Wprowadzenie

COVID-19 to choroba zakaźna wywołana przez wirusa SARS-CoV-2, która łatwo rozprzestrzenia się w sposób podobny do zwykłego przeziębienia lub grypy. Większość chorych na COVID-19 ma łagodne lub umiarkowane objawy ze strony układu oddechowego, podczas gdy niektórzy pacjenci nie wykazują żadnych oznak zakażenia (infekcja bezobjawowa). Jeszcze inni mogą doświadczać ciężkich objawów i wymagać leczenia specjalistycznego oraz intensywnej terapii.

W odpowiedzi na zakażenie COVID-19 układ odpornościowy produkuje tzw. przeciwciała – białka zdolne do atakowania wirusa krążącego we krwi. Osoby zaszczepione na COVID-19 również wytwarzają takie przeciwciała. Dostępne są testy wykrywające przeciwciała we krwi, co może wskazywać na aktualne lub wcześniejsze zakażenie COVID-19. Obecność przeciwciał może także być skutkiem zaszczepienia (choć niniejszy przegląd nie dotyczył tej grupy osób).

Dlaczego ważna jest dokładność testów?

Dokładność testu pozwala na wskazanie osób, które muszą być poddane izolacji celem ograniczenia rozprzestrzeniania zakażenia, a także tych, którzy mogą wymagać leczenia. Niewykrycie przez testy diagnostyczne zakażenia COVID-19 w sytuacji, gdy jest ono obecne (wynik fałszywie ujemny), może opóźnić leczenie i grozi dalszym rozprzestrzenianiem się zakażenia na inne osoby. Błędne rozpoznanie COVID-19 w sytuacji, gdy nie jest on obecny (wynik fałszywie dodatni), może prowadzić do wykonywania kolejnych zbędnych badań, leczenia i izolacji danej osoby oraz osób, które miały z nią bliski kontakt. Dokładna identyfikacja osób, które wcześniej chorowały na COVID-19 jest istotna dla oceny rozprzestrzeniania się choroby i skuteczności interwencji w zakresie zdrowia publicznego.

Aby określić dokładność testu na przeciwciała w identyfikacji COVID-19, wyniki testu są porównywane u osób, o których wiadomo, że chorują (lub chorowały) na COVID-19 i u osób, o których wiadomo, że nie chorują (lub nie chorowały) na COVID-19. Kryteria służące do ustalenia, czy dana osoba nie choruje (lub nie chorowała) na COVID-19 nazywane są „standardem referencyjnym”. W wielu badaniach jako standard referencyjny stosuje się test zwany reakcją łańcuchową polimerazy z odwrotną transkrypcją (RT-PCR), a próbki pobiera się z nosa i gardła. Dodatkowo stosowane testy obejmują ocenę objawów, takich jak kaszel lub wysoka temperatura, lub badania obrazowe, takie jak zdjęcia rentgenowskie klatki piersiowej. Osoby, o których wiadomo, że nie chorują na COVID-19, są czasami identyfikowane na podstawie przechowywanych próbek krwi pobranych przed pojawieniem się COVID-19 lub od pacjentów, których objawy zostały potwierdzone jako będące konsekwencją innych chorób.

Jaki był cel niniejszego przeglądu?

Chcieliśmy dowiedzieć się, czy testy na przeciwciała:

– są w stanie wykryć zakażenie u osób z objawami lub bez objawów COVID-19, oraz

– można stosować w celu ustalenia, czy ktoś przebył już COVID-19.

W badaniach, które włączyliśmy do naszego przeglądu przyglądano się trzem typom przeciwciał. Najczęściej testy na przeciwciała oceniają dwa typy przeciwciał – IgG i IgM, ale niektóre oceniają tylko jeden typ przeciwciał lub kombinacje trzech typów (IgA, IgG, IgM).

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których oceniano dokładność diagnostyczną testów na przeciwciała w celu wykrycia aktualnego lub przebytego zakażenia COVID-19 i porównywano je z kryteriami standardu referencyjnego. Ponieważ dostępnych jest wiele rodzajów testów na przeciwciała, do przeglądu włączyliśmy badania oceniające dowolne testy, które porównywano z dowolnym standardem referencyjnym. Uczestnicy mogli być badani w szpitalach lub poza nimi. U badanych osób można było potwierdzić zakażenie COVID-19 lub jego brak, lub je podejrzewać.

Charakterystyka badań

Odnaleźliśmy 178 istotnych badań. Badania przeprowadzono w Europie (94), Azji (45), Ameryce Północnej (35), Australii (2) i Ameryce Południowej (2).

78 badań obejmowało osoby przebywające w szpitalu z podejrzeniem lub potwierdzeniem zakażenia COVID-19, a 14 badań obejmowało osoby ze społeczności lokalnej. Kilka badań obejmowało osoby z wielu środowisk (35) lub nie uwzględniło informacji skąd rekrutowani byli uczestnicy (39).

141 badań obejmowało przypadki niedawnego zakażenia (głównie od 1 do 3 tygodni od wystąpienia objawów), a wiele z nich obejmowało również osoby testowane później (powyżej 21 dnia od zakażenia) (117).

Głównie wyniki

U uczestników, którzy byli chorzy na COVID-19 i którzy testowani byli tydzień po wystąpieniu objawów, testy na przeciwciała wykryły tylko 27% do 41% zakażeń. W 2. tygodniu po wystąpieniu pierwszych objawów wykryto od 64% do 79% zakażeń, a w 3. tygodniu odsetek ten zwiększył się do 78% do 88%. Specyficzne testy do wykrywania przeciwciał IgG lub IgM były najdokładniejsze i w sytuacji, gdy przeprowadzono je po 21 dniach od wystąpienia pierwszych objawów wykrywały 93% chorych na COVID-19. Testy dały fałszywie dodatnie wyniki w mniej niż 1% próbek u osób bez COVID-19.

Poniżej przedstawiamy wyniki dla dwóch różnych scenariuszy.

Jeśli 1000 osób przebadano na obecność przeciwciał IgG lub IgM w 3. tygodniu po wystąpieniu objawów i tylko 20 (2%) z nich rzeczywiście chorowało na COVID-19:

– 26 osób uzyskałoby wynik pozytywny. Spośród nich 8 osób (31%) w rzeczywistości nie chorowałoby na COVID-19 (wynik fałszywie dodatni).

– 974 osoby uzyskałyby wynik negatywny. Spośród nich 2 osoby (0,2%) w rzeczywistości chorowałyby na COVID-19 (wynik fałszywie ujemny).

Jeśli 1000 osób bez objawów COVID-19 przebadano na obecność przeciwciał IgG, a 500 (50%) z nich chorowało ≥21 dni wcześniej na COVID-19:

– 455 osób uzyskałoby wynik pozytywny. Spośród nich 6 osób (1%) w rzeczywistości nie chorowałoby na COVID-19 (wynik fałszywie dodatni).

– 545 osób uzyskałoby wynik negatywny. Spośród nich 51 osób (9%) w rzeczywistości chorowałoby na COVID-19 (wynik fałszywie ujemny).

Jaka jest wiarygodność wyników tego przeglądu?

Nasza pewność co do wiarygodności prezentowanych danych naukowych jest ograniczona z kilku powodów. Liczba próbek włączonych do badań w każdym kolejnym tygodniu od wystąpienia objawów była często niewielka, a czasami występowały problemy ze sposobem prowadzenia badań. Uczestnicy włączeni do badań często byli pacjentami hospitalizowanymi, u których częściej występowały ciężkie objawy COVID-19. Dokładność testów na obecność przeciwciał w celu wykrycia COVID-19 u tych pacjentów może być inna niż dokładność testów u osób z łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem choroby. Nie jest możliwe określenie, o ile wyniki badań różniłyby się w innych populacjach.

Kogo dotyczą wyniki tego przeglądu?

Duży odsetek uczestników chorych na COVID-19 przebywał w szpitalu, więc prawdopodobnie miał cięższą postać choroby niż osoby niehospitalizowane. Tylko w niewielkiej liczbie badań oceniano te testy u osób bezobjawowych. Wyniki przeglądu mogą zatem w większym stopniu dotyczyć osób z ciężką postacią choroby niż osób z łagodnymi objawami.

W badaniach często nie podawano informacji o ewentualnych objawach w czasie pobierania próbek do testu, co utrudniało pełne rozgraniczenie wyników testów dla wczesnej fazy infekcji od infekcji w fazie późniejszej.

W badaniach włączonych do naszego przeglądu oceniano kilka metod testowania w populacji ogólnej, dlatego jest prawdopodobne, że wyniki byłyby podobne w większości regionów świata.

Jakie wnioski płyną z niniejszego przeglądu?

Z przeglądu wynika, że testy na obecność przeciwciał mogą być użyteczne w wykrywaniu przebytego zakażenia COVID-19, ale ważny jest czas wykonania testu. Niektóre testy na obecność przeciwciał mogą pomóc w potwierdzeniu zakażenia COVID-19 u osób, które mają objawy przez okres ponad 2 tygodni, a u których nie udało się potwierdzić zakażenia innymi metodami. Jest to szczególnie przydatne, jeśli osoby te doświadczają potencjalnie ciężkich objawów, które mogą być konsekwencją COVID-19, ponieważ mogą one wymagać specyficznego leczenia. Badania przeciwciał mogą być również przydatne do określenia, ile osób było wcześniej zakażonych COVID-19. Nie mogliśmy być pewni, jak skuteczne są testy w przypadku osób z łagodniejszą postacią choroby lub bezobjawowych, ani w celu wykrywania przeciwciał będących konsekwencją szczepienia.

Jak aktualny jest ten przegląd?

Niniejszy przegląd jest aktualizacją naszego poprzedniego przeglądu. Dane naukowe są aktualne do września 2020 roku.