هدف از انجام این مرور چیست؟
تریپانوزومیازیس آفریقایی انسانی گامبینس (gambiense human African trypanosomiasis; g-HAT) یا بیماری خواب، یک بیماری شدید است که از طریق نیش مگس‌های تسه‌سه (tsetse) آلوده منتقل می‌شود که در بخش‌های روستایی جنوب صحرای آفریقا فراوان است. بیماری خواب دو مرحله بالینی دارد. این مرور فقط به بررسی درمان مرحله دوم می‌پردازد، که افراد دچار نشانه‌های ناشی از تهاجم به سیستم عصبی مرکزی (central nervous system; CNS) شده، و به تغییراتی در سیستم عصبی می‌انجامد. بدون درمان، وقوع مرگ اجتناب‌ناپذیر است. تعداد داروهای موجود برای درمان اندک هستند، اغلب هر روز نیاز به انفوزیون داخل وریدی طی چند هفته دارند، و عوارض جانبی جدی را ایجاد می‌کنند. در این مرور، با هدف مقایسه اثرات داروهای فعلی برای بیماری خواب گامبینس، ترکیب نیفورتیموکس-افلورنیتین (nifurtimox-eflornithine combination; NECT) را با یک داروی جدید، فکسینیدازول (fexinidazole) خوراکی، ارزیابی کردیم.
پیام‌های کلیدی
در حالی که داروی فکسینیدازول برخی از افراد را درمان می‌کند، بروز مرگ‌ومیر به هر علتی و نرخ شکست درمان با آن بیشتر از درمان مرسوم است. عوارض جانبی در هر دو گروه شایع بودند. تجویز فکسینیدازول عملی‌تر بوده، و به معنای گذراندن زمان کمتر در بیمارستان برای دریافت انفوزیون درمان داخل وریدی است.
در این مرور چه موضوعی مورد مطالعه قرار گرفت؟
ما به شواهد مربوط به فواید و مضرات داروهای فعلی مورد استفاده در افراد مبتلا به مرحله دوم g-HAT نگاه کردیم. به دنبال کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده بودیم، که شواهد قوی را در مورد درمان‌های مختلف ارائه می‌دهند. هدف ما تعیین این موضوع بود که هر دارویی مزیت قطعی نسبت به دیگری دارد یا خیر، که از نظر پیامدهای بالینی و در رابطه با شدت عوارض جانبی اندازه‌گیری شد.
نتایج اصلی این مرور چه هستند؟
ما فقط یک کارآزمایی مناسب را شناسایی کردیم، که شامل 394 نفر بود و در جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی انجام شد. کارآزمایی نشان داد که وقوع مرگ‌ومیر به هر علتی در 24 ماه ممکن است با فکسینیدازول بیشتر از NECT باشد. نه مورد از 264 بیماری که فکسینیدازول مصرف کردند، در مقایسه با دو مورد از 130 بیمار درمان شده با NECT، جان خود را از دست دادند. فکسینیدازول احتمالا تعداد افرادی را که طی دو سال عود می‌کنند، افزایش می‌دهد. چهارده نفر در گروه فکسینیدازول و هیچ مورد در گروه NECT دچار عود بیماری شدند. عوارض جانبی در هر دو گروه در طول دو سال بسیار شایع بوده، و احتمالا تفاوت زیادی بین دو دارو وجود ندارد (247/264 در گروه فکسینیدازول و 121/130 در گروه NECT). ما از تاثیر فکسینیدازول بر عوارض جانبی جدی اطلاعی نداریم، زیرا شواهد بسیار نامطمئن است. وقوع 31/264 مورد عارضه جانبی جدی در گروه فکسینیدازول و 13/130 مورد در گروه NECT در 24 ماه گزارش شد.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 14 می 2021 به‌روز است.
درمان خوراکی با فکسینیدازول بسیار ساده‌تر از درمان مرسوم است، اما به نظر می‌رسد مرگ‌ومیر و عود بیماری با آن شایع‌تر باشد. با این حال، مزایا یا یک گزینه خوراکی، از نظر راحتی، اجتناب از بستری شدن در بیمارستان و انفوزیون‌های داخل وریدی متعدد، قابل توجه است، بنابراین باعث افزایش پایبندی به درمان می‌شود.
تریپانوزومیازیس آفریقایی انسانی (human African trypanosomiasis) یا بیماری خواب، یک بیماری شدید است که مردم فقیرترین مناطق آفریقا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری بدون درمان، معمولا کشنده است. درمان‌های مرسوم نیاز به چندین روز انفوزیون داخل وریدی دارند، اما دارویی که اخیرا ساخته شده، فکسینیدازول (fexinidazole)، می‌تواند به صورت خوراکی تجویز شود. یکی دیگر از کاندیدای داروی خوراکی، آکوزیبورول (acoziborole)، در حال توسعه بالینی است و در نسخه‌های بعدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
ارزیابی اثربخشی و بی‌خطری (safety) داروهای مورد استفاده کنونی برای درمان مرحله دوم تریپانوزوما بروسی گامبینس تریپانوزومیازیس (gambiense human African trypanosomiasis; g-HAT).
در 14 می 2021، پایگاه ثبت تخصصی گروه بیماری‌های عفونی در کاکرین، پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده کاکرین، MEDLINE؛ Embase؛ Latin American and Caribbean Health Science Information database؛ BIOSIS؛ ClinicalTrials.gov، و پلت‌فرم بین‌المللی پایگاه ثبت کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت را جست‌وجو کردیم. همچنین فهرست منابع مطالعات وارد شده را بررسی کردیم، با محققانی که در این زمینه کار می‌کردند تماس گرفتیم، و با سازمان‌های مربوطه ارتباط برقرار کردیم.
مطالعات واجد شرایط، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده شامل بزرگسالان و کودکان مبتلا به مرحله دوم g-HAT بودند که با داروهای ضد-تریپانوزوم کنونی درمان شدند.
دو نویسنده مرور داده‌ها را استخراج کرده و خطر سوگیری (bias) را ارزیابی کردند؛ نویسنده سوم در صورت نیاز به عنوان داور عمل کرد. کارآزمایی وارد شده فقط پیامدهای دو-حالتی را گزارش کرد، که آنها را به صورت خطر نسبی (RR) یا تفاوت خطر (RD) با 95% فاصله اطمینان (CI) ارائه دادیم.
یک کارآزمایی را وارد کردیم که فکسینیدازول را با نیفورتیموکس (nifurtimox) همراه با افلورنیتین (eflornithine) (NECT) مقایسه کرد. این کارآزمایی بین اکتبر 2012 و نوامبر 2016 در جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی انجام شده، و شامل 394 شرکت‌کننده بود. این مطالعه در مورد اثربخشی و ایمنی مداخله با حداکثر 24 ماه پیگیری گزارش شد. این مطالعه را در معرض خطر پائین سوگیری در همه حوزه‌ها به جز کورسازی ارزیابی کردیم؛ از آنجایی که مسیر تجویز و رژیم‌های دوزبندی بین گروه‌های درمانی متفاوت بود، شرکت‌کنندگان و پرسنل کورسازی نشدند، که همین امر منجر به خطر بالای سوگیری عملکرد شد.
میزان مورتالیتی با فکسینیدازول در مقایسه با NECT ممکن است در 24 ماه بیشتر باشد. 9/264 مورد مرگ‌ومیر در گروه فکسینیدازول و 2/130 مورد مرگ‌ومیر در گروه NECT رخ داد (RR: 2.22؛ 95% CI؛ 0.49 تا 10.11؛ 394 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین). هیچ یک از مرگ‌ومیرها ارتباطی با درمان نداشتند.
فکسینیدازول احتمالا منجر به افزایش تعداد افرادی می‌شود که بیماری آنها در طول دوره پیگیری عود می‌کند، 14 شرکت‌کننده در گروه فکسینیدازول (14/264) و هیچ مورد در گروه NECT؛ (0/130) در 24 ماه عود نکردند (RD: 0.05؛ 95% CI؛ 0.02 تا 0.08؛ 394 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
ما مطمئن نیستیم که تفاوتی بین داروها از نظر بروز عوارض جانبی جدی در 24 ماه وجود دارد یا خیر (31/264 مورد با فکسینیدازول و 13/130 مورد با NECT در 24 ماه). عوارض جانبی با هر دو دارو مشترک بود (247/264 با فکسینیدازول در مقابل 121/130 با NECT)، تفاوتی بین گروه‌ها مشاهده نشد (RR: 1.01؛ 95% CI؛ 0.95 تا 1.06؛ 394 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت متوسط).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.