Kluczowe informacje

1. Podczas wizyty lekarskiej, gdy pacjent zgłasza się z objawami zakażenia dróg oddechowych, wykorzystanie przez lekarza szybkiego testu diagnostycznego do oceny stężenia CRP (białka C-reaktywnego) prawdopodobnie zmniejsza liczbę osób otrzymujących antybiotyk – bez negatywnego wpływu na ich zdrowie.

2. Nie wiemy czy szybkie testy diagnostyczne do oznaczania stężenia prokalcytoniny (PCT) we krwi wpływają na decyzję co do stosowania antybiotyków lub przyczyniają się do powrotu pacjenta do zdrowia.

3. Kolejne badania powinny koncentrować się na dzieciach, osobach z chorobami układu odpornościowego oraz osobach powyżej 80 roku życia z chorobami współistniejącymi. Rekomenduje się przeprowadzenie badań mających na celu ocenę wykonywania oznaczeń stężenia prokalcytoniny i nowych biomarkerów przy zlecaniu antybiotykoterapii.

Czym są szybkie testy diagnostyczne?

Do szybkich testów diagnostycznych (inaczej zwanych testami przyłóżkowymi – przyp. tłum.) potrzeba jest jedynie kilka kropli krwi pobranych podczas wizyty lekarskiej (lub innym miejscu opieki nad pacjentem – przyp. tłum.). Wynik otrzymujemy w przeciągu 3–20 minut. Oznacza to, że próbki krwi nie muszą być przetransportowane do laboratorium diagnostycznego, a wyniki mogą być od razu wykorzystane do podjęcia decyzji dotyczącej wdrożenia danego leczenia podczas wizyty lekarskiej. Istnieją szybkie testy diagnostyczne wykrywające obecność różnych czynników we krwi, które są wytwarzane przez organizm w odpowiedzi na stan zapalny. Czynniki te zwane są biomarkerami.

Czym jest stan zapalny i czym są biomarkery?

Stan zapalny to reakcja organizmu na szkodliwe czynniki, takie jak zakażenie bakteryjne lub wirusowe. W odpowiedzi na stan zapalny organizm sam wytwarza czynniki, które można wykryć we krwi, zwane biomarkerami. Szybkie testy diagnostyczne wykrywające biomarkery często stosuje się u pacjentów z objawami zakażeń dróg oddechowych. Wyniki takiego testu informują lekarza, kiedy nie podejrzewać poważnego zakażenia bakteryjnego, wymagającego leczenia antybiotykami, które miałyby zapobiec poważnej chorobie, a nawet śmierci. Obecnie dostępne są trzy rodzaje markerów wykorzystywanych do szybkich testów diagnostycznych: białko C-reaktywne (CRP), prokalcytonina (PCT) i leukocyty (WBC).

Czym są antybiotyki?

Antybiotyki to leki wykorzystywane w leczeniu zakażeń bakteryjnych i są powszechnie stosowane w zakażeniach dróg oddechowych. Jednak większość zakażeń dróg oddechowych, takich jak przeziębienie, jest wywoływana przez wirusy, na które antybiotyki nie działają. Co więcej bezpodstawne stosowanie antybiotyków może być szkodliwe dla zdrowia człowieka. Ich nadużywanie może prowadzić do oporności na antybiotyki, oznacza to, że tracą one swoją skuteczność i mogą nie przynosić rezultatów w walce przeciwko poważnym zakażeniom.

Dlaczego musimy badać, czy szybkie testy diagnostyczne pomagają lekarzom decydować o rozpoczęciu antybiotykoterapii?

Żaden z tych testów nie może dać 100% pewności co do tego, kiedy należy zastosować antybiotyk, jednak prawidłowo wykorzystane biomarkery mogą pomóc lekarzom w podjęciu właściwej decyzji dotyczącej leczenia antybiotykami. Zbadaliśmy czy oznaczanie biomarkerów za pomocą szybkich testów diagnostycznych pomaga lekarzom w ograniczeniu przepisywania antybiotyków.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się czy oznaczanie biomarkerów za pomocą szybkich testów diagnostycznych przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej wspomaga decyzję o zastosowaniu antybiotyków w leczeniu chorych z zakażeniami dróg oddechowych.

Interesował nas wpływ uzyskanych wyników na liczbę przepisywanych antybiotyków, powrót do zdrowia, przyjęcia do szpitala i ryzyko zgonu pacjentów.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań sprawdzających, czy przy podejmowaniu decyzji o antybiotykoterapii w podstawowej opiece zdrowotnej można bezpiecznie wykorzystywać oznaczanie biomarkerów za pomocą szybkich testów diagnostycznych.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań, a następnie, opierając się na naszej ocenie, sklasyfikowaliśmy nasze zaufanie do danych naukowych.

Co udało się nam ustalić?

Do niniejszego przeglądu włączyliśmy 13 badań obejmujących łącznie 10 535 osób z objawami zakażenia dróg oddechowych, które udały się do lekarza w placówce podstawowej opieki zdrowotnej w celu rozpoczęcia ewentualnego leczenia.

12 badań dotyczyło wykonywania szybkich testów na obecność biomarkera jakim jest CRP, a 1 badanie – prokalcytoniny (PCT).

Wykorzystywanie w szybkich testach diagnostycznych oznaczenia stężenia CRP prawdopodobnie zmniejsza liczbę pacjentów, którzy otrzymują antybiotykoterapię. Niemniej różnice wynikające z odmiennego zaprojektowania badań oraz miejsc ich przeprowadzenia nie pozwalają na określenie dokładnych efektów. Wykorzystywanie powyższych testów prawdopodobnie nie wpływa negatywnie na liczbę pacjentów, którzy wracają do zdrowia; jednocześnie może nie zmniejszać liczby pacjentów, którzy są zadowoleni z leczenia. Co więcej szybkie testy CRP mogą nie prowadzić do zwiększenia liczby zgonów. Oznacza to, że testy są prawdopodobnie bezpieczne, gdy używa się ich do podejmowania decyzji o przepisaniu antybiotyku.

Nie wiemy czy szybkie testy diagnostyczne służące do oznaczania stężenia PCT wpływają na decyzję o rozpoczęciu antybiotykoterapii, przyjęciu do szpitala, na powrót do zdrowia lub ryzyko zgonu.

Jakie są ograniczenia uwzględnionych danych naukowych?

Jesteśmy umiarkowanie pewni co do wyników wskazujących na zmniejszenie częstości stosowania antybiotyków przy wykorzystaniu szybkich testów diagnostycznych do oznaczania CRP. Jednak nie jesteśmy pewni co do wyników wskazujących na zmniejszenie częstości stosowania antybiotyków przy wykorzystaniu szybkich testów diagnostycznych do oznaczania prokalcytoniny (PCT), ponieważ znaleźliśmy tylko jedno badanie oceniające wpływ oznaczania stężenia prokalcytoniny w podstawowej opiece zdrowotnej.

Jest mało prawdopodobne, aby nowe badania zmieniły nasze wnioski dotyczące wpływu wykorzystania oznaczania CRP na częstość przepisywania antybiotyków, ale potrzebne są dalsze badania, aby ocenić potencjał szybkiego testu diagnostycznego prokalcytoninowego (PCT).

Na ile aktualny jest ten przegląd?

Dane naukowe są aktualne do czerwca 2022 roku.