Pytanie badawcze

Ocena efektów leczenia ślinotoku w chorobie neuronu ruchowego (MND), która znana jest również jako stwardnienie zanikowe boczne (ALS).

Wprowadzenie

Niezamierzone ślinienie się (ślinotok) jest niepokojącym objawem, na który cierpi wiele osób z MND ze względu na trudności w połykaniu. Leczenie ślinotoku obecnie obejmuje stosowanie odsysania, leczenie farmakologiczne i bardziej inwazyjne metody, w tym wstrzykiwanie toksyny botulinowej do ślinianek (ślinianek przyusznych i podżuchwowych), radioterapię ślinianek i operację podwiązania przewodów ślinianek. Niniejszy przegląd jest aktualizacją poprzedniego przeglądu po raz pierwszy opublikowanego w 2011 roku.

Charakterystyka badań

Autorzy przeglądu Cochrane zidentyfikowali 4 badania, które można było włączyć do przeglądu.

W pierwszym z nich, 20 osób z MND otrzymało pojedyncze wstrzyknięcie toksyny botulinowej albo placebo (leczenie pozorowane) do ślinianek po każdej stronie głowy.

W innym badaniu porównywano stosowanie toksyny botulinowej i radioterapii w niezaślepionym badaniu (co oznacza, że uczestnicy i personel medyczny wiedzieli, którą terapię zastosowano). Ponieważ wszystkie wyniki obejmowały opinie pacjentów, istnieje pewna niepewność co do wyników. Ponadto badacze oceniali zastosowanie 5 dawek botuliny i 3 dawek radioterapii w grupie 20 osób, co utrudnia interpretację wyników.

Trzecie badanie było badaniem opartym na układzie naprzemiennym (ang. cross-over), w którym stosowano skojarzenie bromowodorku dekstrometorfanu i siarczanu chinidyny (DMQ). 60 osób cierpiących na MND, które wzięły udział w badaniu przydzielono losowo do 2 grup; jedna grupa otrzymywała DMQ przez około 1 miesiąc, a następnie po okresie wypłukiwania leku (ang. wash-out period) trwającym 2 tygodnie – placebo przez 1 miesiąc; w drugiej grupie najpierw podawano placebo przez 1 miesiąc, po czym po okresie wypłukiwania leku stosowano DMQ.

W czwartym badaniu podawano plastry ze skopolaminą (hioscyną) lub plastry z placebo 10 osobom z ciężką postacią MND. Było to badanie w układzie naprzemiennym, z dwoma okresami leczenia trwającymi 7 dni i 7-dniowym okresem wypłukiwania się leku między nimi.

Najważniejsze wyniki i jakość danych naukowych

Dane z pierwszego badania sugerowały, że wstrzyknięcie toksyny botulinowej może spowodować poprawę pod względem zgłaszanego przez uczestników wydzielania śliny w porównaniu z placebo; wyniki opierają się na danych od 20 osób, ale dopuszczają również brak efektu. Badanie wydawało się być dobrze zaprojektowane i dobrze przeprowadzone, ale zaślepienie uczestników okazało się być trudne do utrzymania, co skutkuje niepewnością pomiarów, które opierają się na opinii uczestnika. Obiektywne testy, takie jak pomiar objętości śliny, są żmudne zarówno dla pacjentów, jak i personelu, ale mogą dostarczyć bardzo użytecznych danych; to badanie dostarczyło dowodów, że stosowanie toksyny botulinowej prawdopodobnie zmniejsza średnią objętość śliny w 8. tygodniu po wstrzyknięciu. Toksyna botulinowa może nie mieć więcej skutków ubocznych niż wstrzyknięcie placebo i może mieć niewielki wpływ na jakość życia.

W badaniu dotyczącym DMQ wykazano poprawę wyników w zakresie wydzielania śliny, mowy i połykania na podstawie 21-punktowej skali oceny wyników zgłaszanych przez pacjentów oraz poprawę mowy, ale nie wydzielania śliny lub połykania na podstawie innych sposobów oceny wyników zgłaszanych przez pacjentów. Trudno powiedzieć, czy różnice były na tyle duże, by mieć znaczenie w praktyce. Klinicyści częściej oceniali uczestników jako mających lepszą funkcję opuszkową (obejmującą wydzielanie śliny, mowę i połykanie), jeśli byli w fazie leczenia DMQ, w porównaniu z fazą leczenia placebo. Działania niepożądane były zgodne z oczekiwaniami dla DMQ; najczęściej występowały zaparcie, biegunka, nudności i zawroty głowy; podczas leczenia DMQ działania niepożądane mogą występować nie częściej niż u chorych otrzymujących placebo. W badaniu nie oceniano jakości życia ani obiektywnych sposobów oceny połykania. Badanie wydawało się być dobrze przeprowadzone, ale sukces dotyczący zaślepienia jest nieznany.

Dowody z badań dotyczących stosowania toksyny botulinowej i radioterapii oraz plastrów ze skopolaminą (hioscyną) były zbyt niepewne, aby można było wyciągnąć jakiekolwiek wnioski.

Cenne byłyby dalsze badania nad toksyną botulinową, DMQ lub nawet ich kombinacją. Przyszłe badania muszą być wystarczająco duże, aby wykryć statystycznie istotne efekty, a ponadto potrzebne są dalsze badania nad sposobem pomiaru wyników. Chociaż inne metody leczenia oceniano w badaniach kliniczno-kontrolnych (które generalnie dostarczają danych niższej jakości niż badania z randomizacją), nie odnaleziono danych naukowych dotyczących porównania skuteczności innych metod leczenia ślinotoku. Konieczne są dalsze badania w celu porównania różnych dostępnych metod leczenia i optymalizacji schematów leczenia.

Dane naukowe zawarte w niniejszym przeglądzie są aktualne do sierpnia 2021 roku.