چرا این سوال مهم است؟
صرع یک بیماری بسیار شایع است که بر مغز تاثیر می‌گذارد. افراد مبتلا به صرع دچار تشنج - یا غش - می‌شوند که می‌تواند زندگی روزمره آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. به منظور کنترل یا پیشگیری از بروز تشنج، اغلب داروهایی برای بیماران تجویز می‌شود. افراد مبتلا به صرع مصرف داروهای خود را طبق تجویز پزشک کار سختی می‌دانند، و تصور می‌شود این یک دلیل کنترل ضعیف تشنج باشد. در این مرور مطالعات، روش‌هایی برای بهبود نحوه مصرف داروهای ضد-صرع گزارش می‌شود.
آنچه ما انجام دادیم
بانک‌های اطلاعاتی پزشکی را برای یافتن مطالعات بالینی جست‌وجو کردیم که به دنبال راه‌کارهایی جهت بهبود پایبندی بیماران مبتلا به صرع به مصرف داروهای خود بودند. جست‌وجوی خود را به کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) محدود کردیم که افراد را با تشخیص بالینی صرع در هر سنی وارد کرده و تحت درمان با داروهای ضد-صرع در بخش‌های مراقبت‌های اولیه (به عنوان مثال، جراحی پزشک)، سرپایی یا دیگر شرایط در سطح جامعه، قرار دادند. RCTها عبارتند از مطالعات پزشکی كه در آن‌ها افراد به صورت تصادفی برای دریافت درمان (گروه مداخله)، یا یک درمان متفاوت یا عدم درمان (گروه کنترل) انتخاب می‌شوند. این نوع مطالعه قابل-اطمینان‌ترین شواهد را در مورد اینکه رویکردهای مختلف تفاوتی را در مراقبت سلامت ایجاد می‌کنند یا خیر، فراهم می‌آورد.
نتایج تا فوریه 2020 به‌روز هستند.
آنچه ما پیدا کردیم
20 مطالعه با 2832 شرکت‌کننده شناسایی شدند. این مطالعات در کشورهای مختلف و عمدتا در ایالات متحده آمریکا انجام شدند. آن‌ها سه نوع اصلی مداخله را بررسی کردند:
1. آموزش و ارائه مشاوره به شرکتکنندگان در مورد موضوعاتی مانند صرع و داروهایی که برای کنترل آن استفاده می‌شوند (4 مطالعه)؛
2. مداخلات رفتاری، مانند درخواست از افراد مبتلا به صرع برای مصرف داروهای خود در یک زمان، مکان و دیگر فعالیت‌های روتین خاص خود (13 مطالعه)؛ و
3. ترکیبی از مداخلات، که از بیش از یک مداخله بهره بردند (4 مطالعه).
یک مطالعه دو بار شمارش می‌شود زیرا یک مداخله رفتاری را با یک مداخله مختلط مقایسه کرد.
مطالعات، پیروی بیماران را از مصرف دارو به طرق مختلف اندازه‌گیری کردند، مثلا، با پرسش‌نامه، نمونه خون یا سر بطری‌های الکترونیکی (electronic bottle top). آن‌ها همچنین کاهش فراوانی یا شدت تشنج را اندازه‌گیری کردند تا ببینند مصرف دارو طبق تجویز پزشک تفاوتی را ایجاد می‌کند یا خیر. از آنجا که مطالعات بسیار متفاوت از یکدیگر بودند، نتوانستیم نتایج را با هم تجمیع کنیم.
نتایج کلیدی و قابلیت اطمینان شواهد
مداخلات آموزشی و مشاوره‌ای ممکن است پایبندی بیمار را به مصرف دارو بهبود بخشند. دو مطالعه پیشرفت‌هایی را در این زمینه نشان دادند، یک مطالعه پیشرفت جزئی و دیگری به هیچ میزانی از پیشرفت دست نیافت.
مداخلات رفتاری و ترکیبی احتمالا پایبندی بیمار را به مصرف دارو بهبود می‌بخشند. افراد در گروه‌های مداخله نسبت به گروه‌های کنترل بهبودی را در پایبندی به مصرف دارو نشان دادند.
چهار مطالعه نشان دادند هنگامی که میزان پایبندی به مصرف دارو در گروه‌های مداخله بهبود می‌یابد، فراوانی تشنج یا شدت تشنج در آن‌ها کاهش می‌یابد.
ما نتوانستیم در مورد نتایج مطالعات نتیجه‌گیری قطعی کنیم زیرا مطالعات بسیار متفاوت از یکدیگر بوده و همیشه از بهترین روش‌ها استفاده نکردند. این بدان معناست که به شواهد آن‌ها اطمینانی نداریم.
در گام بعدی باید چه اقدامی صورت گیرد؟
برای شناسایی بهترین نوع مداخله در جهت ارتقای بهبود پایبندی بیمار به مصرف داروهای ضد-صرع خود، به انجام مطالعات تصادفی‌سازی و کنترل شده و با دقت طراحی شده‌ای نیاز داریم که افراد بیشتری را بررسی کرده و مدت زمان بیشتری آن‌ها را پیگیری کنند.
مداخلات رفتاری مانند یادآورهای متمرکز و استفاده از مداخلات مختلط نتایج مثبتی را نشان می‌دهد، با این وجود، پیش از نتیجه‌گیری قاطع، به شواهد قابل اعتماد‌تری در مورد تاثیر آن‌ها نیاز داریم که از RCTهایی با طراحی دقیق به دست آیند. هیچ یک از مطالعات تازه وارد شده اطلاعات بیشتری را ارائه نکردند که منجر به تغییرات قابل توجهی در نتیجه‌گیری‌های ما شوند.
پایبندی ضعیف به مصرف داروهای ضد-صرع با افزایش مورتالیتی، موربیدیتی و هزینه‌های مراقبت سلامت همراه است. در این مرور، بر مداخلات طراحی شده و آزمایش شده در کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) و شبه-RCTها برای کمک به پایبندی بیماران به مصرف داروهای ضد-صرع تمرکز می‌کنیم. این یک بهروزرسانی از مرور کاکرین است که نخستین‌بار در سال 2011 منتشر، و آخرین‌بار در سال 2017 به‌روز شد.
تعیین اثربخشی مداخلات با هدف بهبود پایبندی به مصرف داروهای ضد-صرع در بزرگسالان و کودکان مبتلا به صرع.
برای آخرین بهروزرسانی، بانک‌های اطلاعاتی زیر را در 18 فوریه 2020 جست‌وجو کردیم: پایگاه ثبت مطالعات کاکرین (CRS Web)؛ MEDLINE؛ CINAHL Plus و PsycINFO. CRS Web شامل RCTها و شبه-RCTها از PubMed؛ Embase؛ ClinicalTrials.gov؛ و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی (ICTRP) سازمان جهانی بهداشت؛ CENTRAL، و پایگاه‌های تخصصی گروه‌های مرور کاکرین شامل گروه صرع است. همچنین فهرست منابع مقالات مرتبط را جست‌وجو کردیم.
RCTها و شبه-RCTها از مداخلات افزایش دهنده پایبندی به مصرف دارو در افرادی که تشخیص بالینی صرع دارند (همانطور که در مطالعات مجزا تعریف شد)، از هر سنی و تحت درمان با داروهای ضد-صرع در مراکز مراقبت‌های اولیه، سرپایی یا دیگر موارد در سطح جامعه.
همه نویسندگان مرور به‌طور مستقل از هم فهرستی را از استنادها و خلاصه مقالات مرتبط ارزیابی کردند. حداقل دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم داده‌ها را استخراج کرده و ارزیابی کیفی هر مطالعه را با توجه به ابزار کاکرین برای ارزیابی خطر سوگیری (bias) انجام دادند. سطح کیفیت شواهد را برای هر پیامد طبق درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) درجه‌بندی کردیم. مطالعات با توجه به نوع مداخله و معیارهای پایبندی به مصرف دارو بسیار متفاوت بودند؛ بنابراین ترکیب داده‌ها مناسب نبود.
ما 20 مطالعه را با حضور 2832 شرکت‌کننده وارد کردیم. سیزده مطالعه بزرگسالان مبتلا به صرع، یک مطالعه شرکتکنندگان را در تمام سنین، یک مطالعه شرکتکنندگان بزرگ‌تر از دو سال، یک مطالعه کودکان مبتلای بین 1 ماه و 15 سال، یک مطالعه مراقبان کودکان مبتلا به صرع، یک مورد نوجوانان و مراقبان، و دو مطالعه خانواده‌های کودکان مبتلا به صرع را هدف قرار دادند. سه کارآزمایی در حال انجام را شناسایی کردیم. مدت زمان پیگیری در اکثر مطالعات عموما کوتاه بود، از 1 تا 12 ماه. این مطالعات سه نوع اصلی مداخلات را بررسی کردند: مداخلات آموزشی، مداخلات رفتاری و ترکیبی از مداخلات. همه موارد به جز سه مطالعه، درمان را با مراقبت معمول یا « عدم مداخله» مقایسه کردند. با توجه به ناهمگونی بین مطالعات از نظر مداخلات، روش‌های استفاده شده برای اندازه‌گیری میزان پایبندی به مصرف دارو و روش‌های گزارش مطالعات، نتایج را تجمیع نکردیم و این یافته‌ها برای اینکه در یک متاآنالیز گنجانده شوند، نامناسب بودند.
آموزش و ارائه مشاوره به شرکتکنندگان مبتلا به صرع موفقیت متفاوتی را نشان داد (شواهد با قطعیت متوسط). اعمال مداخلات رفتاری مانند استفاده از یادآورهای متمرکز، اثرات مطلوب‌تری را بر پایبندی به مصرف دارو ایجاد می‌کنند (شواهد با قطعیت متوسط). تاثیر مداخله بر پایبندی به مصرف داروهای ضد-صرع که توسط مطالعات حاوی مداخلات مختلط توصیف شد، در مقایسه با گروه‌های کنترل، بهبودی را در گروه‌های مداخله نشان داد (شواهد با قطعیت بالا).
یازده مطالعه به توصیف فراوانی تشنج یا شدت تشنج یا هر دو در بیماران پرداختند، که چهار مورد از آن‌ها، بهبودی را در پایبندی به مصرف دارو و کاهش دفعات تشنج در گروه‌های مداخله گزارش کردند (شواهد با قطعیت متوسط). یافته‌های مربوط به خود-کارآمدی و کیفیت زندگی با یکدیگر متفاوت بوده، و هیچ الگوی مشخصی در انواع مداخلات وجود نداشت.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.