Najważniejsze informacje

- Strategie zachęcające nastolatków do zmiany diety lub poziomu aktywności (lub obu) w celu zapobiegania nadwadze lub otyłości nie wpływają lub wpływają w bardzo niewielkim stopniu na wskaźnik masy ciała (ang. body mass index, BMI; szacunkowa ilość tkanki tłuszczowej zależna od wzrostu i masy ciała).

- W oparciu o bardzo niewielką liczbę dostępnych informacji dotyczących ciężkich zdarzeń niepożądanych, wydaje się, że stosowanie strategii żywieniowych lub opartych na aktywności fizycznej, lub obu jednocześnie, ma niewielki lub nie ma żadnego wpływu na wystąpienie ciężkich szkód (np. urazów).

- Ze względu na brak danych naukowych, kolejne badania powinny skupić się na społecznościach (np. centrach młodzieżowych) i obejmować nastolatków z niepełnosprawnościami.

Dlaczego zapobieganie otyłości u dzieci i młodzieży jest ważne?

Na całym świecie coraz więcej nastolatków cierpi na nadwagę i otyłość. Nadwaga w wieku nastoletnim może prowadzić do wystąpienia problemów zdrowotnych, a także mieć negatywny wpływ na psychikę i relacje społeczne. Okres dojrzewania i wchodzenia w dorosłość to trudny czas, kiedy wiele osób zmaga się z problemami z zakresu zdrowia psychicznego. Nadwaga u nastolatków może skutkować nadwagą lub otyłością w wieku dorosłym i pogorszeniem stanu zdrowia fizycznego i psychicznego.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy strategie ukierunkowane na pomoc nastolatkom w modyfikacji ich diety lub aktywności (lub obu) były skuteczne w zapobieganiu otyłości. Chcieliśmy również dowiedzieć się, czy strategie te wiązały się z jakimikolwiek poważnymi szkodami.

Co zrobiliśmy?

Przeszukaliśmy naukowe bazy danych, aby znaleźć badania, które dotyczyły sposobów zapobiegania otyłości u dzieci w wieku od 12 do 18 lat. Wykluczyliśmy badania dotyczące nastolatków, którzy już mieli nadwagę lub żyli z otyłością. Uwzględniliśmy jednak badania, w których próbę stanowiła cała grupa (np. szkoła), która mogła obejmować osoby z nadwagą lub otyłością. Uwzględniliśmy badania tylko wtedy, gdy zastosowane w nich metody miały na celu zmianę diety lub poziomu aktywności dzieci (tj. zwiększenie aktywności fizycznej lub skrócenie czasu spędzanego nieaktywnie), lub obu tych czynników. Szukaliśmy tylko badań, w których losowo przydzielono dzieci do grup w których stosowano różne strategie (np. nie wprowadzających żadnych zmian). Oceniliśmy rygor metodologiczny badań, aby zorientować się, w jakim stopniu możemy być pewni ich wyników. Pogrupowaliśmy badania do analizy w zależności od tego, czy miały one na celu poprawę diety, aktywności, czy obu jednocześnie.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 74 badania, które objęły 83 407 dzieci i młodzieży. Sześćdziesiąt badań przeprowadzono w krajach o wysokich dochodach (np. w USA i Europie). W 57 badaniach strategie były realizowane w szkołach, chociaż 12 z nich dotyczyło interwencji domowych lub w innych miejscach, takich jak środowisko społeczne (pięć badań), np. grupy młodzieżowe. Pięćdziesiąt jeden strategii wdrożono na okres krótszy niż dziewięć miesięcy, przy czym najkrótsza interwencja trwała jedną wizytę, a najdłuższa 28 miesięcy. Sześćdziesiąt dwa badania zadeklarowały finansowanie niekomercyjne; pięć badań było częściowo finansowanych przez podmioty komercyjne (dostawców żywności, producenta PlayStation, dostawcę sprzętu do siłowni, producenta urządzeń medycznych i prywatną placówkę opieki zdrowotnej).

Nasze analizy obejmowały wyniki 54 badań z udziałem 46 358 nastolatków (20 badań nie przedstawiło swoich wyników w sposób, który mógłby zostać uwzględniony w naszych analizach). Okazało się, że nastolatki, które otrzymały pomoc w postaci strategii zmiany diety lub poziomu aktywności (lub obu), albo nie zmniejszyły swojego BMI, albo redukcja była niewielka, w porównaniu z nastolatkami, którym nie zalecono żadnej strategii.

Tylko w kilku badaniach zgłoszono wszystkie potencjalne szkody związane z interwencjami i w żadnym nie zidentyfikowano poważnych szkód.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Ogólnie rzecz biorąc, mamy ograniczone zaufanie do korzystnych efektów tych interwencji w zapobieganiu otyłości u dzieci i młodzieży. Trudno mieć pewność, że finansowanie większej liczby badań, a przynajmniej większej liczby badań przeprowadzonych w szkołach, przyniosłoby znacznie wyższy poziom zaufania do wyników. Na zmniejszenie zaufania do wyników naszych badań miały wpływ 4 główne czynniki.

1. Wyniki badań były bardzo niespójne.

2. Wiele badań miało ograniczenia w sposobie ich przeprowadzenia (np. w niektórych badaniach metody stosowane do losowego przydzielania osób do grup nie były odpowiednio dobrane lub wyniki niektórych badań nie zostały poprawnie przeanalizowane).

3. Nie było wystarczającej liczby badań przedstawiających określone rodzaje wyników, takich jak BMI (szacunkowa ilość tkanki tłuszczowej w zależności od wzrostu i masy ciała) lub zBMI (porównanie BMI dziecka z innymi dziećmi w tym samym wieku i tej samej płci) w określonym czasie trwania obserwacji, aby mieć pewność co do wyników niektórych porównań. Ponadto niektóre grupy (np. grupy społeczne) były niedostatecznie reprezentowane.

4. Wyniki niektórych badań nie zostały zaraportowane w sposób, który pozwoliłby nam uwzględnić je w naszych analizach (np. bez żadnych szczegółów dotyczących różnicy w wynikach między grupami interwencyjnymi i kontrolnymi), co może mieć wpływ na wyniki naszych analiz.

Niniejszy przegląd nie dostarcza wystarczających informacji, aby móc ocenić, jak dobrze strategie działają w przypadku nastolatków z niepełnosprawnościami lub czy strategie wdrażane w środowiskach lokalnych są skuteczne.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Niniejszy przegląd zastępuje nasz poprzedni przegląd. Dane naukowe są aktualne do lutego 2023 roku.