Kluczowe informacje
W krajach o wysokim dochodzie większość dzieci z ostrym zapaleniem ucha środkowego (OZUŚ) wraca do zdrowia samoistnie bez powikłań, a w porównaniu z placebo antybiotyki nie mają wczesnego wpływu na natężenie bólu i mają jedynie niewielki wpływ na łagodzenie bólu w kolejnych dniach.

Wszelkie korzyści płynące ze stosowania antybiotyków należy zestawić z możliwymi szkodami: na każde 14 dzieci leczonych antybiotykami u jednego wystąpiło działanie niepożądane (takie jak wymioty, biegunka lub wysypka), które nie wystąpiłoby, gdyby nie podawano antybiotyków.

W przypadku większości dzieci z łagodną chorobą w krajach o wysokim dochodzie uzasadnione wydaje się podejście oparte na obserwacji.

Czym jest ostre zapalenie ucha środkowego (OZUŚ)?
OZUŚ jest jedną z najczęstszych chorób we wczesnym niemowlęctwie i dzieciństwie, powodującą ból i ogólne objawy choroby, takie jak gorączka, drażliwość oraz problemy z karmieniem i ze snem.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?
Chcieliśmy dowiedzieć się, czy antybiotyki są skuteczne w łagodzeniu objawów OZUŚ u dzieci.

Co zrobiliśmy?
Poszukiwaliśmy badań, w których oceniano skuteczność antybiotyków, w porównaniu z placebo lub obserwacją (czujnym wyczekiwaniem), u dzieci z OZUŚ w wieku od 1 miesiąca do 15 lat. Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy zaufanie względem otrzymanych danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność badanej grupy.

Czego się dowiedzieliśmy?
Stwierdzono, że stosowanie antybiotyku nie zmniejszyło liczby dzieci odczuwających ból w ciągu 24 godzin (kiedy 60% dzieci wyzdrowiało lub nastąpiła poprawa), tylko nieznacznie zmniejszyło liczbę dzieci z bólem w kolejnych dniach i nie zmniejszyło liczby dzieci z późnymi nawrotami OZUŚ, w porównaniu z placebo. Stosowanie antybiotyków nieznacznie zmniejszyło jednak liczbę dzieci z perforacją (pęknięciem) błony bębenkowej oraz z OZUŚ w początkowo nieuszkodzonym uchu, w porównaniu z placebo. Antybiotyki zmniejszyły liczbę dzieci z nieprawidłowymi wynikami tympanometrii (badania oceniającego, jak dobrze funkcjonuje ucho środkowe) po 2–4 tygodniach, ale nie po 6–8 tygodniach i po 3 miesiącach.

Nie było wystarczających informacji, aby stwierdzić, czy stosowanie antybiotyków zmniejszyło liczbę rzadkich powikłań, takich jak zapalenie wyrostka sutkowatego (zakażenie kości wokół ucha). Wszystkie badania uwzględnione w tym przeglądzie pochodziły z krajów o wysokim dochodzie. Brakuje danych z populacji, w których częstość występowania OZUŚ i ryzyko progresji do zapalenia wyrostka sutkowatego są większe.

Antybiotyki powodowały niepożądane skutki, takie jak biegunka, wymioty i wysypka. Trudno jest zrównoważyć niewielkie korzyści z niewielkimi szkodami wynikającymi ze stosowania antybiotyków u dzieci z OZUŚ. W przypadku większości dzieci z łagodną chorobą w krajach o wysokim dochodzie uzasadnione wydaje się podejście oparte na obserwacji.

Jakie są ograniczenia zgromadzonych danych naukowych?
Na podstawie przeglądu, w którym porównano stosowanie antybiotyków i placebo jesteśmy pewni, że antybiotyki nie wpływają na natężenie bólu w ciągu pierwszych 24 godzin i mają tylko niewielki wpływ na łagodzenie bólu w kolejnych dniach. Jesteśmy tylko umiarkowanie pewni, że antybiotyki zmniejszają natężenie bólu po 10–12 dniach od wstępnej oceny dzieci. Nasza pewność jest umiarkowana, ponieważ tylko w jednym badaniu raportowano ten wynik w analizie dodatkowej. Jesteśmy przekonani, że antybiotyki nieznacznie zmniejszają liczbę dzieci z nieprawidłowymi wynikami tympanometrii po 2–4 tygodniach, ale nie po 3 miesiącach. Jesteśmy przekonani, że antybiotyki zwiększają ryzyko wystąpienia niepożądanych efektów. Antybiotyki zmniejszyły liczbę dzieci z nieprawidłowymi wynikami tympanometrii po 2–4 tygodniach, ale nie po 3 miesiącach.

W przypadku przeglądu natychmiastowego podania antybiotyków w porównaniu z postępowaniem wyczekującym, mamy niewielką pewność, że natychmiastowe zastosowanie antybiotyku zmniejsza natężenie bólu w 2–3 dni po ocenie i jesteśmy umiarkowanie pewni, że natychmiastowe podanie antybiotyku prawdopodobnie nie zmniejsza natężenia bólu w ciągu 3–7 dni. Nasza pewność jest ograniczona ze względu na obawy dotyczące sposobu przeprowadzenia niektórych badań.

Jak aktualne są te dane naukowe?
Dane są aktualne na dzień 14 lutego 2023 roku. Wyniki tej aktualizacji są spójne z poprzednimi wersjami przeglądu.