Wprowadzenie

Cukrzyca to choroba powodująca duże stężenie glukozy (cukru) we krwi. Regulacja stężenia glukozy we krwi następuje wskutek uwalniania do krwiobiegu insuliny, hormonu produkowanego przez trzustkę. Ta stymuluje wątrobę, mięśnie oraz komórki tłuszczowe do usunięcia nadmiaru glukozy krążącej we krwi, która następnie zostaje w nich zmagazynowana. Kiedy trzustka nie wydziela wystarczającej ilości insuliny, lub gdy organizm przestaje na nią reagować, we krwi pozostaje zbyt dużo cukru.

Duże stężenie glukozy we krwi może doprowadzić do uszkodzenia nerwów kończyn (takich jak dłonie lub stopy), powodując ich drętwienie. Oznacza to, że chory na cukrzycę, u którego doszło do skaleczenia stopy ostrym przedmiotem, lub u którego na stopie pojawiły się pęcherze, może nie być tego faktu świadomy. Pęcherze niekiedy przekształcają się w rany otwarte lub w tzw. owrzodzenia stopy cukrzycowej (ang. diabetic foot ulcers, DFU). Ich gojenie może być spowolnione, ponieważ cukrzyca uszkadza naczynia krwionośne, ograniczając przy tym dopływ krwi - a w tym tlenu i składników odżywczych, które przenosi, a które są niezbędne w procesie gojenia. Nieleczone owrzodzenia mogą ulec zakażeniu. W ciężkich przypadkach konieczna może być amputacja palca u stopy, całej stopy lub większej części kończyny.

Chorzy z owrzodzeniem stopy cukrzycowej mogą odczuwać niepokój z powodu swoich ran i wpływu, jaki mają one na ich życie. W efekcie może to zmniejszać szansę na zagojenie się owrzodzeń, a także zwiększać ryzyko ich ponownego pojawienia się. Terapie psychologiczne mogą okazać się pomocne w gojeniu owrzodzeń oraz zapobiegać ich nawrotom, dzięki utwierdzaniu pacjentów w przekonaniu, że są stanie poradzić sobie z cukrzycą i pokonać DFU.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Celem przeglądu było sprawdzenie czy terapie psychologiczne ułatwiają gojenie DFU i zapobiegają ich nawrotom. Ponadto chcieliśmy dowiedzieć się, czy wpływają one na liczbę amputacji, jakość życia, koszt leczenia oraz przekonanie chorych, że są w stanie poradzić sobie z chorobą.

Metody

Poszukiwaliśmy istotnych badań z randomizacją, w których leczenie dobierane jest losowo dla każdego z uczestników. Badania tego typu dostarczają najbardziej wiarygodnych dowodów na temat efektów leczenia. Następnie porównaliśmy wyniki i podsumowaliśmy dane ze wszystkich badań. Na koniec oceniliśmy wiarygodność wyników, biorąc pod uwagę czynniki, takie jak: sposób przeprowadzenia badań, ich wielkość oraz spójność wyników. W oparciu o naszą ocenę, sklasyfikowaliśmy wiarygodność danych naukowych jako bardzo niską, niską, umiarkowaną lub wysoką.

Jakie dane naukowe znaleźliśmy?

Znaleźliśmy 7 badań z udziałem 290 chorych na cukrzycę, którzy obserwowani byli przez okres od 6 tygodni do 6 miesięcy. Badania te przeprowadzone zostały w Australii, USA, Norwegii, Indonezji, RPA oraz w Wielkiej Brytanii. Ich przedmiotem były następujące terapie psychologiczne:

- poradnictwo (3 badania);

- relaksacja mięśni (1 badanie);

- indywidualnie dopasowana motywacja (1 badanie);

- terapia mająca na celu zrozumienie pojęcia dobrostanu przez daną osobę (1 badanie);

- grupowa terapia poznawczo-behawioralna (1 badanie);

Terapie psychologiczne w porównaniu ze standardową opieką

Ze względu na bardzo niską wiarygodność danych naukowych, nie wiemy czy terapie psychologiczne przyspieszają gojenie się owrzodzeń stopy cukrzycowej lub czy zapobiegają ich nawrotom.

Porównanie różnych terapii psychologicznych między sobą

Nie wiemy, czy któraś z terapii psychologicznych ma większy niż inne wpływ na gojenie się owrzodzeń stopy cukrzycowej lub zapobieganie ich nawrotom. Wynika to z faktu, że albo nie przeprowadzono w tym zakresie żadnych badań, albo wiarygodność dowodów jest bardzo niska.

Zważywszy na brak lub zbyt małą liczbę badań, nie wiemy również, czy terapie psychologiczne mają wpływ na szybkość nawrotów owrzodzeń, liczbę amputacji, jakość życia lub wiarę chorych w zdolność poradzenia sobie z chorobą. W żadnym z badań nie podano informacji o kosztach terapii psychologicznych.

Co to oznacza?

Obecnie nie ma wiarygodnych danych naukowych potwierdzających wpływ terapii psychologicznych na leczenie i nawroty owrzodzeń stopy cukrzycowej.

Konieczne jest przeprowadzenie wysokiej jakości badań, obejmujących odpowiednią liczbę uczestników, co umożliwi zidentyfikowanie potencjalnego wpływu terapii psychologicznych na gojenie się lub nawroty owrzodzeń. Pomocne byłoby uzgodnienie zestawu jasno określonych miar, które należałoby uwzględnić we wszystkich przyszłych badaniach, tak aby ich wyniki mogły być porównywane i analizowane łącznie.

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Dane naukowe zawarte w niniejszym przeglądzie Cochrane są aktualne do września 2019 roku.