Pytanie badawcze

Czy terapia z udziałem zwierząt jest pomocna u osób z otępieniem?

Wprowadzenie

Otępienie (demencja) to schorzenie coraz powszechniej występujące na całym świecie. Osoby cierpiące na demencję stopniowo tracą zdolność myślenia, zapamiętywania i komunikowania się, radzenia sobie z wykonywaniem codziennych czynności oraz łatwego nawiązywania znajomości z innymi ludźmi. U wielu osób z otępieniem rozwija się również depresja oraz powiązane z nią problemy. Do tej pory nie ma żadnego leczenia o udokumentowanej skuteczności, które leczyłoby tą chorobę lub powstrzymywało jej pogłębianie. Stosuje się jednak wiele zabiegów, które mają na celu poprawę samopoczucia osób z otępieniem oraz ich opiekunów. Terapia z udziałem zwierząt (ang. animal-assisted therapy, AAT) jest jednym rodzajów leczenia, które oceniano. Uważa się, że zwierzęta mogą pomóc osobom cierpiącym na demencję poprzez zapewnienie im towarzystwa i pomoc w wykonywaniu codziennych czynności, co może prowadzić do poprawy stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym do lepszego samopoczucia i mniejszej liczby niepożądanych zachowań.

Data wyszukiwania danych

Przeszukiwaliśmy medyczne bazy danych do września 2019 roku.

Główne cechy włączonych badań

Włączyliśmy 9 badań z randomizacją (badania kliniczne, w których osoby są losowo przydzielane do jednej z dwóch lub więcej grup leczenia), obejmujących 305 osób z otępieniem, w których porównywano AAT z leczeniem kontrolnym (standardowa opieka lub leczenie alternatywne). Wszystkie badania przeprowadzono w Europie lub w Stanach Zjednoczonych. W 7 badaniach porównano AAT ze standardową opieką lub z inną czynnością, która nie miała nic wspólnego ze zwierzętami. W 2 badaniach porównano AAT (z wykorzystaniem żywych zwierząt) z terapią z wykorzystaniem zwierząt zrobotyzowanych. W jednym z badań porównano AAT z użyciem miękkiego, pluszowego kota. Niektóre cechy badań mogły wypaczać ich wyniki. Uczestnicy badania i personel opiekuńczy wiedzieli, jakiemu leczeniu poddawana jest dana osoba, co mogło wpływać na niektóre wyniki. Ponadto nie zawsze było jasne, czy randomizacja została przeprowadzona w najlepszy możliwy sposób.

Źródła finansowania badań

Badania otrzymały dofinansowanie z różnych źródeł, w tym z grantów badawczych (4 badania), darowizn prywatnych (1 badanie) oraz wsparcia instytutu promującego AAT (2 badania). W 2 badaniach nie wskazano źródła finansowania.

Najważniejsze wyniki

Dowody z dwóch badań obejmujących 83 uczestników wskazują, że osoby z otępieniem poddane AAT były prawdopodobnie nieco mniej przygnębione pod koniec leczenia niż osoby, które otrzymały standardową opiekę lub inną formę pomocy niezwiązaną ze zwierzętami. Istnieją również dane naukowe z trzech badań obejmujących 164 uczestników wskazujące, że osoby poddane AAT nie dostrzegły wyraźnej różnicy pod względem jakości życia, w porównaniu z osobami, które nie skorzystały z AAT. Nie istnieją jednak żadne dane naukowe potwierdzające wpływ badanej terapii na funkcjonowanie społeczne (komunikowanie się z otoczeniem i rodziną), zachowanie, pobudzenie, czynności związane z codziennym życiem, zdolność do samoopieki czy równowagę psychiczną. Nie stwierdzono znaczących różnic gdy AAT porównywano z użyciem zwierzęcia-robota w dwóch badaniach z udziałem 156 uczestników (w zakresie funkcjonowania społecznego, zachowania i jakości życia) lub z użyciem miękkiego kota pluszaka w jednym badaniu z udziałem 64 uczestników (w zakresie funkcjonowania społecznego). Nie istnieją dane na temat szkodliwego wpływu leczenia na uczestników i w żadnym z badań nie zgłoszono żadnego wpływu na zwierzęta.

Jakość danych naukowych

Określając wiarygodność badań, wzięto pod uwagę kilka czynników. Dwa główne czynniki zmniejszyły nasze zaufanie co do wiarygodności wyników niniejszych badań. Po pierwsze, na wszystkie analizowane wyniki, przypadała tylko niewielka liczba badań i uczestników. Po drugie, istnieje znaczne ryzyko, że wszystkie wyniki mogą być nieobiektywne ze względu na sposób, w jaki badania zostały zaprojektowane lub przeprowadzone. Nie ma pewności co do niektórych wyników, z powodu niespójności między badaniami. Podsumowując, wiarygodność wyników waha się od bardzo niskiej do umiarkowanej.

Wnioski

Terapia z udziałem zwierząt może nieznacznie zmniejszyć nasilenie objawów depresji. Poza tym, nie można jeszcze wyciągnąć żadnych wniosków co do tego, czy AAT jest korzystna lub bezpieczna u osób z demencją. Niewielka skala niniejszych badań oraz różnorodność wyników i sposobów ich pomiaru stanowią główny problem. Zalecamy przeprowadzenie kolejnych, poprawie zaprojektowanych badań, z uwzględnieniem ważnych wyników, takich jak: dobre samopoczucie emocjonalne i społeczne, jakość życia, skutki uboczne i wpływ na zwierzęta.