Pytanie przeglądu

Autorzy dokonali przeglądu danych naukowych dotyczących efektu leczenia psychospołecznego, obejmującego szeroką gamę strategi terapeutycznych, których celem jest zmiana zachowań i wsparcie osób dorosłych w sposób szkodliwy używających, nadużywających lub uzależnionych od kokainy albo pochodnych amfetaminy, w tym MDMA (ecstasy).

Wprowadzenie

W skali światowej kokaina i amfetamina należą do dwóch głównych substancji psychostymulujących stosowanych w celu odurzania się. Najnowsze szacunki wskazują, że ponad 0,35% globalnej populacji dorosłych zażyło kokainę a 0,7% amfetaminę przynajmniej raz w ciągu ostatniego roku. Pod względem częstości stosowania amfetamina była drugim, po konopiach indyjskich, najbardziej rozpowszechnionym nielegalnym środkiem psychoaktywnym na świecie.

Uzależnienie zarówno od kokainy jak i od amfetaminy wiąże się z negatywnymi skutkami społecznymi, fizycznymi i psychicznymi. Do skutków tych należą urojenia i halucynacje, choroby sercowo-naczyniowe, AIDS i wirusowe zapalenia wątroby oraz choroby przenoszone drogą płciową. Istnieje ścisły związek między nielegalnym używaniem narkotyków, w tym kokainy i amfetaminy a przestępczością, nadużyciami seksualnymi oraz przemocą interpersonalną.

Środki farmakologiczne wydają się być nieskuteczne w leczeniu tego typu uzależnienia, dlatego ważnym jest, aby zbadać, czy interwencje psychospołeczne poprawiają utrzymywanie abstynencji w trakcie leczenia lub zmniejszają częstotliwość zażywania narkotyków.

Data wyszukiwania

Dane naukowe są aktualne do listopada 2015 r.

Charakterystyka badań

Autorzy przeglądu przejrzeli 52 badania kliniczne z randomizacją (badania, w których uczestnicy badania przydzielani są losowo albo do grupy terapeutycznej lub jednej z kilku grup terapeutycznych, albo grupy kontrolnej).

Interwencje trwały średnio około 16 tygodni, a obserwacje uczestników po badaniu kontynuowane były przez 6 do 12 miesięcy.

W badaniach oceniano różnego rodzaju interwencje psychospołeczne: terapię poznawczo-behawioralną (19 badań), sterowanie uwarunkowaniami (ang. contingency management - postępowanie terapeutyczne wykorzystujące przede wszystkim techniki behawioralne, polegające na nagradzaniu zachowań pozytywnych dla procesu leczenia uzależnienia i negatywnym wzmacnianiu zachowań niepożądanych, głównie przez utratę nagród i przywilejów - przyp. tłum.) (25 badań), wywiad motywacyjny (5 badań), terapię interpersonalną (3 badania), terapię psychodynamiczną (1 badanie) oraz program 12 kroków ( 4 badania).

Czterdzieści jeden badań przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych, cztery w Hiszpanii, trzy w Australii, dwa w Szwajcarii i dwa w Wielkiej Brytanii. Włączono w sumie 6923 uczestników, średnio w wieku 36 lat. Odsetek mężczyzn wyniósł 63%. Porównania obejmowały: jakąkolwiek interwencję psychospołeczną wobec niestosowania interwencji (32 badania), jakiekolwiek leczenie psychospołeczne wobec standardowego postępowania (6 badań) oraz jedną z interwencji psychospołecznych w porównaniu z inną interwencją psychospołeczną (13 badań). Pięć z włączonych badań nie zawierało żadnych danych użytecznych do analizy statystycznej.

Główne wyniki

Okazało się, że w porównaniu z niestosowaniem interwencji każda interwencja psychospołeczna prawdopodobnie poprawia stosowanie się do zaleceń dotyczących leczenia i może sprzyjać abstynencji pod jego koniec; jednakże osoby uzależnione mogą nie być w stanie utrzymywać abstynencji kilka miesięcy po zakończeniu leczenia. Ostatecznie, autorzy przeglądu stwierdzili, że osoby poddawane poszczególnym interwencjom psychospołecznym pozostają w abstynencji przez dłuższy czas. W zdecydowanej większości badań oceniano konkretną interwencję psychospołeczną w połączeniu ze standardowym leczeniem lub porównywano ją z inną interwencją czy leczeniem farmakologicznym, stąd też grupy kontrolne nie pozostawały tak naprawdę bez leczenia. Mogło to doprowadzić do niedoszacowania prawdziwego efektu interwencji psychospołecznych.

Stwierdzono, że w porównaniu ze standardowym leczeniem, każda interwencja psychospołeczna prawdopodobnie poprawia stosowanie się do zaleceń terapeutycznych, nie wpływa jednak na abstynencję w momencie zakończenia leczenia, ani nie pomaga w utrzymaniu długoterminowej abstynencji po leczeniu.

Autorzy nie byli w stanie określić większej skuteczności którejkolwiek z interwencji psychospołecznych na podstawie bezpośrednich porównań. Większość z badań przeprowadzono w Stanach Zjednoczonych, co może ograniczać uogólnienie wyników, ponieważ skutki terapii psychospołecznych mogą silnie zależeć od kontekstu społecznego i etnicznego.

W żadnym z badań nie opisano szkód związanych z interwencjami psychospołecznymi.

Jakość danych naukowych

Jakość danych naukowych była umiarkowana w przypadku stosowania się do zaleceń terapeutycznych, ale niska dla abstynencji.