پیام‌های کلیدی
PDE5i ممکن است دفعات و مدت حملات پدیده رینود (Raynaud's phenomenon) را اندکی کاهش دهد و ارزیابی کلی بیمار را از بیماری خود بهبود بخشد، اما ممکن است در مقایسه با افرادی که از قرص‌های تقلبی (دارونما (placebo)) استفاده می‌کنند، تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در میزان درد ایجاد کند. مشخص نیست که PDE5i تاثیری بر شدت حمله دارد یا خیر.
افراد درمان‌شده با PDE5i، در مقایسه با افرادی که با دارونما درمان شدند، بیشتر احتمال دارد که درمان را زودتر متوقف کنند، اما احتمالا نرخ آسیب‌های ناخواسته جدی در هر دو گروه یکسان است.
پدیده رینود چیست؟
پدیده رینود یک بیماری است که منجر به کاهش جریان خون در انگشتان دست و پا می‌شود. نشانه‌های آن شامل تغییر رنگ، درد و در موارد شدید، زخم (زخم‌های باز) در انگشتان دست یا پا است. سرما، استرس، و ناراحتی‌های عاطفی شایع‌ترین دلایل تحریک حمله رینود هستند. پدیده رینود اولیه با هیچ بیماری زمینه‌ای همراه نیست، اما پدیده رینود ثانویه با بیماری‌های زمینه‌ای بافت همبند مانند اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی (scleroderma)) یا لوپوس (lupus) (لوپوس اریتماتوز سیستمیک) همراه است.
پدیده رینود چگونه درمان می‌شود؟
مهار کننده‌های فسفودی‌استراز 5 (PDE5i) دسته‌ای از داروها هستند که در درمان اختلال نعوظ و فشار خون بالا در ریه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. PDE5i ممکن است با افزایش جریان خون در اندام‌ها در درمان پدیده رینود موثر باشند. مطالعات موجود در این مرور چهار داروی PDE5i را ارزیابی کردند.
ما به دنبال چه یافته‌ای بودیم؟
می‌خواستیم بدانیم که PDE5i برای بهبود پدیده رینود بهتر از یک قرص تقلبی (دارونما (placebo)) بودند یا خیر. هم‌چنین هدف آن بود که بدانیم این داروها با تاثیرات ناخواسته همراه بودند.
ما چه کاری را انجام دادیم؟
در جست‌وجوی مطالعاتی بودیم که PDE5i را با دارونما در افراد مبتلا به پدیده رینود مقایسه کردند. نتایج مطالعات را مقایسه و خلاصه کرده و اعتماد خود را به شواهد، بر اساس عواملی مانند روش‌های انجام و حجم نمونه مطالعه رتبه‌بندی کردیم.
ما به چه نتایجی رسیدیم؟
تعداد نه مطالعه را با مجموع 411 نفر پیدا کردیم، که عمدتا زن بودند. اکثر افراد مورد مطالعه علاوه بر اسکلروز سیستمیک، به پدیده رینود نیز مبتلا بودند. طول دوره مطالعه از چهار تا هشت هفته متغیر بود. مطالعات در هند، آلمان، و برزیل انجام شدند.
به این نتیجه رسیدیم که:
- افرادی که PDE5i مصرف کردند، سه حمله کمتر در یک هفته (21) نسبت به کسانی داشتند که دارونما مصرف کردند (24).
- میانگین طول دوره حملات پدیده رینود با PDE5i در مقایسه با دارونما پنج دقیقه کوتاه‌تر بود (50 در برابر 55 دقیقه).
- ما مطمئن نیستیم که PDE5i شدت حمله را کاهش دادند.
- ممکن است تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در میزان درد در افرادی که PDE5i مصرف کردند، در مقایسه با افراد درمان‌شده با دارونما، وجود داشته باشد (2.9 در مقایسه با 3.0 امتیاز در مقیاس 0 تا 10 امتیازی که 1% بهبود مشاهده شد).
- افرادی که PDE5i مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، 36% بهبود کلی را در بیماری خود گزارش کردند.
- افرادی که PDE5i مصرف کردند، در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت کردند، احتمالا دارای نرخ مشابهی از رویدادهای ناخواسته جدی بودند که باعث آسیب می‌شوند (2% با PDE5i و 4% با دارونما).
- احتمال قطع زودهنگام درمان در افرادی که از PDE5i استفاده می‌کنند (در مطالعات مختلف بین 4% و 20%) در مقایسه با افرادی که دارونما دریافت می‌کنند (2%)، بیشتر است.
محدودیت‌های شواهد چه هستند؟
اعتماد چندانی به شواهد نداریم زیرا مطالعات کوچک بودند و نتایج بسیار متفاوت.
این شواهد تا چه زمانی به‌روز است؟
شواهد تا جون 2022 به‌روز است.
بر اساس شواهدی با قطعیت پائین، PDE5i ممکن است فراوانی حملات پدیده رینود را به میزان اندکی در هفته کاهش دهد، منجر به کاهش اندکی در مدت حمله شود، ارزیابی کلی بیماران را از بیماری خود بهبود بخشد، و منجر به تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در میزان درد شود. PDE5i احتمالا منجر به تفاوتی اندک یا عدم تفاوت در عوارض جانبی جدی می‌شود، اما احتمال قطع درمان به دلیل یک عارضه جانبی را تا حدودی افزایش می‌دهد.
پدیده رینود (Raynaud's phenomenon) یک پدیده گشادشدن عروق (vasodilatory phenomenon) است که با رنگ‌پریدگی انتهای اندام، سیانوز (cyanosis)، و درد اندام‌ها مشخص می‌شود. پدیده رینود اولیه با هیچ بیماری زمینه‌ای همراه نیست، اما پدیده رینود ثانویه با اختلالات بافت همبند مانند اسکلروز سیستمیک همراه است. اسکلروز سیستمیک (systemic sclerosis) باعث فیبروز شده و معمولا پوست و اندام‌های داخلی را مانند دستگاه گوارش، ریه‌ها، کلیه و قلب درگیر می‌کند. مهارکننده‌های فسفودی‌استراز 5 (Phosphodiesterase 5 inhibitors; PDE5i) دسته‌ای از داروها هستند که جریان خون را در اندام‌ها افزایش داده و ممکن است در درمان پدیده رینود مفید باشند.
ارزیابی مزایا و آسیب‌های ناشی از PDE5i در مقایسه با دارونما (placebo) در درمان پدیده رینود.
در جون 2022، پایگاه مرکزی ثبت کارآزمایی‌های کنترل‌شده کاکرین؛ MEDLINE؛ Embase، و پایگاه‌های ثبت کارآزمایی بالینی را جست‌وجو کردیم. هیچ محدودیتی را از نظر زبان نگارش مقاله اعمال نکردیم. هم‌چنین کتاب‌شناختی‌های (bibliography) مقالات بازیابی‌شده را جست‌وجو کرده و با متخصصان کلیدی برای یافتن داده‌های بیشتر و منتشرنشده تماس گرفتیم.
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (randomised controlled trials; RCTs) که PDE5i را با دارونما در افراد مبتلا به پدیده رینود اولیه و ثانویه مقایسه کردند.
از روش‌های استاندارد روش‌شناسی (methodology) مورد نظر کاکرین استفاده کردیم.
این مرور شامل نه RCT بود که در بازه زمانی چهار تا هشت هفته قرار داشته و در مجموع شامل 411 شرکت‌کننده بودند. اکثریت بیماران، مبتلا به پدیده رینود ثانویه به اسکلروز سیستمیک بودند. تادالافیل (tadalafil) در چهار مطالعه، سیلدنافیل (sildenafil) در سه مطالعه، واردنافیل (vardenafil) در یک مطالعه، و یک مهارکننده جدید PDE5 به نام «PF-00489791» در یک مطالعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. سه مطالعه طراحی موازی و شش مطالعه متقاطع (cross-over) بودند.
فراوانی حملات در هفته، 24 مورد با دارونما بود، و PDE5i فراوانی حملات را به‌طور میانگین سه حمله در هفته کاهش داد (تفاوت میانگین (MD): 3.07-؛ 95% فاصله اطمینان (CI): 5.15- تا 1.00-؛ 8 مطالعه؛ شواهد با قطعیت پائین). طول دوره حملات در روز با دارونما 55 دقیقه بود، PDE5i مدت حملات را به‌طور میانگین تا پنج دقیقه کاهش داد (MD: -5.31؛ 95% CI؛ 8.90- تا 1.71-؛ 8 مطالعه، شواهد با قطعیت پائین). شواهدی با قطعیت بسیار پائین به دست آمده از یک مطالعه با هشت شرکت‌کننده نشان داد که شدت حملات رینود (که در مقیاس آنالوگ بصری 10 سانتی‌متری ارزیابی شد و نمرات پائین‌تر شدت حملات کمتری را نشان می‌دهد) با PDE5i تا 20% کمتر بود (3.7 با دارونما در مقایسه با 1.6 با درمان؛ MD: -2.1؛ 95% CI؛ 2.7- تا 1.4؛ شواهد با قطعیت بسیار پائین).
درد و ارزیابی کلی بیمار در مقیاس آنالوگ بصری 10 سانتی‌متری بررسی شد و نمرات پائین‌تر نشان‌دهنده بهبود بیماری بود. شواهدی با قطعیت پائین نشان داد که استفاده از PDE5i ممکن است باعث ایجاد تفاوتی اندک تا عدم تفاوت در کاهش میانگین درد حملات رینود در مقایسه با دارونما شود (3 تا 2.9؛ MD: -0.10؛ 95% CI؛ 0.78- تا 0.57؛ 4 مطالعه). نمرات کلی با استفاده از PDE5i در مقایسه با دارونما 36% کمتر بود (9.2 تا 5.6؛ MD: -3.59؛ 95% CI؛ 4.45- تا 2.73-؛ 1 مطالعه، 24 شرکت‌کننده؛ شواهد با قطعیت پائین).
در پنج مطالعه، نرخ خروج از مطالعه در طول درمان با PDE5i از 4% تا 20% در مقایسه با 2% در گروه دارونما متغیر بود. چهار مطالعه هیچ موردی را از خروج بیماران از مطالعه به دلیل بروز عوارض جانبی گزارش نکردند. هفت مطالعه بروز عارضه جانبی جدی را گزارش نکردند. نرخ بروز عوارض جانبی جدی گزارش‌شده در دو مطالعه از 2% در طول درمان تا 4% با دارونما متغیر بود.
اکثر مطالعات دارای خطر پائین یا نامشخص سوگیری (bias) برای سوگیری انتخاب (selection bias)، عملکرد (performance bias) و تشخیص (detection bias) قضاوت شدند. تقریبا نیمی از آنها در معرض خطر بالای سوگیری ریزش نمونه (attrition bias) و خطر نامشخص برای سوگیری گزارش‌دهی انتخابی (selective reporting bias) قرار داشتند. کیفیت شواهد مربوط به فراوانی حملات، مدت حملات، شدت درد، و ارزیابی کلی بیمار را به دلیل حجم نمونه کوچک و نگرانی‌های مربوط به ناهمگونی کاهش داده و هر کدام را دارای شواهدی با قطعیت پائین درجه‌بندی کردیم. به دلیل نگرانی‌های جدی در مورد عدم دقت (imprecision) و سوگیری انتشار (publication bias)، شدت حملات را به قطعیت بسیار پائین کاهش دادیم. به دلیل تعداد کم رویدادهای گزارش‌شده، خروج از مطالعه به دلیل بروز عوارض جانبی و عوارض جانبی جدی را به شواهد با قطعیت متوسط کاهش دادیم.
این متن توسط مرکز کاکرین ایران به فارسی ترجمه شده است.