Pytanie badawcze

Chcieliśmy określić czy istnieją bezpieczne i skuteczne interwencje zapobiegające cichym (bezobjawowym) udarom mózgu u chorych na anemię sierpowatą (ang. sickle cell disease, SCD).

Wprowadzenie

SCD to poważna, dziedziczna chorobą krwi, w której czerwone krwinki przenoszące tlen w organizmie nie rozwijają się prawidłowo. Zdrowe czerwone krwinki są elastyczne i mają kształt dysku, zaś przy anemii sierpowatej stają się sztywne i przybierają kształt półksiężyca. Krwinki sierpowate są nie tylko mniej elastyczne niż zdrowe czerwone krwinki, ale również bardziej lepkie. Może to prowadzić do zablokowania naczyń krwionośnych, powodując uszkodzenie tkanek i narządów oraz epizody silnego bólu. Chore krwinki są bardziej kruche i mogą się rozpadać, co prowadzi do zmniejszenia liczby czerwonych krwinek, czyli anemii. Krwinki sierpowate mogą blokować przepływ krwi w naczyniach mózgowych, prowadząc do cichego udaru mózgu.

Ciche udary występują często, nawet u 39% chorych na SCD w wieku poniżej 18 lat. Do identyfikacji dzieci obciążonych większym ryzykiem wystąpienia pierwszego udaru mózgu stosuje się dwa testy. Przezczaszkowa ultrasonografia dopplerowska (TCD) mierzy prędkość przepływu krwi w tętnicach mózgu. U dzieci z wysokim przepływem krwi występuje większe ryzyko udaru mózgu. Z kolei obrazowanie rezonansem magnetycznym (MRI) wykonuje zdjęcia mózgu w celu zlokalizowania niewielkich obszarów uszkodzeń, zwanych cichymi udarami. U dzieci z cichymi udarami istnieje większe ryzyko wystąpienia udaru klinicznego.

Zabiegi, które mogą zapobiec wystąpieniu cichego udaru mózgu obejmują: długotrwałe przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych, podanie hydroksymocznika i przeszczep komórek macierzystych.

Data wyszukiwania danych

Dane naukowe są aktualne do: 14 listopada 2019 r.

Charakterystyka badania

Przeprowadzono pięć badań z randomizacją, w których uczestniczyło 660 osób. W trzech badaniach porównywano przetaczanie krwi z niestosowaniem tej interwencji, a w dwóch badaniach porównywano przetaczanie krwi i podanie hydroksymocznika. Badania opublikowano w latach 1998–2016 i obejmowały one dzieci oraz w niektórych przypadkach młodzież; większość chorowała na jeden z typów SCD (HbSS). W żadnym z badań nie oceniano przeszczepienia komórek macierzystych.

Wszystkie badania były finansowane przez rząd.

Kluczowe wyniki

U dzieci z nieprawidłowymi wartościami prędkości przepływu krwi w tętnicach mózgu uzyskanymi w badaniach TCD, przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych może zmniejszyć ryzyko wystąpienia cichego udaru, jednak u dzieci z prawidłowymi prędkościami uzyskanymi w badaniach TCD ta interwencja ma niewielki lub żaden wpływ na wyniki.

U dzieci obciążonych większym ryzykiem udaru mózgu (nieprawidłowe prędkości przepływu krwi w tętnicach mózgu uzyskane w badaniu TCD lub przebyty cichy udar mózgu) przetoczenie koncentratu krwinek czerwonych prawdopodobnie zmniejsza ryzyko wystąpienia klinicznego udaru mózgu; może także zmniejszać ryzyko wystąpienia ostrego zespołu piersiowego oraz epizodów bólu, zwanych kryzysami. Nie mamy jednak pewności czy przetaczanie koncentratu czerwonych krwinek w jakikolwiek sposób wpływa na ryzyko zgonu.

U dzieci z prawidłowymi prędkościami przepływu w badaniach TCD i z przebytym cichym udarem mózgu przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych może poprawić jakość życia, lecz ma jedynie niewielki lub żaden wpływ na IQ.

W przypadku dzieci i młodzieży, u których przez okres co najmniej 12 miesięcy przeprowadzano regularne przetoczenia koncentratu krwinek czerwonych w celu zapobiegania wystąpieniu udaru mózgu, kontynuowanie przetoczeń może zmniejszyć ryzyko wystąpienia cichego udaru mózgu, jednak nie mamy pewności co do wpływu stosowania tej interwencji na ryzyko zgonu lub klinicznego udaru mózgu.

W przypadku dzieci poddanych długotrwałym przetoczeniom koncentratu krwinek czerwonych z chelatacją żelaza (zabieg mający na celu usunięcie nadmiaru żelaza), które nie przeszły udaru mózgu, nie mamy pewności czy podanie hydroksymocznika z flebotomią (pobranie krwi w celu zmniejszenia nadmiaru żelaza) ma jakikolwiek wpływ na ryzyko wystąpienia cichego udaru mózgu, udaru klinicznego, zgonu lub powikłań związanych z SCD.

U dzieci i młodzieży poddawanych długotrwałym przetoczeniom koncentratu krwinek czerwonych i zabiegowi chelatacji żelaza, u których wystąpił kliniczny udar mózgu, jesteśmy bardzo niepewni czy podanie hydroksymocznika i zastosowanie flebotomii ma jakikolwiek wpływ na wystąpienie cichego udaru mózgu lub zgonu. Przejście na leczenie hydroksymocznikiem i stosowanie flebotomii może zwiększyć ryzyko powikłań związanych z SCD.

Jakość danych naukowych

W przypadku dzieci obciążonych zwiększonym ryzykiem wystąpienia udaru mózgu, których nie poddano długotrwałym przetoczeniom, istnieją dane naukowe o umiarkowanej jakości świadczące, że długotrwałe przetaczanie koncentratu krwinek czerwonych zmniejsza ryzyko udaru mózgu. Jakość danych naukowych została oceniona jako niska lub bardzo niska dla pozostałych wyników, w tym związanych z ryzykiem wystąpienia cichego udaru mózgu, w związku z dużym ryzykiem błędu systematycznego oraz niewielką liczbą badań i osób w nich uczestniczących.