چرا این سوال مهم است؟
بسیاری از پروسیجرهای دندان‌پزشکی قطراتی را تولید می‌کنند که به سرعت روی سطوح می‌نشینند. اگر از ابزارهای پُر-سرعت مانند دریل استفاده شود، آئروسل‌ها تولید می‌شوند، که از ذرات ریزی تشکیل شده‌اند که در هوا معلق مانده و می‌توان آنها را استنشاق کرد یا دورتر روی سطوح می‌نشینند. این آئروسل‌ها حاوی انواع میکروارگانیسم‌ها هستند و ممکن است عفونت‌ها را از طریق تماس مستقیم یا غیر-مستقیم از طریق سطوح آلوده منتقل کنند. برای پیشگیری از گسترش عفونت، می‌توان به کاهش تعداد میکروارگانیسم‌های موجود در این آئروسل‌ها کمک کرد. استفاده از دهان‌شویه‌ها پیش از آغاز پروسیجر دندان‌پزشکی («preprocedural mouth rinse») به عنوان راهی احتمالی برای کاهش میزان آلودگی این آئروسل‌ها پیشنهاد شده است. کلرهگزیدین، پوویدون آیوداین و ستیل‌پیریدینیم کلراید (CPC) از جمله دهان‌شویه‌های پُر-کاربرد هستند. آنها با کشتن یا غیرفعال کردن میکروارگانیسم‌های موجود در دهان و در نتیجه کاهش سطح آلودگی در آئروسل تولید شده، عمل می‌کنند. ما می‌خواستیم دریابیم که شست‌وشوی دهان پیش از آغاز پروسیجر دندان‌پزشکی باعث کاهش آلودگی آئروسل‌ها حین انجام پروسیجرهای دندان‌پزشکی شده و به پیشگیری از انتقال بیماری‌های عفونی کمک می‌کند یا خیر.
شواهد را چگونه شناسایی و ارزیابی کردیم؟
تمام مطالعات مربوطه را جست‌وجو کردیم که دهان‌شویه‌های مورد استفاده را پیش از آغاز پروسیجر دندان‌پزشکی با دارونما (درمان ساختگی)، عدم-مداخله یا دهان‌شویه دیگری که غیر-فعال تلقی می‌شد، مقایسه کردند. سپس نتایج را با هم مقایسه کرده، و شواهد حاصل از کلیه مطالعات را خلاصه کردیم. در نهایت، سطح اعتماد خود را به شواهد ارزیابی کردیم. برای این منظور، عواملی را از قبیل نحوه انجام مطالعات، حجم نمونه مطالعات، و سازگاری یافته‌ها در طول مطالعات در نظر گرفتیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
به 17 مطالعه برخوردیم که معیارهای ورود ما در آنها رعایت شده بود. در این مطالعات از کلرهگزیدین، CPC، دهان‌شویه‌های روغنی/گیاهی، پوویدون آیوداین و اسید بوریک در مقایسه با عدم-شست‌وشو، یا شست‌وشو با آب، نمک (آب نمک) یا دهان‌شویه دیگری استفاده شد. هیچ یک از مطالعات تعداد دفعاتی را که ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان با میکروارگانیسم‌ها بیمار شدند، اندازه‌گیری نکردند. همه مطالعات وارد شده سطح آلودگی باکتریایی را در قطرات یا آئروسل‌ها در کلینیک دندان‌پزشکی اندازه‌گیری کردند. آنها آلودگی به ویروس یا قارچ را بررسی نکردند.
اکثر دهان‌شویه‌ها آلودگی باکتریایی را در آئروسل‌ها تا حدی کاهش دادند، اما تغییرات قابل‌توجهی در تاثیرات مداخله وجود داشت و نمی‌دانیم که چه اندازه کاهش برای به حداقل رساندن خطر عفونت لازم است.
مطالعات هیچ گونه اطلاعاتی را در مورد هزینه‌ها، تغییر در میکروارگانیسم‌ها در دهان بیمار یا عوارض جانبی، مانند تغییر رنگ موقت، تغییر حس چشایی، واکنش آلرژیک یا حساسیت مفرط، ارائه ندادند. این مطالعات ارزیابی نکردند که بیماران از استفاده از دهان‌شویه راضی بودند یا اینکه اجرای آن برای دندان‌پزشکان آسان بود یا خیر.
به‌طور کلی، نتایج نشان می‌دهند که استفاده از دهان‌شویه پیش از آغاز پروسیجر دندان‌پزشکی ممکن است سطح آلودگی باکتریایی را در آئروسل‌ها در مقایسه با عدم-شست‌وشو یا شست‌وشو با آب کاهش دهد، اما فقط اطمینان پائین یا بسیار پائینی به قابلیت اعتماد این شواهد داریم و نمی‌دانیم چگونه این کاهش آلودگی به خطر عفونت مربوط می‌شود.
این یافته به چه معنا است؟
اعتماد بسیار کمی به شواهد داریم، و انجام مطالعات بیشتر ممکن است یافته‌های مرور ما را تغییر دهد. هیچ مطالعه‌ای خطر عفونت را اندازه‌گیری نکرده یا آلودگی ویروسی یا قارچی را بررسی نکرد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد در این مرور کاکرین تا فوریه 2022 به‌روز است.
هیچ یک از مطالعات وارد شده میزان بروز عفونت را میان ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان اندازه‌گیری نکردند. مطالعات فقط کاهش سطح آلودگی باکتریایی را در آئروسل‌ها اندازه‌گیری کردند. هیچ یک از مطالعات آلودگی ویروسی یا قارچی را بررسی نکردند. فقط اطمینان پائین تا بسیار پائین به همه یافته‌ها داریم. نمی‌توان نتیجه‌گیری کرد که استفاده از دهان‌شویه‌ها پیش از آغاز پروسیجرهای دندانی نقشی در کاهش خطر عفونت دارد یا خیر یا یک دهان‌شویه برتری احتمالی بر دیگری دارد یا خیر. انجام مطالعاتی مورد نیاز است که تاثیر استفاده از دهان‌شویه را بر خطر بروز بیماری عفونی میان ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان و آئروسل‌های آلوده را در فواصل بزرگتر با اندازه‌گیری پیامد استاندارد شده اندازه‌گیری کنند.
آئروسل‌ها و ترشحات در کلینیک دندان‌پزشکی طی فرآیندهای تولید آئروسل (aerosol-generating procedures; AGPs) که از قطعات دستی با سرعت بالا استفاده می‌کنند، تولید می‌شوند. ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان می‌توانند در معرض افزایش خطر انتقال بیماری‌هایی مانند سل، سرخک و سندرم حاد تنفسی شدید (severe acute respiratory syndrome; SARS) از طریق قطرات روی مخاط، استنشاق آئروسل‌ها یا از طریق فومیت‌های (fomit) روی مخاط باشند که میکروارگانیسم‌ها را در خود جای داده‌اند. راه‌هایی برای کاهش ترشحات و آئروسل‌ها وجود دارد، که ممکن است، به نوبه خود خطر انتقال بیماری را کاهش دهند. علاوه بر استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (personal protective equipment; PPE) و دستگاه‌های کاهش‌دهنده آئروسل مانند ساکشن با حجم بالا، فرضیه‌ای وجود دارد که استفاده از دهان‌شویه توسط بیماران پیش از پروسیجرهای دندان‌پزشکی می‌تواند بار میکروبی آئروسل‌ها را کاهش دهد.
ارزیابی تاثیرات استفاده از دهان‌شویه‌ها پیش از شروع پروسیجر مورد استفاده در کلینیک‌های دندان‌پزشکی برای به حداقل رساندن بروز عفونت در ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان و کاهش یا خنثی‌کردن آلودگی در آئروسل‌ها.
از روش‌های جست‌وجوی استاندارد و جامع کاکرین استفاده کردیم. تاریخ آخرین جست‌وجو 4 فوریه 2022 بود.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) را وارد و مطالعات آزمایشگاهی را خارج کردیم. شرکت‌کنندگان مطالعه عبارت بودند از بیماران دندان‌پزشکی تحت AGP. مطالعات استفاده از دهان‌شویه را پیش از آغاز پروسیجر که برای کاهش آئروسل‌های آلوده استفاده می‌شوند، با دارونما (placebo)، عدم-استفاده از دهان‌شویه یا دهان‌شویه دیگر مقایسه کردند. پیامد اولیه، بروز عفونت در ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان و پیامدهای ثانویه، کاهش سطح آلودگی محیط انجام اقدامات دندان‌پزشکی، هزینه، تغییر میکروبیوتای دهان، عوارض جانبی، و قابلیت پذیرش مداخله و امکان‌سنجی مداخله بودند.
دو نویسنده مرور نتایج جست‌وجو را غربالگری کرده، داده‌ها را از مطالعات وارد شده استخراج کرده، خطر سوگیری (bias) را در این مطالعات ارزیابی کرده، و قطعیت شواهد موجود را قضاوت کردند. تفاوت میانگین (MD) و 95% فاصله اطمینان (CI) به عنوان تخمین اثرگذاری برای پیامدهای پیوسته، و متاآنالیز اثرات-تصادفی برای ترکیب داده‌ها مورد استفاده قرار گرفتند.
تعداد 17 مطالعه را با 830 شرکت‌کننده 18 تا 70 سال وارد کردیم. سه کارآزمایی را در معرض خطر بالای سوگیری (bias)، دو کارآزمایی را در معرض خطر پائین و 12 کارآزمایی را با خطر سوگیری نامشخص ارزیابی کردیم.
هیچ یک از مطالعات پیامد اولیه را از بروز عفونت در ارائه‌دهندگان مراقبت سلامت دندان اندازه‌گیری نکردند.
پیامد اولیه در مطالعات کاهش سطح آلودگی باکتریایی اندازه‌گیری شده در واحدهای تشکیل‌دهنده کلنی (colony-forming units; CFUs) در فواصل کمتر از 2 متر (در نظر گرفته شده برای گرفتن قطرات بزرگتر) و 2 متر یا بیشتر (برای گرفتن هسته‌های قطرات آئروسل‌ها برخاسته از حفره دهان شرکت‌کننده) بود. مشخص نیست که چه اندازه کاهش CFU نشان‌دهنده اهمیت بالینی آن است.
شواهدی با قطعیت پائین تا بسیار پائین وجود دارد که نشان می‌دهد کلرهگزیدین (chlorhexidine; CHX) در مقایسه با عدم-استفاده از دهان‌شویه یا شست‌وشو با آب ممکن است آلودگی باکتریایی را، همانطور که توسط CFU اندازه‌گیری شد، کاهش دهد. هنگام مقایسه ستیل‌پیریدینیوم کلراید (cetylpyridinium chloride; CPC) با عدم-استفاده از دهان‌شویه و هنگام مقایسه CPC، روغن‌های ضروری/دهان‌شویه‌های گیاهی یا اسید بوریک با آب، نتایج مشابهی به دست آمد. شواهدی با قطعیت بسیار پائین وجود دارد که دهان‌شویه‌های حرارت‌دیده ممکن است کاهش بیشتری را در CFU نسبت به دهان‌شویه‌های سرد ایجاد کنند. شواهدی با قطعیت پائین نشان می‌دهد CHX ممکن است CFU را بیشتر از روغن‌های ضروری/دهان‌شویه‌های گیاهی کاهش دهد. شواهد برای مقایسه‌های سر-به-سر دیگر محدود و متناقض بود.
مطالعات مذکور هیچ اطلاعاتی را در مورد هزینه‌ها، تغییر در میکروارگانیسم‌ها در دهان بیمار یا عوارض جانبی مانند تغییر رنگ موقت، تغییر حس چشایی، واکنش آلرژیک یا حساسیت مفرط (hypersensitivity) ارائه ندادند. مطالعات قابلیت پذیرش مداخله را برای بیماران یا امکان اجرای آن را برای دندان‌پزشکان ارزیابی نکردند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده‌است.