de zekerheid van het beschikbare bewijs. Toekomstige onderzoeken kunnen onze bevindingen veel veranderen.