پیام‌های کلیدی
• انجام بازی‌های ویدیویی که شامل فعالیت فیزیکی می‌شوند («exergaming») ممکن است به افراد مبتلا به دمانس (dementia) و اختلالات شناختی خفیف کمک کنند تا مهارت‌های فکری را مانند یادگیری و به خاطر سپردن موارد بهبود بخشند، اما در مورد آن کاملا مطمئن نیستیم.
• در حال حاضر شواهد کمی وجود دارد که نشان می‌دهد بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد می‌توانند به بهبود توانایی افراد مبتلا به دمانس و اختلالات شناختی خفیف برای راه رفتن، حفظ تعادل یا انجام کارهای روزانه مانند پرداخت قبوض یا خرید کردن، کمک کنند.
دمانس و اختلال شناختی خفیف چه هستند؟
بیماری دمانس وضعیتی است که در آن مغز به گونه‌ای تغییر می‌کند که حافظه، تفکر و توانایی انجام کارهای روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این امر می‌تواند باعث دشواری در به خاطر سپردن چیزها، برنامه‌ریزی، تمرکز یا برقراری ارتباط برای فرد شود. این تغییرات معمولا با گذشت زمان بدتر شده و در نهایت می‌توانند در زندگی روزمره تداخل ایجاد کنند.
اختلال شناختی خفیف به معنای داشتن مشکلاتی در رابطه با حافظه و تفکر است، اما نه به اندازه فرد مبتلا به دمانس. با این حال، این وضعیت ممکن است در آینده به دمانس منجر شود. حتی اگر افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف در یادآوری چیزها یا تفکر واضح مشکل داشته باشند، همچنان می‌توانند وظایف روزمره را مانند پرداخت قبض، خرید و تمیز نگه داشتن منزل خود انجام دهند. در واقع، این وضعیت مانند داشتن برخی مشکلات حافظه و تفکر است که به اندازه دمانس شدید نیست، اما ممکن است در آینده بدتر شود.
بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد چه هستند؟
در حال حاضر، درمان‌های موثری برای کُند کردن روند پیشرفت بیماری‌هایی مانند دمانس وجود ندارد. اما می‌دانیم که فعال ماندن، هم از نظر فیزیکی و هم از نظر ذهنی، در طول زندگی می‌تواند خطر ابتلا به دمانس را کاهش دهد. برخی از کارشناسان معتقدند که تشویق افراد به داشتن فعالیت فیزیکی و ذهنی می‌تواند به کاهش نشانه‌های دمانس و تاثیرات اختلال شناختی خفیف کمک کند. با فناوری جدید، اکنون می‌توانیم از واقعیت مجازی و بازی‌های تعاملی به نام بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد برای ارایه آموزش‌های فیزیکی و ذهنی استفاده کنیم. بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد یک گزینه مناسب تلقی می‌شوند، زیرا استفاده از آنها در منزل برای بزرگسالان مسن نسبتا آسان بوده و می‌توانند انگیزه را در آنها افزایش دهند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
ما خواستیم بدانیم که انجام بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد برای بهبود توانایی‌های فیزیکی، مهارت‌های تفکر و توانایی انجام کارهای روزانه در افراد مبتلا به دمانس و اختلال شناختی خفیف موثرتر از عدم درمان فعال یا درمان‌های متداول است یا خیر.
همچنین خواستیم بررسی کنیم که بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد عوارض جانبی دارند یا خیر.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
به جست‌وجو در پژوهش‌های پزشکی پرداختیم تا مطالعاتی را پیدا کنیم که افرادی را که مداخله انجام بازی‌های کامپیوتری را همراه با تحرک فرد دریافت کردند، با افرادی مقایسه کردند که در درمان‌های دیگر شرکت داشتند. در برخی موارد، افرادی که از بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد استفاده کردند، با افرادی مقایسه شدند که هیچ درمان خاصی را دریافت نکردند (برای مثال فقط تحت آرام‌بخشی قرار گرفتند)، یا درمان‌هایی را دریافت کردند که مطالعات نشان دادند تاثیر مثبتی دارند، مانند ورزش هوازی یا تمرینات مغز. در جایی که امکان‌پذیر بود، نتایج مطالعات را با هم ترکیب کرده، و کیفیت این مطالعات را بر اساس عواملی مانند روش‌های مورد استفاده و تعداد افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف یا دمانس که بررسی شدند، قضاوت کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد 11 مطالعه را یافتیم. آنها میان سال‌های 2014 و 2023 منتشر شدند. هفت مطالعه شامل 308 فرد مبتلا به اختلال شناختی خفیف و پنج مطالعه شامل 228 شرکت‌کننده مبتلا به دمانس بودند. یکی از این مطالعات شامل افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف و افراد مبتلا به دمانس بود.
ما به این نتیجه رسیدیم که انجام بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد در مقایسه با مراقبت‌های معمول یا مداخلاتی که خیلی فعال نبودند، ممکن است به بهبود مهارت‌های فکری در افراد مبتلا به دمانس و اختلال شناختی خفیف کمک کنند، اما در مقایسه با افرادی که درمان‌های فعالی را دریافت کردند که می‌دانیم تاثیر دارند، اینطور نبود.
ما به این نتیجه نرسیدیم که انجام بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد، توانایی‌های فیزیکی را، مانند راه رفتن یا حفظ تعادل، یا توانایی انجام فعالیت‌های عادی روزانه را، مانند خرید، برای افراد مبتلا به دمانس و اختلالات شناختی خفیف بهبود می‌بخشد.
به‌طور کلی، به نظر می‌رسد که شرکت در بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد ممکن است برای افراد مبتلا به دمانس و اختلالات شناختی خفیف، زمانی که در یک محیط کنترل‌شده و تحت نظارت با کمک متخصصان مراقبت سلامت انجام شود، بی‌خطر باشد. هیچ شواهدی را در مورد بی‌خطری بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد برای افراد مبتلا به دمانس یا MCI در محیط منزل و بدون نظارت در اختیار نداریم.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
ما بررسی کردیم که این مطالعات چقدر خوب انجام شدند و متوجه شدیم که مشکلاتی در آنها وجود داشت. این بدان معنی است که باید در تفسیر نتایج ذکر شده در بالا احتیاط کنیم. یکی از دلایل این امر آن است که شرکتکنندگان زیادی وارد این مطالعات نشدند.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا 22 دسامبر 2023 به‌روز است.
به‌طور کلی، شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر عملکرد فیزیکی و شناختی کلی و ADL بسیار نامطمئن است. ممکن است بهبودی در عملکرد شناختی کلی در پایان درمان، هم برای افراد مبتلا به دمانس و هم برای افراد مبتلا به MCI، حاصل شده باشد، اما شواهد در این خصوص بسیار نامطمئن است. مزیت بالقوه مداخله فقط زمانی مشاهده می‌شود که بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد با یک مداخله کنترل (برای مثال مراقبت معمول، گوش دادن به موسیقی، آموزش سلامت) مقایسه شوند، نه زمانی که با یک درمان جایگزین با تاثیر خاص، مانند فعالیت فیزیکی (مانند تمرینات ایستاده و نشسته یا دوچرخه‌سواری) مقایسه شوند.
شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر عوارض جانبی بسیار نامطمئن است. تمامی جلسات در یک محیط کنترل‌شده و تحت نظارت برگزار شدند. بنابراین، ما مطمئن نیستیم که می‌توان از بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد به صورت بی‌خطر و بدون نظارت در محیط خانه استفاده کرد یا خیر.
دمانس (dementia) و اختلال شناختی خفیف از عوامل مهم و قابل توجه ناتوانی و وابستگی در بزرگسالان مسن هستند. درمان‌های کنونی برای مدیریت این بیماری‌ها محدود هستند. بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد یا exergaming، یک مداخله مبتنی بر فناوری جدید که تمرینات فیزیکی را با کارهای شناختی ترکیب می‌کند، یک رویکرد درمانی بالقوه است.
ارزیابی تاثیرات مداخلات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر پیامدهای فیزیکی و شناختی، و فعالیت‌های روزمره زندگی، در افراد مبتلا به دمانس و اختلال شناختی خفیف.
پایگاه ثبت گروه دمانس و بهبود شناختی در کاکرین، MEDLINE (Ovid SP)؛ Embase (Ovid SP)؛ PsycINFO (Ovid SP)؛ CINAHL (EBSCOhost)؛ Web of Science Core Collection (Clarivate)؛ LILACS (BIREME)؛ ClinicalTrials.gov و متارجیستر پورتال پایگاه ثبت بین‌المللی کارآزمایی‌های بالینی سازمان جهانی بهداشت (WHO) را در 22 دسامبر 2023 جست‌وجو کردیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده‌ای (randomised controlled trials; RCTs) را وارد این مرور کردیم که افراد مبتلا به دمانس یا اختلال شناختی خفیف (mild cognitive impairment; MCI) را بررسی کردند. مداخلات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد شامل حضور شرکتکنندگان در فعالیت‌های فیزیکی با شدت حداقل متوسط، و استفاده از فناوری واقعیت مجازی (virtual reality; VR) جذاب و غیرجذاب و تعامل در زمان واقعی (real-time interaction) بود. ما قصد داشتیم مقایسه‌کننده‌ها را به صورت گروه کنترل غیرفعال (مانند عدم درمان، لیست انتظار)، گروه کنترل فعال (مانند درمان استاندارد، کنترل فعال غیراختصاصی) یا درمان جایگزین (مانند فعالیت فیزیکی، تمرین شناختی رایانه‌ای) طبقه‌بندی کنیم. پیامدها می‌بایست با استفاده از ابزارهای معتبر اندازه‌گیری می‌شدند.
دو نویسنده مرور به‌طور مستقل از هم مطالعات را برای ورود انتخاب کرده، داده‌ها را استخراج کرده، و خطر سوگیری (bias) را با استفاده از ابزار خطر سوگیری RoB 2 کاکرین ارزیابی کردند، و سطح قطعیت شواهد، را با رویکرد درجه‌بندی توصیه، ارزیابی، توسعه و ارزشیابی (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation; GRADE) مورد بررسی قرار دادند. در صورت لزوم، با نویسنده سوم مشورت کردیم. در جایی که امکان‌پذیر بود، داده‌های پیامد را با استفاده از یک مدل اثر ثابت (fixed-effect) یا مدل اثرات تصادفی (random-effects model) تجمیع کردیم. تاثیرات درمان را در قالب تفاوت‌های میانگین استانداردشده (SMDs) برای پیامدهای پیوسته (continuous outcome) و به صورت خطرات نسبی (RRs) برای پیامدهای دو حالتی (dichotomous outcome)، همراه با 95% فواصل اطمینان (CI)، بیان کردیم. در مواردی که امکان تجمیع داده‌ها وجود نداشت، به ارایه یک سنتز در قالب نقل قول (narrative) پرداختیم.
تعداد 11 مطالعه را وارد این مرور کردیم که بین سال‌های 2014 و 2023 منتشر شدند. شش مورد از این مطالعات، پیش از انجام این مرور ثبت شده بودند. هفت مطالعه، شامل 308 شرکت‌کننده مبتلا به اختلال شناختی خفیف و پنج مطالعه، شامل 228 فرد مبتلا به دمانس بودند. یکی از مطالعات، داده‌هایی را برای MCI و دمانس به‌طور جداگانه ارایه کرد. بیشتر مقایسه‌ها با خطر بالا یا نگرانی‌هایی در رابطه با وجود سوگیری مواجه بودند. قطعیت تمام نتایج ارایه‌شده در زیر فقط در سطح پائین یا بسیار پائین است.
تاثیرات مداخلات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد برای افراد مبتلا به دمانس
در مقایسه با گروه کنترل
بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد ممکن است عملکرد شناختی کلی را در پایان درمان بهبود بخشند، اما شواهد در این مورد بسیار نامطمئن است (SMD: 1.47؛ 95% CI؛ 1.04 تا 1.90؛ 2 مطالعه، 113 شرکت‌کننده). شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد در پایان درمان بر عملکرد فیزیکی کلی (SMD: -0.20؛ 95% CI؛ 0.57- تا 0.17؛ 2 مطالعه، 113 شرکت‌کننده) یا فعالیت‌های روزمره زندگی (activities of daily living; ADL) (SMD: -0.28؛ 95% CI؛ 0.65- تا 0.09؛ 2 مطالعه، 113 شرکت‌کننده) بسیار نامطمئن است.
به دلیل حجم نمونه کوچک و عدم وقوع هیچ رویدادی، شواهد در مورد عوارض جانبی بسیار نامطمئن است. یافته‌ها بر دو مطالعه استوار هستند (113 شرکت‌کننده)، اما داده‌ها قابل تجمیع نبودند؛ هر دو مطالعه هیچ عارضه جانبی مرتبط با مداخله یا گروه کنترل را گزارش نکردند.
در مقایسه با گروه درمان جایگزین
در پایان درمان، شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر عملکرد فیزیکی کلی (SMD: -0.14؛ 95% CI؛ 0.30- تا 0.58؛ 2 مطالعه، 85 شرکت‌کننده) یا عملکرد شناختی کلی (SMD: 0.11؛ 95% CI؛ 0.33- تا 0.55؛ 2 مطالعه، 85 شرکت‌کننده) بسیار نامطمئن است. فقط یک مطالعه برای ADL در دسترس بود (67 = n)، که شواهدی را با قطعیت پائین مبنی بر تفاوتی اندک تا عدم تفاوت میان بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد و ورزش ارایه کرد.
شواهد در مورد عوارض جانبی بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد در مقایسه با درمان جایگزین بسیار نامطمئن است (RR: 7.50؛ 95% CI؛ 0.41 تا 136.52؛ 2 مطالعه، 2/85 شرکت‌کننده).
تاثیرات مداخلات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر افراد مبتلا به اختلال شناختی خفیف (MCI)
در مقایسه با گروه کنترل
بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد ممکن است عملکرد کلی شناختی را در پایان درمان برای افراد مبتلا به MCI بهبود بخشند، اما شواهد در این مورد بسیار نامطمئن است (SMD: 0.79؛ 95% CI؛ 0.05 تا 1.53؛ 2 مطالعه، 34 شرکت‌کننده). شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد در پایان درمان بر عملکرد کلی فیزیکی (SMD: 0.27؛ 95% CI؛ 0.41- تا 0.94؛ 2 مطالعه، 34 شرکت‌کننده) یا ADL (SMD: 0.51؛ 95% CI؛ 0.01- تا 1.03؛ 2 مطالعه، 60 شرکت‌کننده) بسیار نامطمئن است.
به دلیل حجم نمونه کوچک و عدم وقوع هیچ رویدادی (0/14 شرکت‌کننده) شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر عوارض جانبی بسیار نامطمئن است. یافته‌ها بر یک مطالعه استوار هستند.
در مقایسه با گروه درمان جایگزین
شواهد در مورد عملکرد فیزیکی کلی در پایان درمان بسیار نامطمئن است. فقط یک مطالعه وارد شد (n = 45). برای عملکرد شناختی کلی، چهار مطالعه (235 شرکت‌کننده) را وارد کردیم، اما به دلیل ناهمگونی (heterogeneity) قابل توجه (I² = 96%)، نتوانستیم نتایج را تجمیع کنیم. شواهد در مورد تاثیرات بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بر عملکرد شناختی کلی بسیار نامطمئن است. هیچ مطالعه‌ای پیامدهای ADL را ارزیابی نکرد.
به دلیل حجم نمونه کوچک و عدم وقوع هیچ رویدادی (123 شرکت‌کننده) شواهد در مورد عوارض جانبی بازی‌های کامپیوتری همراه با تحرک فرد بسیار نامطمئن است. یافته‌ها بر یک مطالعه استوار هستند.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.