Najważniejsze informacje

- Wyszukaliśmy dane naukowe wskazujące, że interwencje psychologiczne lub społeczne (zwane łącznie "psychospołecznymi") mogą zmniejszać objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD) i depresji u osób, które doświadczyły gwałtu, wykorzystania seksualnego lub napaści na tle seksualnym w okresie dorosłości.

- Nasz przegląd sugeruje, że interwencje nie pogorszyły objawów ani nie doprowadziły do wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Jednak, ze względu na rezygnację z leczenia lub nieukończenie pełnej oceny przez dużą liczbę uczestników, wyniki te są niejasne. Nowsze badania pełniej raportowały informacje dotyczące bezpieczeństwa uczestników oraz przyczyny, z powodu których nie ukończyli oni leczenia lub nie dokonali ewaluacji stanu zdrowia i samopoczucia po przeprowadzonych interwencjach.

- Ponieważ w badaniach oceniano bardzo zróżnicowane grupy, potrzebne są dalsze badania, które pozwolą na lepsze zrozumienie, jakie interwencje są najlepiej dostosowane do poszczególnych grup, w tym osób z traumą długotrwałą lub złożoną, a także mężczyzn i mniejszości seksualnych. "Nowe" interwencje, które mogą potencjalnie poszerzyć możliwości leczenia ofiar przemocy seksualnej także wymagają dalszej oceny.

Czym są przemoc i wykorzystanie seksualne?

"Przemoc i wykorzystywanie seksualne" oznaczają dopuszczenie się czynności seksualnych lub aktu seksualnego bez uprzedniego przyzwolenia. Obejmują one gwałt, napaść na tle seksualnym, wykorzystywanie i molestowanie seksualne. Wywołują one emocjonalne i fizyczne problemy zdrowotne, które mogą długotrwale się utrzymywać. Ich skutki są często potęgowane przez strach, wstyd, poczucie winy i negatywne reakcje innych.

Jak leczy się przemoc i wykorzystywanie seksualne?

Osoby, które przeżyły gwałt, napaść na tle seksualnym lub znęcanie, wymagają opieki w zakresie zdrowia fizycznego i seksualnego, a także opieki sądowej. W odpowiedzi na te potrzeby, na różnych etapach powrotu do zdrowia, mogą być im oferowane interwencje psychospołeczne. Niektóre mają na celu towarzyszenie ofiarom w trakcie ponownej ekspozycji na przeżytą traumę i "przepracowanie" zaistniałych zdarzeń (np. terapia poznawczo-behawioralna skoncentrowana na traumie [CBT]). Inne metody leczenia w mniejszym stopniu koncentrują się na traumatycznych wspomnieniach, a zamiast tego pomagają ofiarom radzić sobie z życiem po nadużyciu seksualnym (np. różne formy doradztwa, edukacja na temat zdrowia psychicznego oraz wsparcie w zakresie realizacji potrzeb).

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy interwencje psychospołeczne u osób, które przeżyły gwałt, napaść na tle seksualnym lub wykorzystywanie seksualne w wieku dorosłym, przyczyniają się do zmniejszenia ich oddziaływania na zdrowie psychiczne. Chcieliśmy się również dowiedzieć, które z interwencji były skuteczniejsze.

Co zrobiliśmy?

Wyszukaliśmy badania porównujące efekty interwencji psychospołecznych u osób, które padły ofiarą gwałtu, napaści na tle seksualnym lub wykorzystywania seksualnego w wieku powyżej 18 lat, z grupą kontrolną (tj. grupą uczestników nie otrzymujących ocenianej interwencji, ale objętych opieką standardową lub umieszczonych na liście oczekujących na leczenie lub też otrzymujących minimalną pomoc, np. w formie ulotki informacyjnej). Szukaliśmy różnic pomiędzy grupami w zakresie objawów traumy i depresji po otrzymaniu interwencji; rezygnacji z interwencji (nieukończenia); oraz wszelkich zdarzeń niepożądanych związanych z interwencją lub prowadzonymi badaniami.

Informacje o badaniach i uczestnikach

Znaleźliśmy 36 badań, w których dorośli, którzy wyrazili na to zgodę, zostali losowo przydzieleni do grupy interwencji lub grupy kontrolnej. Zaproszeni uczestnicy pochodzili z różnych środowisk: społeczności lokalnych, uniwersytetów, poradni zdrowia psychicznego, ośrodków specjalizujących się w leczeniu traumy seksualnej (np. specjalistycznych ośrodków ds. napaści na tle seksualnym i oddziałów ratunkowych) lub problemów, które pojawiają się wraz z doświadczeniem przemocy seksualnej (np. placówek podstawowej opieki zdrowotnej), lub też byli rekrutowani za pośrednictwem mediów. Badania objęły 3992 osoby; tylko 27 z nich stanowili mężczyźni. Sześćdziesiąt procent uczestników było czarnoskórych lub pochodziło z mniejszości etnicznych lub kulturowych. Średnia wieku wynosiła 36 lat i prawie wszyscy mieli objawy PTSD.

Większość badań przeprowadzono w USA (26), dwa badania - w RPA, dwa - w Demokratycznej Republice Konga oraz pojedyncze badania z Australii, Kanady, Holandii, Hiszpanii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Pięć badań nie ujawniło źródła finansowania; te, które to zrobiły, zgłosiły finansowanie ze środków publicznych.

Podstawą ponad połowy interwencji było CBT. Wsparcie było w większości udzielane indywidualnie przez przeszkolonych specjalistów ds. zdrowia psychicznego i polegało na przeprowadzeniu od 1 do 20 sesji.

Czego się dowiedzieliśmy?

Osoby, które biorą udział w interwencjach psychospołecznych, mogą doświadczyć znacznego zmniejszenia objawów PTSD i depresji wkrótce po jej ukończeniu. Liczba osób, która nie ukończyła badania nie była wyższa wśród osób zakwalifikowanych do grupy interwencji w porównaniu z grupą kontrolną, ale obserwacja ta opiera się na niewielkiej liczbie badań. Interwencje psychospołeczne prawdopodobnie nie zwiększają ryzyka wystąpienia zdarzeń niepożądanych. Tylko siedem badań zgłosiło łącznie 21 zdarzeń niepożądanych, co sugeruje, że prawdopodobnie większość badaczy nie monitorowała negatywnych skutków interwencji lub udziału w badaniach.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy niewielką pewność w stosunku do wyników ze względu na duże zróżnicowanie badań (np. rodzaje doświadczeń seksualnych, szeroki zakres interwencji i wielkość badań). Możliwe, że przydział ofiar napaści do jednej lub drugiej grupy nie był całkowicie losowy. Co więcej, osoby, które nie ukończyły interwencji lub pełnej oceny w ramach badania, mogły różnić się w istotny sposób od osób, które to zrobiły (np. miały mniejsze/większe problemy zdrowotne).

Na ile aktualne są prezentowane dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do stycznia 2022 r.