Kluczowe informacje

– W przypadku chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19 stosowanie leków rozrzedzających krew w dużych dawkach powoduje nieznaczną lub żadną różnicę pod względem ryzyka zgonu oraz zwiększa ryzyko mniejszego krwawienia, w porównaniu ze stosowaniem leków rozrzedzającymi krew w małych dawkach. Podawanie leków rozrzedzających krew, w porównaniu z niestosowaniem tych leków, może zmniejszyć śmiertelność.

– Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wyniki nowych badań nie zmienią dotychczasowych wniosków dotyczących wpływu stosowania różnych dawek leków rozrzedzających krew na ryzyko zgonu i mniejszego krwawienia. Należy jednak przeprowadzić wysokiej jakości badania, aby przeanalizować konieczność stosowania wspomagania oddechowego; podawania leków rozrzedzających krew w porównaniu z ich niestosowaniem; stosowania różnych leków rozrzedzających krew; oraz długotrwałego ich podawania.

Co to jest COVID-19?

COVID-19 (choroba spowodowana przez SARS-CoV-2 – przyp. tłum.) zwykle atakuje płuca i drogi oddechowe; jednak oprócz problemów z oddychaniem u około 16% hospitalizowanych z powodu COVID-19 występują problemy z naczyniami krwionośnymi, co prowadzi do powstawania skrzeplin w tętnicach, żyłach i w płucach. U prawie połowy wszystkich osób z ciężką postacią COVID-19, przebywających na oddziałach intensywnej terapii, mogą powstawać zakrzepy w żyłach lub tętnicach.

Czym są leki rozrzedzające krew?

Leki rozrzedzające krew zapobiegają tworzeniu się szkodliwych zakrzepów krwi (zakrzepicy żył głębokich, ZŻG). Mogą one jednak powodować działania niepożądane, takie jak krwawienie. Niektóre wytyczne zalecają podawanie leków rozrzedzających krew przy pierwszym przyjęciu do szpitala z powodu COVID-19, aby zapobiec rozwojowi skrzeplin, zamiast czekania na rozwój skrzepliny, a następnie leczenia jej lekami rozrzedzającymi krew.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy sprawdzić, czy podawanie leków rozrzedzających krew u chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19 jako środka zapobiegawczego zmniejszyło liczbę zgonów w porównaniu z osobami, które nie otrzymały żadnego leczenia lub otrzymały placebo (identycznie wyglądające leczenie, ale bez aktywnego składnika). Ponadto próbowaliśmy ustalić, czy osoby te wymagały mniejszej pomocy przy oddychaniu; czy nadal tworzyły się u nich szkodliwe skrzepliny, czy wystąpiło u nich krwawienie i czy wystąpiły u nich inne objawy niepożądane.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwano badań, w których oceniano leki rozrzedzające krew podawane chorym hospitalizowanym z powodu COVID-19 w celu zapobiegania zakrzepom krwi. Badania mogły mieć dowolną konstrukcję, o ile porównywano się w nich leki rozrzedzające krew z innymi lekami rozrzedzającymi krew, niestosowaniem leczenia lub z placebo. Badania mogły odbywać się w dowolnym miejscu na świecie, a uczestnicy mogli być w dowolnym wieku, o ile przebywali w szpitalu z potwierdzoną chorobą COVID-19. Tam, gdzie było to uzasadnione, wyniki analizowaliśmy łącznie.

Co ustaliliśmy?

Uwzględniliśmy 7 badań z udziałem 16 185 chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19 przebywających na oddziałach intensywnej terapii, oddziałach szpitalnych lub oddziałach ratunkowych. Badania pochodziły z Brazylii (2), Iranu (1), Włoch (1) i z USA (1), a dwa przeprowadzono w więcej niż jednym kraju. W badaniach brały udział osoby w wieku od 55 do 68 lat. Badania trwały od 15 do 90 dni i dostarczyły dowodów na temat zgonów, krwawień, tworzenia się skrzeplin, długości pobytu w szpitalu i występowania objawów niepożądanych. Odnotowano niewielką liczbę lub brak danych dotyczących konieczności stosowania wspomagania oddechowego (pomocy w oddychaniu), zgonów spowodowanych COVID-19 oraz jakości życia.

Większe dawki leków rozrzedzających krew w porównaniu z mniejszymi dawkami (4 badania, 4647 chorych)
U chorych, którym podawano większe dawki leków rozrzedzających krew, w porównaniu z chorymi otrzymującymi mniejsze dawki, różnica pod względem śmiertelności była niewielka lub żadna. Jednak u osób stosujących większe dawki leku częściej występowały mniejsze krwawienia niż u osób przyjmujących mniejsze dawki antykoagulantów. U chorych, którzy otrzymywali większe dawki leków rozrzedzających krew, występowało prawdopodobnie mniej zatorów płucnych (skrzeplin w płucach lub naczyniach krwionośnych prowadzących do płuc), nieco więcej poważnych (cięższych) krwawień i prawdopodobnie niewiele lub wcale nie różnili się pod względem czasu spędzonego w szpitalu w porównaniu z osobami, które otrzymywały mniejsze dawki badanych leków. Wśród osób, które otrzymywały większe dawki leków rozrzedzających krew, nie stwierdzono różnicy w częstotliwości występowania zakrzepicy żył głębokich czy innych działań niepożądanych w porównaniu z osobami, które otrzymywały mniejsze dawki leków rozrzedzających krew.

Leki rozrzedzające krew w porównaniu z niestosowaniem leczenia (3 badania, 11 538 chorych)
Wśród chorych, którzy otrzymywali leki rozrzedzające krew, odnotowano mniejszą śmiertelność niż u chorych, którzy tych leków nie przyjmowali, jednak wyniki badań są bardzo niepewne.

Jakie są ograniczenia tych danych naukowych?

Z całą pewnością możemy stwierdzić, że podawanie leków rozrzedzających krew w większych dawkach nie wpływa na ryzyko zgonu, ale może zwiększać prawdopodobieństwo występowania krwawienia u chorych hospitalizowanych z powodu COVID-19.

Chociaż nasze zaufanie do danych naukowych jest bardzo ograniczone, chorzy otrzymujący leki rozrzedzające krew mogą być mniej narażeni na ryzyko zgonu w porównaniu z osobami, które nie otrzymywały żadnych leków rozrzedzających krew.

Co dalej?

W wyniku naszych poszukiwań znaleźliśmy 62 trwające badania obejmujące 35 470 osób. Przedstawione wyniki badań zostaną przez nas uwzględnione w niniejszym opracowaniu po ich opublikowaniu.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Wyniki badań są aktualne do 14 kwietnia 2021 r.