Pytanie przeglądu
Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych dotyczących skuteczności różnych interwencji, których celem jest zwiększenie świadomości kobiet na temat raka piersi. Odnaleźliśmy 2 badania kliniczne z randomizacją (badania takie dostarczają dowodów naukowych najwyższej jakości).

Wprowadzenie
Rak piersi jest najczęściej rozpoznawanym nowotworem u kobiet. Wczesne wykrycie, prawidłowe rozpoznanie i leczenie raka piersi są kluczem do uzyskiwania lepszych wyników zdrowotnych. Ponieważ wiele kobiet samodzielnie wykrywa pierwsze objawy raka, ważne jest, aby posiadały one odpowiedni poziom świadomości tj. wiedzę, umiejętności i przekonanie, że potrafią stwierdzić jakąkolwiek zmianę w obrębie piersi, co skłoni je do niezwłocznego zgłoszenia się do lekarza.

Charakterystyka badań
W styczniu 2017 roku dokonano wyszukiwania badań klinicznych dotyczących oceny skuteczności interwencji, które wpływają na poprawę świadomości kobiet na temat raka piersi. Odnaleziono 2 badania, które objęły łącznie 997 kobiet.

Do badania PEP (ang. Promoting Early Presentation), sponsorowanego przez Breast Cancer UK włączono 867 kobiet, które przydzielono losowo do jednej z trzech grup, w których otrzymywały odpowiednio: (1) broszury informacyjne i standardową opiekę, (2) broszury informacyjne, standardową opiekę oraz indywidualną konsultację ze specjalistą albo (3) standardową opiekę. Kobiety były w wieku od 67 do 70 lat i pochodziły z placówek przeprowadzających badania przesiewowe w kierunku raka piersi w Wielkiej Brytanii.

Badanie przeprowadzone przez ZUMS (ang. The Zahedan University of Medical Sciences) objęło populację 130 kobiet przydzielonych losowo do jednej z dwóch grup, w których: (1) stosowano program edukacyjny wykorzystujący materiały drukowane oraz przekaz słowny, skoncentrowane na promowaniu zachowań zapobiegających rakowi piersi (np. zdrowa dieta, pozytywne nastawienie do samobadania piersi) albo (2) nie stosowano żadnej interwencji. Do badania włączano kobiety zatrudnione na ZUMS w wieku od 35 do 39 lat.

Główne wyniki
Metody pomiaru wyników różniły się między badaniami. W badaniu PEP wyniki oceniano po miesiącu, po roku i po dwóch latach od zastosowania interwencji. W badaniu ZUMS wyniki oceniano po miesiącu od zastosowania interwencji. Ponieważ oba badania różniły się pod względem wieku uczestniczek, zastosowanej interwencji, ocenianych punktów końcowych oraz czasu obserwacji, wyniki ich przedstawiono oddzielnie.

Wiedza na temat objawów raka piersi
W badaniu PEP znajomość objawów raka piersi zwiększyła się w grupie kobiet, którym przekazano same broszury informacyjne i tych, u których zastosowano interwencję w postaci broszur informacyjnych z przekazem ustnym. Wyniki te były jeszcze lepsze po 2 latach po interwencji w porównaniu z grupą kobiet, które otrzymały wyłącznie standardową opiekę. W badaniu ZUMS stwierdzono wzrost świadomości na temat objawów raka piersi po 1 miesiącu od udziału w programie edukacyjnym.

Wiedza na temat ryzyka raka piersi związanego z wiekiem
W badaniu PEP po 2 latach od zastosowania interwencji stwierdzono poprawę wiedzy na temat ryzyka raka piersi związanego z wiekiem w grupie kobiet, które otrzymały broszury informacyjne i przeszkolenie słowne w porównaniu z kobietami poddanymi standardowej opiece. W grupie kobiet, które otrzymały jedynie broszury informacyjne, stwierdzono słabszy wzrost wiedzy. W badaniu ZUMS oceniano jedynie, czy kobiety uważały, że znajdują w grupie ryzyka rozwoju raka piersi. Analiza wykonana po 1 miesiącu wykazała, że kobiety częściej postrzegały siebie jako będące w grupie ryzyka.

Samobadanie piersi
W PEP na podstawie informacji zebranych od kobiet stwierdzono, że nieistotnie statystycznie zwiększyła się liczba kobiet, które wykonywały comiesięczne samobadanie piersi po 2 latach od otrzymania interwencji w porównaniu ze standardową opiekę. W ZUMS na podstawie oceny uczestniczek stwierdzono zwiększenie częstości zachowań zapobiegających rakowi piersi po 1 miesiącu od udziału w programie edukacyjnym. Dotyczyło to głównie pozytywnego nastawienia do samobadania piersi.

Ogólna świadomość na temat raka piersi
W badaniu PEP po 2 latach od zastosowania interwencji nie stwierdzono różnic w zakresie świadomości na temat raka piersi między grupą kobiet, które otrzymały broszurę informacyjną i grupą osób poddanych standardowej opiece. Jednak poziom świadomości na temat raka piersi zwiększył się u kobiet, które otrzymały broszury informacyjne i odbyły ustne konsultację ze specjalistą. W tej grupie zmiana zachowania utrzymywała się 2 lata po zastosowaniu interwencji w porównaniu z osobami, które otrzymały standardową opiekę. W ZUMS po 1 miesiącu po otrzymaniu interwencji stwierdzono zwiększenie częstości zachowań prewencyjnych.

W żadnym z badań nie oceniano pozostałych aspektów świadomości na temat raka piersi, chęci szukania pomocy, jakości życia, objawów niepożądanych ani wyników związanych z rakiem piersi.

Jakość danych naukowych
Dane naukowe pochodzące z badania PEP oceniono jako umiarkowanej jakości, a z badania ZUMS jako niskiej jakości. W żadnym z badań nie zdefiniowano jasno pojęcia „świadomość na temat raka piersi”. Nasza możliwość wyciągnięcia wniosków jest ograniczona z powodu braku badań wysokiej jakości. Wyniki badania PEP sugerują, że dostarczenie informacji w formie pisemnej łącznie z przekazem ustnym ma długotrwały wpływ na poprawę świadomości kobiet na temat raka piersi. W przyszłości badaniami należy objąć większą grupę kobiet i poddać je dłuższej obserwacji.