Kluczowe informacje

• Choć zespół zaburzeń oddychania (ZZO) jest częstą chorobą u wcześniaków, to korzyści z leczenia surfaktantem uzależnionego od wyników testów dojrzałości płuc pozostają niejednoznaczne.

• W żadnym z badań nie raportowano zgonów wśród noworodków (w pierwszych 28 dniach życia) lub wyników w zakresie zmian neurorozwojowych. Nie jest pewne, czy stosowanie surfaktantu uzależnione od wyników testów oceny dojrzałości płuc wpływa na występowanie zgonów przed wypisem ze szpitala. Leczenie surfaktantem oparte na wynikach szybkich testów wykrywających niedobór surfaktantu może skutkować niewielką lub żadną różnicą w przebiegu przewlekłej choroby płuc związanej z wcześniactwem (znanej jako dysplazja oskrzelowo-płucna), potrzebie leczenia surfaktantem lub wystąpieniu jakiejkolwiek odmy opłucnowej, czyli zapadnięcia płuca.

• Potrzebne są badania porównujące leczenie surfaktantem na podstawie wyniku szybkich testów wykrywających niedobór surfaktantu z profilaktycznym podawaniem surfaktantu (podawaniem go przed wystąpieniem objawów) u wszystkich noworodków w grupy wysokiego ryzyka.

Czym są testy na dojrzałość płuc?

Surfaktant to złożona mieszanina składająca się w białek i fosfolipidów. Białka pomagają w jego rozprzestrzenianiu się i wchłanianiu z powierzchni płuc, podczas gdy lipidy zmniejszają napięcie powierzchniowe i przez to zapobiegają zapadaniu się płuca przy końcu wydechu (wtedy, kiedy powietrze opuszcza płuca). Wcześniaki są zagrożone wystąpieniem ZZO, który pojawia się, kiedy ich płuca nie rozwinęły się prawidłowo. Dzieje się tak z powodu braku surfaktantu, dlatego jego podanie jest powszechnie stosowaną procedurą u wcześniaków. Do teraz nie ma konsensusu odnośnie wskazań i czasu wdrożenia terapii zastępczej surfaktantem. Biorąc pod uwagę inwazyjność i koszty, celem jest umożliwienie wdrożenia interwencji w odpowiednim czasie i uniknięcie nadmiernego leczenia. Szybkie testy oceniające dojrzałość płuc (takie jak click test, liczba ciał lamelarnych i test stabilności mikropęcherzyków) opierają się na pomiarze stężenia surfaktantu płucnego w dowolnym płynie. Te testy można przeprowadzać z wykorzystaniem płynu owodniowego, pierwszego płynu odessanego z żołądka lub tchawicy zaraz po urodzeniu w celu oceny stopnia niedoboru surfaktantu. Zastosowanie szybkich testów może pomóc w zidentyfikowaniu niemowląt potrzebujących podania surfaktantu.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy użycie testów do oceny rozwoju płuc u noworodków urodzonych przedwcześnie było lepsze niż podanie surfaktantu wszystkim noworodkom z grup wysokiego ryzyka przed wystąpieniem ZZO (profilaktyczna podaż surfaktantu) lub leczenie surfaktantem noworodków z ZZO rozpoznanym na podstawie kryteriów klinicznych i radiologicznych.

Chcieliśmy się też dowiedzieć, czy zastosowanie terapii surfaktantem na podstawie wyników testów dojrzałości płuc u noworodków urodzonych przedwcześnie wiązało się z mniejszym ryzykiem zdarzeń niepożądanych, takich jak zgon, przewlekła choroba płuc związana z wcześniactwem lub zapadnięcie płuca. Przewlekła choroba płuc związana z wcześniactwem jest poważnym problemem związanym zarówno z większym odsetkiem zgonów, jak i gorszym rokowaniem u dzieci, które przeżyły. Jej najbardziej prawdopodobną przyczyną jest przewlekłe zapalenie płuc będące wynikiem przedłużonej wentylacji respiratorem. Podanie surfaktantu może być pomocne w odzwyczajaniu dziecka od wentylacji mechanicznej i przez to zapobiegać rozwojowi przewlekłej choroby płuc u wcześniaków.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których skupiono się na leczeniu surfaktantem w zależności od wyników różnych rodzajów szybkich testów oceniających dojrzałość płuc w porównaniu z profilaktyczną podażą surfaktantu u wszystkich noworodków z grupy wysokiego ryzyka lub z leczeniem surfaktantem zastosowanym u noworodków z ZZO rozpoznanym na podstawie kryteriów klinicznych i radiologicznych.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy poziom wiarogodności danych naukowych na podstawie czynników takich jak metodologia i wielkość próby badawczej.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 3 badania, które objęły 562 przedwcześnie urodzone noworodki leczone surfaktantem w oparciu o wyniki szybkich testów albo na podstawie kryteriów klinicznych i zdjęć rentgenowskich lub obrazu utrasonograficznego.

Główne wyniki przeglądu wykazały, że jest bardzo niepewne, czy leczenie surfaktantem oparte na wynikach szybkich testów na niedobór surfaktantu wpływa na wystąpienie zgonu przed wypisem ze szpitala, w porównaniu ze stosowaniem surfaktantu u noworodków z ZZO rozpoznanym na podstawie kryteriów klinicznych i radiologicznych.

Leczenie surfaktantem oparte na wynikach szybkich testów na niedobór surfaktantu może skutkować niewielką lub żadną różnicą w przebiegu przewlekłej choroby płuc z powodu wcześniactwa, potrzebie leczenia surfaktantem i wystąpieniu zapadnięcia płuca.

Trwają 2 duże badania - w jednym z nich ocenia się leczenie surfaktantem pod kontrolą USG, a w drugim czynność płuc łącznie z kliniczną oceną terapii surfaktantem.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Nie jesteśmy pewni danych naukowych, ponieważ nie ma wystarczającej liczby badań, aby mieć pewność co do naszych wyników. Ponadto, nie wszystkie badania dostarczały informacje, którymi byliśmy zainteresowani w tym przeglądzie.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do października 2022 r.