چرا این سوال مهم است؟
کووید-19 یک بیماری عفونی است که توسط ویروس SARS-CoV-2 ایجاد می‌شود. اغلب مبتلایان به کووید-19 دارای بیماری تنفسی با شدت خفیف تا متوسط هستند، و برخی ممکن است نشانه‌ای نداشته باشند (عفونت بدون علامت). برخی دیگر دچار نشانه‌های شدیدی می‌شوند و نیاز به درمان تخصصی و مراقبتهای ویژه پیدا می‌کنند.
کووید-19 در درجه اول از طریق قطره‌هایی که هنگام سرفه، عطسه یا مکالمه فرد آلوده تولید می‌شود، از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند. همچنین فرد می‌تواند با لمس سطوح یا جسمی که قطرات ویروسی روی آن قرار دارند، و سپس دست زدن به دهان یا بینی خود، آلوده شود.
کارکنان بخش مراقبتهای سلامت که افراد مبتلا به کووید-19 را درمان می‌کنند، در معرض خطر آلوده شدن خود به این ویروس قرار دارند. استفاده از دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال (برای شست‌وشوی دهان) یا اسپری بینی (اسپری کردن به داخل بینی) ممکن است کمکی باشند برای کارکنان بخش مراقبتهای سلامت تا از خود در برابر عفونت محافظت کنند. دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی مایعاتی هستند که میکرو-ارگانیسم‌ها را مانند ویروس‌ها یا باکتری‌ها، از بین برده یا رشد آنها را متوقف می‌کنند.
مانند هر روش درمانی دارویی، دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی نیز خطرات بالقوه و همچنین مزایایی دارند. این امکان وجود دارد که استفاده از دهان‌شویه‌ها یا اسپری‌های بینی باعث ایجاد اثرات ناخواسته (نامطلوب)، از جمله تحریک، واکنش‌های آلرژیک یا از بین رفتن حس بویایی در افراد شوند. آنها همچنین می‌توانند میکرو-ارگانیسم‌هایی را که برای محافظت از بدن در برابر عفونت مفید هستند، از دهان یا بینی حذف کنند.
به منظور ارزیابی مزایا و خطرات استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی توسط کارکنان بخش مراقبتهای سلامت که بیماران مبتلا به کووید-19 را درمان می‌کنند، قصد داریم شواهد پژوهشی را در این زمینه مرور کنیم.
چگونه شواهد را جست‌وجو کردیم؟
تیم پژوهشگران ما با جست‌وجو در منابع علمی تحقیقاتی، به دنبال مطالعاتی بودند که اثرات هر نوع دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال یا اسپری بینی را که توسط کارکنان بخش مراقبتهای سلامت استفاده می‌شوند، در برابر عدم درمان، آب یا یک محلول نمکی مقایسه کرده باشند.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
هیچ مطالعه کامل شده‌ای را برای گنجاندن در این مرور پیدا نکردیم.
سه مطالعه در حال انجام را یافتیم که هدف آنها ورود نزدیک به 700 شرکت‌کننده است. این مطالعات در حال بررسی اثرات پوویدون آیوداین (povidone iodine) (به عنوان دهان‌شویه و اسپری بینی)، نیتریک اکسید (nitric oxide) (به عنوان دهان‌شویه و اسپری بینی) و اسپری بینی GLS-1200 (اگرچه محتوای این اسپری نامشخص است، و ممکن است شامل یک ماده ضد-میکروبی نباشد) هستند.
دو مطالعه، کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده (مطالعات بالینی و زندگی واقعی (real-life) که در آنها افراد به‌طور تصادفی در یکی از دو یا چند گروه درمانی قرار می‌گیرند) هستند. این نوع مطالعه قوی‌ترین شواهد را در مورد تاثیرات یک درمان ارائه می‌دهد. مطالعه سوم یک مطالعه بالینی غیر-تصادفی‌سازی شده است.
فقط یکی از مطالعات در حال انجام، به‌طور خاص بیان می‌کند که عوارض جانبی را بررسی خواهد کرد. مشخص نیست که عوارض بررسی شده در برگیرنده تغییر در حس بویایی یا تغییر در مخلوط میکرو-ارگانیسم‌هایی که در دهان یا بینی وجود دارند، هست یا خیر، و عواقب این تغییرات چه خواهند بود.
این یافته‌ها چه معنایی دارند؟
در حال حاضر، شواهدی از مزایا و خطرات استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال یا اسپری‌های بینی توسط کارکنان بخش مراقبتهای سلامت به منظور محافظت از خود هنگام درمان افراد مبتلا به کووید-19، در دست نیست.
دو کارآزمایی تصادفی‌سازی و کنترل شده و یک مطالعه غیر- تصادفی‌سازی شده در حال انجام هستند. پس از اتمام این مطالعات، قادر به تجزیه‌وتحلیل آنها و گنجاندن یافته‌های آنها در نسخه به‌روز شده این مرور خواهیم بود.
مهم است که مطالعات آینده اطلاعات مربوط به عوارض جانبی را گردآوری و تحلیل کنند. فقط یکی از مطالعات در حال انجام را که پیدا کردیم، به‌طور خاص اظهار می‌دارد که آنها را بررسی خواهد کرد. اگر مطالعات آینده تاثیر مفیدی را از دهان‌شویه‌ها و اسپری‌های بینی نشان دهند، ممکن است اثر آنها قابل‌توجه نباشد (تعداد بسیار اندکی از مداخلات سلامت دارای اندازه‌های تاثیرگذاری بزرگ و چشم‌گیر هستند). تنها در صورتی می‌توان مزایای بالقوه اندک را در مقابل خطرات ارزیابی کرد که هر گونه عارضه نامطلوب رخ‌داده در مطالعات گزارش شود.
این مرور تا چه زمانی به‌روز است؟
آخرین جست‌وجو را برای یافتن شواهد در 1 جون 2020 انجام دادیم. این مرور پژوهش‌هایی را که تا آن تاریخ در دسترس بود پوشش داد، اما شواهدی را که ممکن است از آن زمان منتشر شده باشد، در نظر نگرفت.
هیچ مطالعه‌ای را برای گنجاندن در این مرور شناسایی نکردیم. با توجه به ظهور نسبتا جدید عفونت کووید-19، این موضوع تعجب‌آور نیست. جای امیدواری است که سوال مطرح شده در این مرور توسط دو RCT و یک مطالعه غیر-تصادفی‌سازی شده در حال بررسی است. نگرانی ما این است که فقط در یکی از مطالعات در حال انجام به‌طور خاص بیان شده که عوارض جانبی را ارزیابی خواهد کرد و مشخص نیست که شامل تغییرات در حس بویایی یا میکروبیوتای (microbiota) دهان و بینی، و هر گونه عواقب ناشی از آن می‌شوند یا خیر.
مداخلات بسیار اندکی دارای اندازه تاثیرگذاری بزرگ و چشم‌گیری هستند. هنگام در دسترس قرار گرفتن مطالعات برای ورود در این مرور، اگر یک اثر مثبت از درمان نشان داده شود، شاید بزرگ نباشد. به ویژه در این شرایط، که کسانی مداخله را دریافت می‌کنند که از نظر جسمی سالم هستند، اگر دومی از نظر فراوانی و شدت نامطمئن باشد، ارزیابی منافع در برابر آسیب‌ها ممکن است به یک چالش تبدیل شود.
عفونت کووید-19 خطری جدی برای بیماران و - به دلیل ماهیت مسری بودن آن - برای آن دسته از کارکنان بخش مراقبتهای سلامت (healthcare workers; HCWs) است که بیماران را درمان می‌کنند. اگر دهان و بینی HCWها با محلول‌های آنتی‌میکروبیال شست‌وشو داده شوند، ممکن است به کاهش خطر انتقال عفونت فعال از بیماران آلوده به HCWها، از طریق قطرات تنفسی یا تماس مستقیم، کمک کند. با این حال، استفاده از این محلول‌های آنتی‌میکروبیال ممکن است با آسیب‌های مرتبط با سمیّت خود محلول‌ها، یا تغییر در فلور میکروبی طبیعی دهان یا بینی، همراه باشد. درک این عوارض جانبی احتمالی به ویژه هنگامی اهمیت دارد که HCWها از جهات دیگر سالم باشند.
ارزیابی خطرات و مزایای استفاده از دهان‌شویه‌های آنتی‌میکروبیال و اسپری‌های بینی توسط کارکنان بخش مراقبتهای سلامت (HCWs) به منظور محافظت از خود هنگام درمان بیماران مشکوک یا تائید شده مبتلا به عفونت کووید-19.
متخصصین اطلاعات از گروه گوش و حلق و بینی (ENT) در کاکرین و گروه سلامت دهان و دندان در کاکرین، به جست‌وجو در پایگاه ثبت مرکزی کارآزمایی‌های کنترل شده (CENTRAL؛ 2020، شماره 6)؛ Ovid MEDLINE؛ Ovid Embase، و منابع دیگر برای یافتن کارآزمایی‌های منتشرشده و منتشرنشده پرداختند. تاریخ جست‌وجو، 1 جون 2020 بود.
این سوالی است که نیاز فوری به شواهد دارد، اما در حال حاضر انتظار پیدا کردن کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل شده (randomised controlled trials; RCTs) زیادی را نداریم که تکمیل شده باشند. بنابراین برنامه‌ریزی کردیم تا انواع مطالعات زیر را وارد کنیم: RCTها؛ شبه-RCTها؛ کارآزمایی‌های غیر-تصادفی‌سازی و کنترل شده؛ مطالعات کوهورت آینده‌نگر؛ مطالعات کوهورت گذشته‌نگر؛ مطالعات مقطعی؛ مطالعات کنترل شده قبل-و-بعد. حداقل طول دوره مطالعات را تعیین نکردیم.
به دنبال مطالعاتی بودیم که به مقایسه هر نوعی از دهان‌شویه آنتی‌میکروبیال و/یا اسپری بینی (به‌تنهایی یا به صورت ترکیبی) و با هر غلظتی، که توسط HCWها استفاده شد، با یا بدون مداخله مشابه برای بیماران مبتلا به کووید-19، پرداختند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی کاکرین استفاده کردیم. پیامدهای اولیه ما عبارت بودند از: 1) بروز عفونت کووید-19 علامت‌دار یا تست-مثبت در HCWها؛ 2) عوارض جانبی قابل توجه: آنوسمیا (anosmia) (یا اختلال در حس بویایی). پیامدهای ثانویه شامل: 3) محتوای ویروسی آئروسل، در صورت وجود (اگر مداخله برای بیماران انجام شد)؛ 4) دیگر عوارض جانبی: تغییرات در میکروبیوم حفره دهانی، حفره بینی، اوروفارنکس یا نازوفارنکس؛ 5) سایر عوارض جانبی: آلرژی، تحریک/سوزش مخاط بینی، دهانی یا اوروفارنژیال (به عنوان مثال اروزیون‌ها (erosion)، زخم‌ها، خونریزی)، رنگ‌گیری طولانی‌مدت غشاهای مخاطی یا دندان‌ها، بلعیدن تصادفی محلول، بودند. از رویکرد درجهبندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (GRADE) برای ارزیابی قطعیت شواهد برای هر پیامد بهره گرفتیم.
هیچ مطالعه کامل شده‌ای را برای گنجاندن در این مرور پیدا نکردیم. سه مطالعه در حال انجام (از جمله دو RCT) را شناسایی کردیم، که هدف آنها ورود نزدیک به 700 شرکت‌کننده است. مداخلات وارد شده در این کارآزمایی‌ها عبارتند از پوویدون آیوداین (povidone iodine)، نیتریک اکسید (nitric oxide) و اسپری دهانی GLS-1200 (ماده تشکیل‌دهنده این اسپری نامشخص است و ممکن است ماهیت ضد-میکروبی نداشته باشد).
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.