Wprowadzenie

W odpowiedzi na infekcję, organizm reaguje stanem zapalnym. Deksametazon to lek steroidowy, który spowalnia przebieg procesu zapalnego. Długoterminowa terapia lekami steroidowych może wiązać się z działaniami niepożądanymi, takimi jak zwiększone ryzyko infekcji, podwyższone ciśnienie tętnicze krwi lub rozwój cukrzycy. Podczas zabiegu chirurgicznego deksametazon podawany jest pacjentom w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia nudności i wymiotów po operacji, złagodzenia bólu i poprawy samopoczucia. Nie wiadomo jednak, czy krótkotrwałe leczenie deksametazonem związane jest ze skutkami ubocznymi.

Pytanie

Dokonano przeglądu danych naukowych dotyczących działań niepożądanych związanych z krótkotrwałym leczeniem deksametazonem podczas zabiegów chirurgicznych. Porównano pacjentów, którzy otrzymywali deksametazon z osobami bez takiego leczenia. Szczególnej analizie poddano liczbę infekcji pooperacyjnych, a także odsetek ran z gorszym procesem gojenia. Z uwagi na fakt, że długotrwałe leczenie deksametazonem może powodować zwiększenie poziomu glukozy (cukru; przyp.tłum.) we krwi, analizowano też doniesienia o wartościach tego parametru u pacjentów w okresie pierwszych 24 godzin po operacji.

Jakie dane naukowe znaleźliśmy

Charakterystyka badań: Autorzy przeglądu przeszukali cztery cyfrowe bazy danych pod kątem wszystkich odpowiadających badań dotyczących tego tematu. Dane naukowe są aktualne do 29 stycznia 2018 roku. Przegląd objął łącznie 37 badań spełniających kryteria. Jednym badaniu wcześniej uwzględniony został niedawno schowane i następnie wyłączone z tego przeglądu. Wszystkie badania dotyczyły osób dorosłych, których poddano operacji. W 26 badaniach (4603 uczestników) oceniano wystąpienie infekcji po operacji, dziewięć badań (1072 uczestników) skupiło się na zjawisku opóźnionego gojenia się ran, a w ramach 10 badań (595 uczestników) analizowano wpływ deksametazonu na poziom glukozy we krwi.

Główne wyniki: Po łącznej analizie wyników autorzy przeglądu stwierdzili, że deksametazon nie wpływa na wystąpienie infekcji pooperacyjnej, a gojenie się rany zachodziło w takim samym tempie w obu grupach badanych pacjentów. Należy jednak podkreślić, że jakość badań włączonych do przeglądu była średnia lub niska. Oznacza to, że potrzeba większej liczby badań, by potwierdzić ostateczne wnioski. U pacjentów bez rozpoznanej cukrzycy, którym podano deksametazon, zauważono nieznacznie podwyższone stężenie glukozy we krwi w porównaniu z osobami, które go nie przyjmowały (dane naukowe niskiej jakości). Efekt ten wydawał się bardziej widoczny u osób z cukrzycą. Poziom glukozy we krwi oznaczono jedynie u 74 osób, więc autorzy przeglądu nie mogli dokonać zbyt wiarygodnych oszacowań. Jakość tych danych naukowych uznano za bardzo niską.

Wnioski autorów: Deksametazon prawdopodobnie nie zwiększa ryzyka wystąpienia infekcji po operacji. Dostępne dane naukowe nie są wystarczające, by określić, czy deksametazon wpływa na czas gojenia się ran pooperacyjnych. Badania włączone do przeglądu nie obejmowały pacjentów z grupy ryzyka gorszego gojenia się ran (obecność cukrzycy lub przyjmowanie leków steroidowych), dlatego w tym temacie potrzebne jest przeprowadzenie dalszych badań. Dodatkowo należy pamiętać, że deksametazon prowadzi do niewielkiego podwyższenia stężenia glukozy we krwi. Nieliczne badania z udziałem chorych na cukrzycę sugerują wyraźniejszy wzrost poziomu glukozy we krwi w tej grupie badanych. Do tej pory nie udało się ustalić, czy niewielki wzrost poziomu glukozy we krwi ma jakikolwiek wpływ na gojenie się rany po operacji. Dwa badania wciąż czekają na klasyfikację, a trzy inne są w toku, dlatego wnioski płynące z tego przeglądu mogą jeszcze ulec zmianie.