پیامهای کلیدی:
° کورتیکواستروئیدهای قوی، مهارکنندههای JAK و تاکرولیموس 0.1% (داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب میکنند) همیشه در کاهش علائم و نشانههای اگزما موثر هستند.
° عوارض ناخواسته، مانند سوزش و سوزنسوزن شدن، با تاکرولیموس، پیمکرولیموس و کریزابورول بیشتر و با کورتیکواستروئیدها کمتر رخ میدهند؛ دیگر عوارض ناخواسته، مانند نازک شدن پوست، فقط زمانی محتمل هستند که کورتیکواستروئیدهای قوی برای مدت طولانی استفاده شوند.
° با توجه به عدم اطمینان در مورد اثربخشی و بیخطری (safety) طولانیمدت داروها، عوامل دیگری مانند در دسترس بودن، هزینه و اولویتها، باید در نظر گرفته شوند.
ما به دنبال چه یافتهای بودیم؟
اگزما (درماتیت آتوپیک (atopic dermatitis)) یک بیماری التهابی شایع پوستی است که درمانی ندارد. ما درمانهای ضدالتهابی موضعی مختلفی را که برای کاهش نشانههای اگزما استفاده میشوند، مقایسه کردیم. هدف ما آن بود که موثرترین و بیخطرترین درمانهای ضدالتهابی موضعی را برای افراد مبتلا به اگزما پیدا کنیم.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
ما کارآزماییهای تصادفیسازی شده را برای افراد مبتلا به اگزما در تمام سنین و شدتهای بیماری وارد کردیم. درمانهای موضعی میبایست حداقل برای یک هفته استفاده شده و با دیگر درمانهای ضدالتهابی یا عدم درمان مقایسه میشدند. ما کارآزماییهای درماتیت تماسی یا اگزمای دست را کنار گذاشتیم، و کارآزماییهای آنتیبیوتیکها، درمانهای مکمل، مرطوبکنندهها به تنهایی، فوتوتراپی، پوششهای مرطوب، یا درمانهایی را که به صورت قرص، شربت یا تزریقی مصرف شدند، کنار گذاشتیم.
ما انواع مختلفی را از شواهد اثربخشی بررسی کردیم: نشانههای اگزما بر اساس گزارش بیمار، علائم اگزما بر اساس گزارش پزشک، و عوارض جانبی. آنالیز ما از فرآیندهای استاندارد کاکرین پیروی کرد، و از ابزاری به نام CiNEMA برای رتبهبندی اعتماد خود به شواهد استفاده کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
ما 291 مطالعه را شامل 45,846 فرد مبتلا به اگزما با شدتهای مختلف آنالیز کردیم. بیشتر مطالعات در کشورهای ثروتمندتر انجام شده و بر بزرگسالان متمرکز بودند. فقط 31 مطالعه روی کودکان زیر 12 سال متمرکز شدند. آنها درمانهایی را مانند کرمهای کورتیکواستروئیدی و مهارکنندههای کلسینورین (calcineurin inhibitors) ارزیابی کردند. این مطالعات بین هفت روز و پنج سال به طول انجامیدند و بیشتر آنها توسط شرکتهایی که درمانهای ضدالتهابی را برای اگزما تولید میکنند، تامین مالی شدند.
کورتیکواستروئیدهای قوی، مهارکنندههای جانوس کیناز (Janus kinase inhibitors) مانند روکسولیتینیب (ruxolitinib) 1.5% و تاکرولیموس (tacrolimus) 0.1% بهطور مستمر در کاهش علائم و نشانههای اگزما موثر بودند. مهارکنندههای فسفودیاستراز-4 مانند کریزابورول (crisaborole) 2% کمترین اثربخشی را نشان دادند. عوارض جانبی مانند سوزش و سوزنسوزن شدن با تاکرولیموس، پیمکرولیموس و کریزابورول، بیشتر و با کورتیکواستروئیدها، کمتر رخ دادند. هیچ شواهد مبنی بر افزایش در عارضه نازک شدن پوست با استفاده کوتاهمدت (16 هفته یا کمتر) از هر درمانی، از جمله یک یا دو بار در روز از کورتیکواستروئیدهای قوی وجود نداشت. ما دریافتیم که استفاده طولانیمدتتر (بیش از 16 هفته) از کورتیکواستروئیدها ممکن است عارضه نازک شدن پوست را افزایش دهد. نازک شدن پوست در حدود 1 نفر از هر 300 بیمار که از کورتیکواستروئیدهای ضعیف، متوسط یا قوی به مدت شش ماه تا پنج سال استفاده کردند، دیده شد.
اعتماد ما به شواهد مربوط به انواع مختلف اندازهگیریها و درمانهای مختلف متفاوت بود. این امر بستگی داشت به مواردی مانند حجم نمونه و تعداد کارآزماییها از درمانهای مختلف، تفاوت نتایج میان کارآزماییها و اینکه قضاوت ما از گزارش منصفانه نتایج به چه صورت بود.
محدودیتهای شواهد چه هستند؟
اطلاعات کافی در مورد اثربخشی و بیخطری طولانیمدت درمانهای ضدالتهابی موضعی وجود نداشت. این مرور باید به عنوان راهنمایی برای طیف وسیعی از درمانهایی که برای اکثر افراد مبتلا به اگزما برای کنترل کوتاهمدت بیخطر بوده و بیشترین اثربخشی را دارند، در نظر گرفته شود. در دسترس بودن محصول، هزینه و اولویتهای فردی متفاوت است، بنابراین هیچ درمان واحدی وجود ندارد که برای همه بهترین باشد.
این شواهد تا چه زمانی بهروز است؟
شواهد تا جون 2023 بهروز است.
TCS قوی، مهارکنندههای JAK و تاکرولیموس 0.1% بهطور پیوسته به عنوان موثرترین درمانهای ضدالتهابی موضعی برای اگزما و مهارکنندههای PDE-4 میان عواملی با کمترین اثربخشی قرار گرفتند. TCS ضعیف و تاپیناروف 1% میان عواملی با کمترین اثربخشی در سه مورد از پنج شبکه اثربخشی جای گرفتند. TCI و کریزابورول 2% بیشترین احتمال را برای ایجاد واکنشهای موضعی در محل کاربرد و TCS کمترین احتمال را داشتند. ما هیچ شواهدی را مبنی بر افزایش در عارضه نازک شدن پوست با TCS کوتاهمدت پیدا نکردیم، اما این افزایش با TCS طولانیمدتتر دیده شد.
اگزما (درماتیت آتوپیک) ناخوشایندترین بیماری پوستی در سراسر جهان بوده و در حال حاضر قابل پیشگیری یا درمان نیست. درمانهای ضدالتهابی موضعی برای کنترل نشانههای اگزما استفاده میشوند، اما در مورد اثربخشی و بیخطری (safety) نسبی درمانهای ضدالتهابی موضعی مختلف تردید وجود دارد.
مقایسه و رتبهبندی اثربخشی و بیخطری درمانهای ضدالتهابی موضعی برای افراد مبتلا به اگزما با استفاده از یک متاآنالیز شبکه (network meta-analysis).
ما در 29 جون 2023، پایگاه ثبت تخصصی گروه پوست در کاکرین، CENTRAL؛ MEDLINE؛ Embase و پایگاههای ثبت کارآزمایی را جستوجو کرده، و فهرست منابع مطالعات واردشده را بررسی کردیم.
ما کارآزماییهای تصادفیسازی و کنترلشده (randomised controlled trials; RCTs) درون-شرکتکننده (within-participant) یا بین-شرکتکننده (between-participant) را در افراد مبتلا به اگزما با هر سنی و با هر شدتی وارد کردیم، اما کارآزماییهایی را در مورد اگزمای عفونیشده از نظر بالینی، اگزمای سبورئیک، اگزمای تماسی، یا اگزمای دست حذف کردیم. درمانهای ضدالتهابی موضعی را که حداقل برای یک هفته استفاده شدند، در مقایسه با دیگر درمانهای ضدالتهابی، عدم درمان، یا حامل (vehicle)/دارونما (placebo) وارد کردیم. حامل یک «سیستم ناقل» برای یک ماده دارویی فعال است، که ممکن است به تنهایی به عنوان یک نرمکننده برای پوست خشک استفاده شود. ما کارآزماییهای مربوط به آنتیبیوتیکهای موضعی مورد استفاده به تنهایی، درمانهای مکمل، نرمکنندههای مورد استفاده به تنهایی، فوتوتراپی، پوششهای مرطوب، و درمانهای سیستمیک را حذف کردیم.
از روشهای استاندارد کاکرین بهره بردیم. پیامدهای اولیه، نشانههای اگزما بر اساس گزارش بیمار، علائم اگزما بر اساس گزارش پزشک، و ارزیابی کلی محقق (investigator global assessment; IGA) بودند. پیامدهای ثانویه عبارت بودند از کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، کنترل طولانیمدت اگزما، خروج از گروه درمان/مطالعه، و عوارض جانبی موضعی (واکنشهای محل مصرف، تغییرات رنگدانهای و نازک شدن/آتروفی پوست که به عنوان نگرانیهای مهم از طریق مشارکت بیمار و مردم شناسایی شدند). ما از CINeMA برای کمّی کردن سطح اعتمادمان به شواهد برای هر پیامد استفاده کردیم.
تعداد 291 مطالعه را شامل 45,846 شرکتکننده با طیف کامل شدت اگزما، که عمدتا در کشورهایی با درآمد بالا در مراکز مراقبت ثانویه انجام شدند، وارد کردیم. بیشتر مطالعات شامل بزرگسالان بودند، و فقط 31 مطالعه کودکان < 12 سال را وارد کردند. مطالعات عموما شامل شرکتکنندگان مرد و زن، گروههای قومی متعدد اما عمدتا جمعیتهای سفیدپوست بودند. اکثر مطالعات با بودجه صنعت (68%) انجام شده یا منابع/جزئیات مالی خود را گزارش نکردند. مدت زمان درمان و مشارکت در کارآزمایی، به ترتیب، با میانه (median) زمانی 21 و 28 روز (از 7 روز تا 5 سال) گزارش شد. مداخلات مورد استفاده عبارت بودند از کورتیکواستروئیدهای موضعی (topical corticosteroids; TCS) (172)، مهارکنندههای موضعی کلسینورین (topical calcineurin inhibitors; TCI) (134)، مهارکنندههای فسفودی استراز-4 (PDE-4) (55)، مهارکنندههای جانوس کیناز (Janus kinase; JAK) (30)، فعالکنندههای گیرنده آریل هیدروکربن (aryl hydrocarbon receptor activators) (10)، یا دیگر عوامل موضعی (21). مقایسهکنندهها شامل حامل (170) یا دیگر درمانهای ضدالتهابی بودند. خطر سوگیری (bias) در 242 مورد از 272 مطالعه (89.0%) که به آنالیز دادهها کمک کردند، در سطح بالا بود، که بیشتر به دلیل نگرانی در مورد گزارشدهی انتخابی (selective reporting) بود. انجام متاآنالیز شبکه (NMA) فقط برای پیامدهای کوتاهمدت امکانپذیر بود.
نشانههای گزارش شده توسط بیمار
NMA از 40 کارآزمایی (6482 شرکتکننده) که نشانههای گزارش شده توسط بیمار را به صورت یک پیامد دو حالتی (binary) گزارش کرد، تاکرولیموس (tacrolimus) 0.1% (OR: 6.27؛ 95% CI؛ 1.19 تا 32.98)، TCS قوی (OR: 5.99؛ 95% CI؛ 2.83 تا 12.69) و روکسولیتینیب (ruxolitinib) 1.5% (OR: 5.64؛ 95% CI؛ 1.26 تا 25.25) را به عنوان موثرترین درمانها رتبهبندی کردند، اما همگی با قطعیت پائین. TCS ضعیف، روفلومیلاست (roflumilast) 0.15% و کریزابورول (crisaborole) 2% کمترین اثربخشی را داشتند. آنالیز حساسیت (sensitivity) در سطح کلاس دارویی نشان داد که TCS قوی/بسیار قوی، اثربخشی مشابه TCI قوی داشته و از TCI ضعیف و مهارکنندههای PDE-4 موثرتر بود.
NMA از 29 کارآزمایی (3839 شرکتکننده) که نشانههای گزارش شده توسط بیمار را در قالب یک پیامد پیوسته (continuous) گزارش کردند، TCS بسیار قوی (SMD: -1.99؛ 95% CI؛ 3.25- تا 0.73-؛ شواهد با قطعیت پائین) و تاکرولیموس 0.03% (SMD: -1.57؛ 95% CI؛ 2.42- تا 0.72-؛ شواهد با قطعیت متوسط) را در بالاترین رتبه قرار دادند. اطلاعات مستقیم برای تاکرولیموس 0.03% بر اساس یک کارآزمایی با 60 شرکتکننده در معرض خطر سوگیری بالا بود. روفلومیلاست 0.15%، دلگوسیتینیب (delgocitinib) 0.25% یا 0.5% و تاپیناروف (tapinarof) 1% کمترین اثربخشی را نشان دادند. آنالیز حساسیت در سطح کلاس دارویی نشان داد که TCS قوی/بسیار قوی اثربخشی مشابهی با TCI قوی و مهارکنندههای JAK داشته و TCS ضعیف/متوسط کمتر از TCI ضعیف، موثر بودند.
تعداد 50 کارآزمایی دیگر (9636 شرکتکننده) نشانههای گزارش شده توسط بیمار را به صورت یک پیامد پیوسته گزارش کردند، اما نتوانستند در NMA گنجانده شوند.
علائم گزارش شده توسط پزشک
NMA از 32 کارآزمایی (4121 شرکتکننده) علائم بالینی را از نظر پزشک در قالب یک پیامد دو حالتی گزارش کرد و TCS قوی (OR: 8.15؛ 95% CI؛ 4.99 تا 13.57)، تاکرولیموس 0.1% (OR: 8.06؛ 95% CI؛ 3.30 تا 19.67)، روکسولیتینیب 1.5% (OR: 7.72؛ 95% CI؛ 4.92 تا 12.10)، و دلگوسیتینیب 0.5% (OR: 7.61؛ 95% CI؛ 3.72 تا 15.58) را به عنوان موثرترین عوامل، همگی با قطعیت متوسط، رتبهبندی کرد. TCS ضعیف، روفلومیلاست 0.15%، کریزابورول 2%، و تاپیناروف 1% کمترین اثربخشی را داشتند. آنالیز حساسیت در سطح کلاس دارویی نشان داد که TCS قوی/بسیار قوی موثرتر از TCI قوی، TCI ضعیف، مهارکنندههای JAK، مهارکنندههای PDE-4 بود؛ و TCS ضعیف و مهارکنندههای PDE-4 اثربخشی مشابهی را نشان دادند.
NMA از 49 کارآزمایی (5261 شرکتکننده) علائم بالینی را از نظر پزشک در قالب یک پیامد پیوسته گزارش کرد و تاکرولیموس 0.03% (SMD: -2.69؛ 95% CI؛ 3.36- تا 2.02-) و TCS بسیار قوی (SMD: -1.87؛ 95% CI؛ 2.69تا 1.05-) را به عنوان موثرترین عوامل، هر دو با قطعیت متوسط رتبهبندی کردند؛ روفلومیلاست 0.15%، دیفامیلاست (difamilast) 0.3% و تاپیناروف 1% کمترین اثربخشی را نشان دادند. اطلاعات مستقیم برای تاکرولیموس 0.03% از یک کارآزمایی در 60 شرکتکننده با خطر سوگیری بالا به دست آمد. برای برخی از آنالیزهای حساسیت، TCS قوی، تاکرولیموس 0.1%، روکسولیتینیب 1.5%، دلگوسیتینیب 0.5% و دلگوسیتینیب 0.25% به برخی از موثرترین درمانها تبدیل شدند. آنالیز در سطح کلاس دارویی نشان داد که TCS قوی/بسیار قوی اثربخشی مشابهی با TCI و مهارکنندههای JAK داشته، و TCS متوسط/ضعیف موثرتر از TCI ضعیف بود.
تعداد 100 کارآزمایی دیگر (22,814 شرکتکننده) علائم بالینی را از نظر پزشک به صورت یک پیامد پیوسته گزارش کردند، اما نتوانستند در NMA گنجانده شوند.
ارزیابی کلی محقق (IGA)
NMA از 140 کارآزمایی (23,383 شرکتکننده) IGA را بهعنوان یک پیامد دو حالتی گزارش کرد و روکسولیتینیب 1.5% (OR: 9.34؛ 95% CI؛ 4.8 تا 18.18)، دلگوسیتینیب 0.5% (OR: 10.08؛ 95% CI؛ 2.65 تا 38.37)، دلگوسیتینیب 0.25% (OR: 6.87؛ 95% CI؛ 1.79 تا 26.33)، TCS بسیار قوی (OR: 8.34؛ 95% CI؛ 4.73 تا 14.67)، TCS قوی (OR: 5.00؛ 95% CI؛ 3.80 تا 6.58)، و تاکرولیموس 0.1% (OR: 5.06؛ 95% CI؛ 3.59 تا 7.13) به عنوان موثرترین عوامل، همگی با قطعیت متوسط، معرفی شدند. TCS ضعیف، کریزابورول 2%، پیمکرولیموس (pimecrolimus) 1%، روفلومیلاست 0.15%، دیفامیلاست 0.3% و 1%، و تاکرولیموس 0.03% کمترین اثربخشی را نشان دادند. در آنالیز حساسیت، اطلاعات خطر پائین سوگیری (12 کارآزمایی، 1639 شرکتکننده)، TCS قوی، دلگوسیتینیب 0.5% و دلگوسیتینیب 0.25%، موثرترین عوامل بوده، و پیمکرولیموس 1%، روفلومیلاست 0.15%، دیفامیلاست 1% و دیفامیلاست 0.3%، کمترین تاثیر را داشتند. آنالیز حساسیت در سطح کلاس دارویی نشان داد که TCS قوی/بسیار قوی، اثربخشی مشابهی با TCI قوی و مهارکنندههای JAK داشته و از مهارکنندههای PDE-4 موثرتر بودند؛ TCS ضعیف/متوسط نسبت به TCI قوی موثرتر بوده و اثربخشی مشابهی با TCI ضعیف نشان داد.
پیامدهای طولانیمدتتر طی 6 تا 12 ماه، افزایش احتمالی اثربخشی پیمکرولیموس 1% را در مقابل حامل (4 کارآزمایی، 2218 شرکتکننده) در یک متاآنالیز زوجی (pairwise)، و موفقیت بیشتر درمان با TCS ضعیف/متوسط را نسبت به پیمکرولیموس 1% (بر اساس 1 کارآزمایی با 2045 شرکتکننده) نشان دادند.
عوارض جانبی موضعی
NMA از 83 کارآزمایی (18,992 شرکتکننده، 2424 رویداد) که واکنشهای محل استعمال دارو را گزارش کرد، تاکرولیموس 0.1% (OR: 2.2؛ 95% CI؛ 1.53 تا 3.17؛ شواهد با قطعیت متوسط)، کریزابورول 2% (OR: 2.12؛ 95% CI؛ 1.18 تا 3.81؛ شواهد با قطعیت بالا)، تاکرولیموس 0.03% (OR: 1.51؛ 95% CI؛ 1.10 تا 2.09؛ شواهد با قطعیت پائین)، و پیمکرولیموس 1% (OR: 1.44؛ 95% CI؛ 1.01 تا 2.04؛ شواهد با قطعیت پائین) را با احتمال زیاد مسبب واکنشهای موضعی معرفی کرد. TCS بسیار قوی، قوی، متوسط، و ضعیف، کمترین احتمال ایجاد واکنشهای موضعی را داشتند.
NMA از هشت کارآزمایی (1786 شرکتکننده، 3 رویداد) که تغییرات رنگدانهای را گزارش کرد، هیچ شواهدی را مبنی بر افزایش تغییرات رنگدانهای با TCS و کریزابورول 2%، شواهد با قطعیت پائین برای TCS ضعیف، متوسط یا قوی و شواهد با قطعیت متوسط برای کریزابورول 2%، پیدا نکرد.
NMA از 25 کارآزمایی (3691 شرکتکننده، 36 رویداد) که نازک شدن پوست را گزارش کرد، هیچ شواهدی را برای افزایش در عارضه نازک شدن پوست با استفاده کوتاهمدت (میانه 3 هفته، محدوده 1 تا 16 هفته) از TCS ضعیف (OR: 0.72؛ 95% CI؛ 0.12 تا 4.31)، TCS متوسط (OR: 0.91؛ 95% CI؛ 0.16 تا 5.33)، TCS قوی (OR: 0.96؛ 95% CI؛ 0.21 تا 4.43) یا TCS بسیار قوی (OR: 0.88؛ 95% CI؛ 0.31 تا 2.49)، همگی با قطعیت پائین، نیافت. پیامدهای طولانیمدتتر طی 6 تا 60 ماه، افزایش نازک شدن پوست را با TCS ضعیف تا قوی در مقابل TCI (3 کارآزمایی، 4069 شرکتکننده، 6 رویداد با TCS) نشان دادند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.