پیام‌های کلیدی
- مداخلات فعالیت فیزیکی بین شش و 24 هفته ممکن است نشانه‌ها را در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (irritable bowel syndrome) بهبود بخشند، اما شواهد بسیار نامطمئن است.
- احتمالا تفاوتی اندک یا عدم تفاوت بین مداخلات فعالیت فیزیکی و مراقبت‌های معمول برای کیفیت زندگی و درد شکم وجود دارد.
- به دلیل عدم گزارش‌دهی در کارآزمایی‌ها، شواهد کافی برای ارزیابی عوارض جانبی مرتبط با مداخلات فعالیت فیزیکی وجود نداشت.
مداخلات فعالیت فیزیکی چه هستند؟
فعالیت فیزیکی به این صورت تعریف می‌شود: هر حرکت فیزیکی که توسط عضلات شما انجام و منجر به مصرف انرژی شود. نمونه‌هایی از فعالیت فیزیکی شامل فعالیت‌هایی هستند که به عنوان بخشی از زندگی روزمره انجام می‌شوند (کارهای خانه، خرید)، ورزش و فعالیت‌های تفریحی، و فعالیت‌هایی که به عنوان بخشی از کار انجام می‌شود (مانند سفر به محل کار، کار یدی).
ورزش زیر-مجموعه‌ای از فعالیت فیزیکی است که برنامه‌ریزی شده، ساختار-یافته و تکراری بوده و هدف آن بهبود یا حفظ تناسب کلی اندام است. انجام حرکات کششی و فعالیت‌ها برای بهبود تعادل نیز از اشکال در نظر گرفته‌شده فعالیت فیزیکی و ورزش هستند.
وزارت بهداشت و مراقبت اجتماعی بریتانیا در حال حاضر توصیه می‌کند که بزرگسالان حداقل پنج روز در هفته به مدت حداقل 30 دقیقه فعالیت فیزیکی روزانه داشته باشند.
شواهدی قوی وجود دارد مبنی بر اینکه فعالیت فیزیکی و مداخلات ورزشی در کمک به افراد در پیشگیری و مدیریت بیماری‌های طولانی-مدت سلامت از جمله بیماری‌های عروق کرونر قلب (تنگی عروق خونی تامین‌کننده قلب)، دیابت و افسردگی موثر هستند. مشخص نیست که فعالیت فیزیکی به افرادی که مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر هستند کمک می‌کند تا نشانه‌های خود را مدیریت کنند یا خیر.
سندرم روده تحریک‌پذیر چیست؟
سندرم روده تحریک‌پذیر یک اختلال شایع روده است که با نشانه‌هایی شامل اپیزودهایی از درد شکم، نفخ و تغییر در عادت روده مشخص می‌شود. حدود 10% تا 20% از بزرگسالان در کشورهای غربی مبتلا به این سندرم هستند. مدیریت این سندرم هیچ مسیر مشخصی را دنبال نمی‌کند و شامل مدیریت نشانه‌های فردی از جمله مصرف ملیّن‌ها برای یبوست، داروهای پیشگیری‌کننده از اسپاسم روده برای تسکین درد، داروهای کاهش‌دهنده فعالیت روده برای اسهال، تغییرات رژیم غذایی، مصرف مایعات، مدیریت روان‌شناختی، داروهای ضد-افسردگی برای خلق‌وخوی پائین و فعالیت فیزیکی است.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما می‌خواستیم بفهمیم که مداخله فعالیت فیزیکی باعث بهبود نشانه‌ها، کیفیت زندگی و درد شکم در بزرگسالان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شود یا خیر. همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده موجود را برای کمک به پاسخ به این سوال جست‌وجو کردیم. کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده، نوعی مطالعه است که در آن شرکت‌کنندگان به‌طور تصادفی به یکی از دو یا چند گروه درمانی اختصاص داده می‌شوند. این بهترین راه برای اطمینان از مقایسه عادلانه بین درمان‌های جدید و موجود است.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
نه بانک اطلاعاتی الکترونیکی و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی را برای یافتن همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده شامل بزرگسالان (18 سال یا بالاتر) مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر جست‌وجو کردیم که مداخله فعالیت فیزیکی را با عدم-مداخله فعالیت فیزیکی در بزرگسالان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر مقایسه کردند. نتایج این کارآزمایی‌ها را مقایسه و خلاصه کرده و اطمینان خود را نسبت به این شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام مطالعه و میزان اطلاعاتی که ارائه کردند، رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
در مجموع 11 کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده را شامل 622 فرد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر یافتیم. بزرگ‌ترین کارآزمایی شامل 102 نفر و کوچک‌ترین آنها شامل 20 نفر بودند. شش کارآزمایی در کشورهایی با سطح درآمد بالا در سراسر جهان و دو کارآزمایی در کشورهایی با سطح درآمد پائین تا متوسط انجام شدند. یک مطالعه شامل افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر بود که در آن یبوست الگوی اصلی مدفوع بود، دو مطالعه شامل افرادی بودند که اسهال الگوی اصلی مدفوع بوده و پنج مطالعه شامل افرادی با الگوی مختلط مدفوع بودند.
پنج کارآزمایی یک مداخله فعالیت فیزیکی یوگا، سه کارآزمایی توصیه برای افزایش سطح فعالیت فیزیکی، دو کارآزمایی ورزش روی تردمیل و یک کارآزمایی مداخله چیگونگ (Qigong) (تنفس و حرکات آهسته) را ارزیابی کردند. هفت کارآزمایی شامل یک دوره مداخله 12 هفته‌ای، دو کارآزمایی شامل یک دوره هشت-هفته‌ای و یک کارآزمایی شامل یک دوره شش-هفته‌ای بودند. طولانی‌ترین کارآزمایی شش ماه به طول انجامید.
نتایج اصلی
مداخلات فعالیت فیزیکی ممکن است نشانه‌های IBS را در مقایسه با مراقبت معمول بهبود بخشد اما شواهد بسیار نامطمئن است. میانگین بهبود در نمره نشانه‌های بیماری تقریبا 69 امتیاز بود، اما می‌توانست تا 106 امتیاز بالا و تا 31 امتیاز پائین بیاید. تغییر در امتیاز نشانه‌های 50 امتیازی برای اکثر افراد معنی‌دار تلقی می‌شود. یافته‌های ما نشان می‌دهند که مداخلات فعالیت فیزیکی ممکن است بهبودهای مهم و غیر-مهمی را در نشانه‌های IBS ایجاد کنند.
مداخلات فعالیت فیزیکی منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در کیفیت زندگی و درد شکم می‌شوند.
ما نتوانستیم در مورد تاثیرات ناخواسته گزارش‌شده توسط شرکت‌کنندگان نتیجه‌گیری کنیم زیرا کارآزمایی‌های بسیار کمی این موارد را گزارش کردند.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
ما اطمینان بسیار پائینی به شواهد داریم. سطح اعتماد ما عمدتا به دلیل نگرانی در مورد نحوه انجام برخی کارآزمایی‌ها کاهش یافت، چرا که بسیاری از کارآزمایی‌ها همه نتایج خود را گزارش نکردند یا موارد جدید را اعلام کردند.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 5 نوامبر 2021 به‌روز است.
یافته‌های مجموعه کوچکی از شواهد نشان می‌دهند که فعالیت فیزیکی شامل یوگا، ورزش تردمیل یا حمایت برای افزایش فعالیت فیزیکی ممکن است نشانه‌ها، اما نه کیفیت زندگی یا درد شکم، را در افراد مبتلا به IBS بهبود بخشد، اما به دلیل شواهدی با قطعیت بسیار پائین به این نتیجه‌گیری‌ها اعتماد چندانی نداریم.
تعداد عوارض جانبی گزارش‌شده کم بوده و سطح قطعیت این یافته‌ها برای همه مقایسه‌ها بسیار پائین بود، بنابراین نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد.
هنگام بحث و گفتگو با بیماران برای مد نظر قرار دادن فعالیت فیزیکی به عنوان بخشی از مدیریت نشانه‌های بیماری، عدم-قطعیت شواهد نیز باید بررسی شود تا از تصمیم‌گیری کاملا آگاهانه اطمینان حاصل شود. اگر این امر برای بیماران و ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت به اندازه کافی مهم تلقی شود، پژوهش‌هایی با کیفیت بالاتر برای به دست آوردن نتیجه‌گیری‌های مطمئن‌تر مورد نیاز است.
توصیه‌های کنونی برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (irritable bowel syndrome; IBS) به منظور شرکت در فعالیت‌های فیزیکی مبتنی بر شواهدی با سطح پائین است، شواهد حاصل از همه کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) موجود را ترکیب نمی‌کنند و اطلاعات کمی در مورد عوارض جانبی بالقوه ارائه می‌دهند.
ارزیابی مزایا و مضرات مداخلات فعالیت فیزیکی در بزرگسالان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر و کشف تاثیر احتمالی تعدیل‌کننده‌هایی مانند نوع، محیط اجرا و ماهیت مداخلات فعالیت فیزیکی.
نه بانک اطلاعاتی الکترونیکی را شامل CENTRAL؛ MEDLINE و Embase تا 5 نوامبر 2021 جست‌وجو کردیم. فهرست منابع را به صورت دستی جست‌وجو کرده و به دنبال مطالعات منتشر نشده از طریق پایگاه‌های ثبت کارآزمایی بودیم.
RCTهایی را وارد مرور کردیم که شامل بزرگسالان (18 سال یا بالاتر) با تشخیص IBS بوده و در هر شرایط و محیطی انجام شدند و مداخله فعالیت فیزیکی را با عدم-مداخله، مراقبت معمول یا گروه کنترل لیست انتظار یا گروه مداخله فعالیت فیزیکی دیگر مقایسه کرده و معیار معتبری را از نشانه‌ها، کیفیت زندگی یا حرکت روده ارزیابی کردند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب و داده‌های مطالعه را استخراج کردند، ارزیابی‌های خطر سوگیری (bias) و رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) را برای بررسی قطعیت شواهد انجام دادند. مطالعاتی را تجمیع کردیم که پیامدهای مشابه را با استفاده از متاآنالیز اثرات-تصادفی ارزیابی کرده، و داده‌های به دست آمده را از دیگر مطالعات به شکل نقل قول (narrative) سنتز کردند.
تعداد 11 RCT را با داده‌های مربوط به 622 شرکت‌کننده وارد مرور کردیم. بیشتر آنها (10/11) در کشورهایی با سطح درآمد بالا یا متوسط تا بالا انجام شدند، پنج مورد شامل فعالیت فیزیکی تحت نظارت، سه مورد شامل فعالیت بدون نظارت و سه مورد شامل ترکیبی از فعالیت تحت نظارت و بدون نظارت بودند. هیچ یک از کارآزمایی‌ها در معرض خطر پائین سوگیری قرار نداشتند. چهار کارآزمایی یک تفاوت مهم حداقلی را برای حداقل یک معیار ارزیابی‌شده پیامد مشخص کردند. داده‌های 10 کارآزمایی از مقالات منتشر شده در مجلات و داده‌های یک کارآزمایی از یک پایان‌نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد به دست آمد.
نشانه‌های سندرم روده تحریک‌پذیر
شش RCT اثربخشی یک مداخله فعالیت فیزیکی را در مقایسه با مراقبت‌های معمول بر نشانه‌های کلی IBS ارزیابی کردند. متاآنالیز پنج مطالعه بهبودی مشهودی را در نشانه‌های گزارش‌شده به دنبال فعالیت فیزیکی نشان داد (تفاوت میانگین استاندارد شده (SMD): 0.93-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 1.44- تا 0.42-؛ 185 شرکت‌کننده). به علت خطر نامشخص یا بالای سوگیری (bias)، ناهمگونی و عدم-دقت ناشی از داده‌های پراکنده، قطعیت شواهد را برای این پیامد در سطح بسیار پائین رتبه‌بندی کردیم. این بدان معناست که فعالیت فیزیکی ممکن است نشانه‌های IBS را بهبود بخشد اما شواهد بسیار نامطمئن است. نتایج مطالعه باقی‌مانده از متاآنالیز حمایت کرد، اما در معرض خطر نامشخص سوگیری بوده و حجم نمونه نیز کوچک بود.
دو مطالعه اثربخشی مداخله یوگا را در مقایسه با مداخله پیاده‌روی بر نشانه‌های کلی IBS ارزیابی کردند. متاآنالیز این دو مطالعه هیچ شواهد قطعی را از تاثیر یوگا در مقایسه با پیاده‌روی بر نشانه‌های IBS پیدا نکرد (SMD: -1.16؛ 95% CI؛ 3.93- تا 1.62؛ 124 شرکت‌کننده). سطح قطعیت شواهد را بسیار پائین ارزیابی کردیم، به این معنی که شواهد در مورد تاثیر مداخلات یوگا در مقایسه با مداخلات پیاده‌روی بر نشانه‌های IBS بسیار نامطمئن است.
دو مطالعه اثربخشی یک مداخله فعالیت فیزیکی (یوگا) را در مقایسه با دارو-درمانی ارزیابی کردند. یک مطالعه گزارش داد که هیچ تفاوتی در نشانه‌های کلی IBS مشاهده نشد، اگرچه CIها گسترده بودند، و این نشان دهنده عدم-قطعیت در تخمین‌های مشاهده شده است، خطر سوگیری در سطح بالا قرار داشت (MD: -1.20؛ 95% CI؛ 2.65- تا 0.25؛ 21 شرکت‌کننده). داده‌های مربوط به نشانه IBS را برای مطالعه باقی‌مانده حذف کردیم زیرا از یک روش غیر-معتبر استفاده کرد.
یک مطالعه، مداخله یوگا را با مداخله رژیم غذایی مقایسه کرده و بهبود مشاهده‌شده را در نشانه‌ها با هر دو مداخله گزارش کرد اما هیچ یک از مداخلات برتر از دیگری نبود.
کیفیت زندگی
پنج RCT تاثیر فعالیت فیزیکی را بر کیفیت زندگی گزارش‌شده توسط خود فرد در مقایسه با مراقبت معمول ارزیابی کردند. متاآنالیز داده‌های چهار مطالعه، هیچ بهبودی را در کیفیت زندگی پس از مداخله فعالیت فیزیکی نشان نداد (SMD: 1.17؛ 95% CI؛ 0.30- تا 2.64؛ 134 شرکت‌کننده؛ قطعیت بسیار پائین به دلیل خطر سوگیری، ناهمگونی و عدم-دقت). سطح قطعیت شواهد را بسیار پائین ارزیابی کردیم، به این معنی که شواهد در مورد تاثیر مداخلات فعالیت فیزیکی بر پیامدهای کیفیت زندگی در افراد مبتلا به IBS بسیار نامطمئن است.
یک مطالعه تاثیر مداخله یوگا را در مقایسه با پیاده‌روی بر کیفیت زندگی ارزیابی کرده و بهبودی را در گروه یوگا گزارش داد (MD: 53.45؛ 95% CI؛ 38.85 تا 68.05؛ 97 شرکت‌کننده).
یک مطالعه هیچ تفاوتی را در کیفیت زندگی بین یوگا و مداخله رژیم غذایی گزارش نکرد.
درد شکم
دو کارآزمایی تاثیر فعالیت فیزیکی را در مقایسه با مراقبت معمول بر درد شکمی گزارش‌شده ارزیابی کردند. متاآنالیز هیچ بهبودی را در درد شکم با فعالیت فیزیکی در مقایسه با مراقبت معمول نیافت (SMD: 0.01؛ 95% CI؛ 0.48- تا 0.50؛ 64 شرکت‌کننده). قطعیت شواهد را به دلیل خطر سوگیری (bias) و عدم-دقت در سطح بسیار پائین ارزیابی کردیم، به این معنی که شواهد در مورد تاثیر مداخلات فعالیت فیزیکی بر درد شکم در افراد مبتلا به IBS بسیار نامطمئن است.
یک مطالعه که تاثیر مداخله یوگا را در مقایسه با توصیه‌های پیاده‌روی ارزیابی کرد، هیچ تفاوتی را بین گروه‌ها از لحاظ درد شکم نیافت.
یک مطالعه که مداخله یوگا را با مداخله رژیم غذایی مقایسه کرد، نشان داد که هیچ یک از مداخلات تاثیر مفیدتری نسبت به مداخلات دیگر نداشته و هر دو مداخله به‌طور قطعی درد شکم را کاهش ندادند.
به دلیل عدم گزارش‌دهی در کارآزمایی‌ها، شواهد کافی برای ارزیابی مناسب عوارض جانبی مرتبط با فعالیت فیزیکی وجود نداشت. یک مطالعه، آسیب عضلانی‌اسکلتی را در گروه مداخله یوگا گزارش کرد، اما این آسیب منجر به خروج از مطالعه نشد.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.