Wprowadzenie

Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) pojawia się w wyniku utworzenia się zakrzepu w żyłach kończyn dolnych. Może dojść do oderwania się skrzepu, który przedostaje się do płuc, gdzie może doprowadzić do potencjalnie poważnego zablokowania przepływu krwi (zator w tętnicy płucnej, ZP). Ze względu na uszkodzenie żył w obrębie kończyn dolnych, w ciągu kolejnych kilku lat może rozwinąć się zespół pozakrzepowy (ang. post-thrombotic syndrome, PTS). Objawy obejmują ból kończyny, obrzęk, nadmierną pigmentację skóry i owrzodzenia, co prowadzi do niepełnosprawności. Standardowe leczenie ZŻG lub zakrzepu w żyle podudzia obejmuje stosowanie leków przeciwzakrzepowych (antykoagulantów). Leki te wpływają na krzepliwość krwi tak, aby zmniejszyć ryzyko tworzenia się kolejnych zakrzepów i zapobiec ZP; jednak PTS może nadal wystąpić. Innym sposobem leczenia ZŻG jest tromboliza. Tromboliza (leczenie trombolityczne) powoduje rozpuszczenie zakrzepu. W przypadku ZŻG leki takie jak: streptokinaza, urokinaza oraz tkankowy aktywator plazminogenu wprowadza się do żyły ramienia lub stopy, albo bezpośrednio w okolicę zakrzepu (w niektórych przypadkach) przy użyciu cewnika pod kontrolą obrazu rentgenowskiego. W celu usunięcia zakrzepu można również stosować dodatkowe techniki chirurgiczne. Potencjalne działania niepożądane, które mogą wystąpić w przypadku stosowania obu rodzajów leczenia obejmują powikłania związane z krwawieniem, udar mózgu lub krwawienie wewnątrzczaszkowe.

Dokonaliśmy przeglądu danych naukowych, aby dowiedzieć się czy stosowanie trombolizy i antykoagulantów może być lepsze niż stosowanie samych leków przeciwzakrzepowych w leczeniu chorych z ostrą ZŻG kończyny dolnej.

Jak zidentyfikowaliśmy i oceniliśmy dane?

Przede wszystkim przeszukaliśmy literaturę medyczną, w poszukiwaniu badań z randomizacją (RCT), tj. badań klinicznych, w których uczestnicy przydzielani są losowo do dwóch lub więcej grup leczenia. Ten typ badań dostarcza najbardziej wiarygodnych danych na temat efektów leczenia. Następnie porównaliśmy wyniki i podsumowaliśmy dane ze wszystkich badań. Na koniec oceniliśmy wiarygodność danych naukowych. Aby to uczynić, uwzględniliśmy takie czynniki, jak sposób prowadzenia badań, zakres badań i spójność wyników wszystkich badań. W oparciu o naszą ocenę, sklasyfikowaliśmy jakość danych naukowych jako bardzo niską, niską, umiarkowaną lub wysoką.

Co ustaliliśmy?

Znaleźliśmy 19 RCT, w których wzięło udział łącznie 1943 chorych z ostrą ZŻG, u których zastosowano trombolizę albo leczenie przeciwzakrzepowe. Badania przeprowadzono w Belgii, Kanadzie, Danii, Egipcie, Francji, Niemczech, Holandii, Norwegii, Południowej Afryce, Szwecji, Szwajcarii, Turcji, Wielkiej Brytanii i USA. Wszystkie badania obejmowały mężczyzn i kobiety w wieku od 18 do 75 lat, z przewagą osób starszych.

Znaleźliśmy dane naukowe umiarkowanej jakości wskazujące, że tromboliza skutecznie rozpuszcza skrzeplinę i częściej niż w przypadku standardowego leczenia przeciwzakrzepowego doprowadzała do całkowitego rozpuszczenia zakrzepu. U chorych otrzymujących leki trombolityczne wystąpiło więcej powikłań związanych z krwawieniem niż u pacjentów poddawanych standardowej antykoagulacji (6,7% vs 2,2%). Większość epizodów krwawienia występowało w starszych badaniach. W sześciu badaniach (obejmujących łącznie 1393 chorych) trwających ponad 6 miesięcy stwierdzono, że PTS po leczeniu trombolitycznym rozwijał się rzadziej niż w grupie leczonej antykoagulantami (50% vs 53%). W dwóch badaniach (211 uczestników), które trwały ponad 5 lat również wykazano, że PTS po zastosowaniu trombolizy rozwija się rzadziej. Zastosowanie ściśle określonych kryteriów włączenia wydaje się pozytywnie wpływać na bezpieczeństwo leczenia, które jest skuteczne, gdy wprowadza się je bezpośrednio w okolicę zakrzepu przez cewnik lub za pośrednictwem krwiobiegu z innej żyły. Nie odnaleziono żadnych danych naukowych, które wykazałyby czy położenie zakrzepu w obrębie kończyny dolnej zwiększałoby lub zmniejszałoby prawdopodobieństwo wystąpienia PTS. Konieczne są dalsze badania w celu ustalenia, która metoda usuwania zakrzepu jest najbardziej korzystna dla pacjentów, uwzględniając wyniki dotyczące PTS, krwawienia i jakości życia.

Jak bardzo aktualny jest ten przegląd?

Dane naukowe w tym przeglądzie Cochrane są aktualne do 21 kwietnia 2020 roku.