Najważniejsze informacje

– Obecnie nie ma jednoznacznych dowodów na to, że terapie oparte na uważności pomagają w rzuceniu palenia tytoniu lub poprawiają zdrowie psychiczne i samopoczucie palaczy.

– Nasza pewność co do wyników badań jest niska lub bardzo niska, a dalsze dane naukowe prawdopodobnie zmienią nasze wnioski.

Czym jest uważność (mindfulness)?

Mindfulness polega na skupieniu uwagi na myślach i uczuciach oraz obserwowaniu ich bez osądzania, gdy się pojawiają i przemijają. Uważa się, że mindfulness pomaga lepiej kontrolować swoje myśli i uczucia, aniżeli czuć się przez nie kontrolowanym. Rzucenie palenia wywołuje niepokojące pragnienie zapalenia papierosa i obniżenie nastroju, dlatego terapie oparte na uważności mogą poprawić zdolność palaczy do radzenia sobie z tymi problemami.

Do rodzajów terapii opartych na uważności należą:

– trening mindfulness (obejmujący szkolenie w zakresie medytacji opartej na uważności);

– terapia akceptacji i zaangażowania (ACT), która nie uczy medytacji, ale zachęca ludzi do akceptacji swoich myśli i uczuć, zamiast walki z nimi, przy jednoczesnej zaangażowanej zmianie zachowań);

– trening tolerancji na stres (który stanowi część terapii ACT, a także polega na przedstawianiu osobom palącym sytuacji, które wywołują u nich chęć zapalenia papierosa; umożliwia im to ćwiczenie umiejętności nabytych poprzez ACT);

– joga (która zwiększa świadomość oddechu i zachęca do połączenia umysłu i ciała).

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy programy rzucania palenia oparte na treningu uważności działają lepiej niż inne programy rzucania palenia lub niestosowanie leczenia, w celu pomocy palaczom w zerwaniu z nałogiem.

Chcieliśmy się dowiedzieć:

– ile osób przestało palić na co najmniej 6 miesięcy; oraz

– czy nastąpiły zmiany w zdrowiu psychicznym i samopoczuciu uczestników.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których analizowano stosowanie treningu uważności jako pomocy w rzuceniu palenia tytoniu.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy naszą pewność co do wiarygodności wyników, opierając się na takich czynnikach jak metodologia badań i liczba uczestników.

Co ustaliliśmy?

Znaleźliśmy 21 badań z udziałem 8186 dorosłych, którzy byli czynnymi palaczami.

W badaniach oceniano różne metody leczenia oparte na uważności, w tym trening uważności (8 badań), ACT (8 badań), jogę (3 badania) i trening tolerancji na stres (2 badania). W badaniach porównywano te metody leczenia z:

– innymi metodami rzucania palenia, które były równie czasochłonne (np. z poradnictwem);

– innymi metodami rzucania palenia, które były mniej intensywne (np. z krótką poradą);

– niestosowaniem leczenia.

Najwięcej badań przeprowadzono w USA (15 badań). Inne badania przeprowadzono w Hongkongu (2 badania), Brazylii (1 badanie), Irlandii (1 badanie) i na Cyprze (1 badanie). W jednym z badań nie podano kraju, w którym przeprowadzono badanie.

Główne wnioski

Nie znaleźliśmy jednoznacznych dowodów na to, że mindfulness pomaga ludziom w rzuceniu palenia. Gdy pogrupowaliśmy badania według rodzaju interwencji opartej na mindfulness, nie znaleźliśmy dowodów na to, że osoby, które otrzymały trening uważności, ACT, trening tolerancji na stres lub jogę częściej rzucały palenie niż osoby, które otrzymały inne metody walki z nałogiem lub nie otrzymały żadnego wsparcia.

W 9 badaniach sprawdzano, czy terapie rzucania palenia oparte na mindfulness powodowały pozytywne zmiany w zdrowiu psychicznym i samopoczuciu, takie jak redukcja stresu, lęku lub poprawa nastroju. W jednym z tych badań wykazano, że osoby, które uczestniczyły w programie treningu mindfulness, były mniej zestresowane niż osoby, które korzystały z alternatywnej metody rzucania palenia. W pozostałych 8 badaniach nie znaleziono jednak dowodów na istnienie różnic w zakresie zdrowia i samopoczucia psychicznego między grupami.

Jakie są ograniczenia przeanalizowanych danych naukowych?

Naszą pewność odnośnie danych naukowych oceniliśmy jako bardzo niską ze względu na wystąpienie problemów przy projektowaniu badań, zbyt duże zróżnicowanie w ich wynikach i brak udziału wystarczającej liczby osób. To wszystko sprawiło, że trudno było stwierdzić czy mindfulness pomaga w rzuceniu palenia lub jest związane z lepszym samopoczuciem psychicznym i poprawą nastroju. Potrzebujemy większej liczby badań, aby wyciągnąć bardziej zdecydowane wnioski.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Przegląd ten obejmuje dane naukowe opublikowane do 15 kwietnia 2021 r.