Co to jest żylna choroba zakrzepowo-zatorowa?

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ) jest stanem klinicznym, który zwykle rozpoczyna się, gdy zakrzep tworzy się wewnątrz żyły. Stan ten obejmuje zarówno zakrzepicę żył głębokich (gdy zakrzep tworzy się w żyle głębokiej, zwykle w nogach), jak i zatorowość płucną (gdy zakrzep tworzy się w naczyniu krwionośnym w płucach lub do niego dociera). Obie sytuacje mogą znacznie obniżyć jakość życia i mogą zagrażać życiu. Osoby z otyłością lub poddające się zabiegom chirurgicznym są bardziej narażone na wystąpienie ŻChZZ. Dlatego osoby przechodzące bariatryczny zabieg chirurgiczny (mający na celu zmniejszenie masy ciała poprzez ograniczenie przyjmowania lub wchłaniania pokarmów) są obciążone szczególnie dużym ryzykiem. Nie jest jednak jasne, czy osoby te powinny otrzymać taką samą interwencję w celu zapobiegania ŻChZZ, jak osoby z innymi stanami klinicznymi.

Jak można zapobiegać żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej?

Profilaktyka ŻChZZ (interwencje zapobiegawcze) może być mechaniczna (np. elastyczne pończochy lub zewnętrzne urządzenia uciskowe) lub farmakologiczna (obejmująca leki zmniejszające tworzenie się zakrzepów krwi, takie jak heparyny, pentasacharydy lub leki przeciwpłytkowe) albo łączyć oba podejścia.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy ocenić, czy jakakolwiek interwencja farmakologiczna może zapobiegać ŻChZZ u osób poddających się operacji bariatrycznej i czy interwencje te są bezpieczne.

Co zrobiliśmy?

Wyszukaliśmy badania, w których badano wpływ jakiegokolwiek leku na zapobieganie ŻChZZ u osób przechodzących operację bariatryczną w porównaniu z tym samym lekiem w innej dawce lub podawanym częściej bądź rzadziej, lub rozpoczętym w innym punkcie czasowym; lub w porównaniu z innym lekiem; lub w porównaniu z niestosowaniem leczenia albo z placebo (leczenie pozorowane). Uwzględniliśmy również kombinacje interwencji.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy nasze zaufanie względem otrzymanych danych naukowych w oparciu o takie czynniki, jak metodyka badań i liczebność badanej grupy.

Co udało nam się ustalić?

Znaleźliśmy 7 badań z udziałem 1045 osób, które poddały się operacji bariatrycznej. Badania dostarczyły informacji o 4 różnych porównaniach:

1) heparynie w większej dawce w porównaniu z tą samą heparyną w dawce standardowej;
2) heparynie w porównaniu z pentasacharydem;
3) heparynie, której stosowanie rozpoczynano przed zabiegiem chirurgicznym w porównaniu z rozpoczynaniem leczenia po takim zabiegu oraz
4) połączonej profilaktyce mechanicznej i farmakologicznej w porównaniu z zastosowaniem samej profilaktyki mechanicznej.

Cztery badania dostarczyły informacji dla pierwszego porównania: w jednym oceniano heparynę niefrakcjonowaną (podawaną przez pracownika medycznego i szybko przestającą działać), a w trzech innych heparynę drobnocząsteczkową (którą pacjenci mogą wstrzykiwać sobie sami i która utrzymuje się dłużej). Dla każdego z pozostałych trzech porównań było dostępne jedno badanie.

Heparyna w większej dawce w porównaniu z heparyną w dawce standardowej może w niewielkim lub żadnym stopniu wpływać na ryzyko wystąpienia ŻChZZ lub poważnego krwawienia u osób poddanych operacji bariatrycznej. Dane naukowe dotyczące zgonu, zatorowości płucnej, zakrzepicy żył głębokich oraz działania niepożądanego – trombocytopenii (małej liczby płytek krwi) są niepewne.

Heparyna w porównaniu z pentasacharydem może w niewielkim lub żadnym stopniu wpływać na ryzyko wystąpienia ŻChZZ lub zakrzepicy żył głębokich u osób przechodzących operację bariatryczną. Dane naukowe dotyczące poważnych krwawień, zgonów, zatorowości płucnej i działań niepożądanych (małopłytkowość, nieregularne bicie serca, wysypka oraz nudności i wymioty) są niepewne.

Heparyna stosowana przed zabiegiem chirurgicznym w porównaniu z heparyną przyjmowaną po zabiegu może w niewielkim lub żadnym stopniu wpływać na ryzyko wystąpienia ŻChZZ lub zakrzepicy żył głębokich u osób poddanych operacji bariatrycznej. Dane naukowe dotyczące poważnych krwawień i zgonów są niepewne. W badaniu nie oceniano zatorowości płucnej, ani szkodliwych skutków ubocznych.

Profilaktyka mechaniczna stosowana łącznie z profilaktyką farmakologiczną, w porównaniu ze stosowaniem samej profilaktyki mechanicznej, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia ŻChZZ i zakrzepicy żył głębokich u osób przechodzących operację bariatryczną. Dane naukowe dotyczące poważnych krwawień i zgonów są niepewne. W badaniu nie oceniano zatorowości płucnej, ani szkodliwych skutków ubocznych.

W żadnym badaniu nie oceniano wpływu jakiejkolwiek interwencji na jakość życia.

Wnioski

Chociaż istnieją pewne dane naukowe wskazujące na efekty stosowania heparyn, pentasacharydów i połączonej profilaktyki mechaniczno-farmakologicznej w zapobieganiu ŻChZZ u osób poddanych operacji bariatrycznej, nadal nie jesteśmy pewni, która interwencja działa najlepiej.

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

Mamy niewielkie zaufanie do odnalezionych danych naukowych, ponieważ badania były niskiej jakości. Wielu uczestników zrezygnowało z udziału w jednym badaniu, ogólna liczba zdarzeń była niewielka, a w większości badań wzięło udział niewielu chętnych. Aby ocenić, które leki są skuteczniejsze i bezpieczniejsze oraz w jakiej dawce powinno się je stosować, potrzebne są większe badania oceniające ważne wyniki (np. ŻChZZ, poważne krwawienie, zgon z jakiejkolwiek przyczyny, zgon z powodu ŻChZZ, zatorowość płucną, zakrzepicę żył głębokich, szkodliwe działania niepożądane i jakość życia).

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do listopada 2021 roku.