Belangrijkste boodschappen

We weten niet zeker of psychosociale interventies een effectieve manier zijn om het gebruik van antipsychotica in verpleeghuizen of woonzorgcentra te verminderen. De aanpak in de onderzoeken liep uiteen en ze lieten tegenstrijdige resultaten zien. De resultaten lijken lastig te vertalen naar andere gezondheids- en sociale zorgsystemen. Er is geen bewijs dat psychosociale interventies schadelijke gevolgen, zoals valpartijen of ziekenhuisopnames, hebben.

Waarom krijgen verpleeghuisbewoners antipsychotica?

Veel verpleeghuisbewoners hebben dementie en ervaren emotionele of gedragsproblemen tijdens het verloop van de ziekte, vooral in de latere stadia. De symptomen, zoals angst, rusteloosheid en dwalen, hallucinaties (dingen zien of horen die er niet echt zijn) en agressief gedrag naar anderen toe, kunnen ernstig en zorgelijk zijn, zowel voor de bewoners als voor hun verzorgers. Zorgverleners worden geconfronteerd met probleemgedrag van bewoners. Zij staan voor de uitdaging om de oorzaken, voorafgaande factoren en gevolgen van dit gedrag te analyseren.

Vaak worden antipsychotica gebruikt om deze symptomen en gedragingen onder controle te houden. Deze geneesmiddelen worden voornamelijk gebruikt voor de behandeling van aandoeningen gerelateerd aan een psychose (geestelijke gezondheidsproblemen waardoor mensen dingen anders zien of uitleggen dan andere mensen), maar ook voor andere ziekten met symptomen die lijken op een psychose, zoals dementie. Het is bekend dat deze medicijnen niet altijd effectief zijn en dat ze schadelijke gevolgen kunnen hebben bij mensen met dementie. Daarom zeggen de richtlijnen dat deze middelen alleen gebruikt mogen worden als een aanpak zonder medicijnen niet heeft gewerkt.

Wat wilden we onderzoeken?

Gezien de beperkte voordelen en de mogelijke schadelijke gevolgen van antipsychotica bij mensen met dementie, is er veel belangstelling voor het vinden van manieren om het gebruik van antipsychotica in verpleeghuizen of woonzorgcentra te verminderen. Deze manieren kunnen bijvoorbeeld het verbeteren van de organisatie, personeelstraining of andere interventies zijn. We waren geïnteresseerd in deze zogenaamde psychosociale interventies. Deze interventies zijn gericht op de manier waarop de zorg wordt georganiseerd en geleverd, en moedigen een andere aanpak zonder medicijnen aan. Deze interventies bestaan vaak uit verschillende onderdelen, zoals scholing van het personeel, medicatiebeoordeling door een specialist en het bieden van extra ondersteuning en activiteiten voor bewoners. Deze interventies kunnen het welzijn van bewoners verbeteren of de vaardigheden van het personeel om bewoners met dementie te ondersteunen. Eén benadering wordt persoonsgerichte zorg genoemd, met als doel te benadrukken dat iedereen als individu moet worden behandeld en aandacht moet krijgen voor zijn of haar individuele behoeften.

Wat hebben we gedaan?

We zochten naar studies die psychosociale interventies om het gebruik van antipsychotica te verminderen vergeleken met gebruikelijke zorg. We keken naar het effect van deze interventies op het aantal mensen dat antipsychotica kreeg. We keken ook naar het effect op de geestelijke en lichamelijke gezondheid en de kwaliteit van leven van de bewoners. We zochten ook naar informatie over schadelijke gebeurtenissen, zoals vallen en ziekenhuisopnames.

We hebben de resultaten van de studies vergeleken en samengevat. We beoordeelden het vertrouwen in het bewijs op basis van factoren zoals onderzoeksmethoden en het aantal deelnemers.

Wat hebben we gevonden?

We vonden vijf studies waarbij 120 verpleeghuizen of woonzorgcentra met 8342 bewoners betrokken waren. Eén studie werd uitgevoerd in de Verenigde Staten, één in Canada, twee in het Verenigd Koninkrijk en één in Duitsland. De studies duurden zes tot 12 maanden. In alle studies kregen het verplegend personeel en andere teamleden scholing. Twee studies waren specifiek gericht op het bevorderen van persoonsgerichte zorg. Een andere studie onderzocht persoonsgerichte zorg aangevuld met andere interventies (beweging, sociale activiteiten en medicatiebeoordeling).

Belangrijkste resultaten

We vonden dat de studies teveel van elkaar verschillen om de resultaten van de studies te combineren. Over het algemeen kunnen we niet zeker zijn of psychosociale interventies ervoor zorgen dat er minder antipsychotica gebruikt worden. Dit komt omdat de resultaten van de studies niet hetzelfde waren. De twee oudste studies vonden dat hun interventies het gebruik van antipsychotica verminderden. Een van deze studies gebruikte educatie en de andere interventie was gericht op het bevorderen van persoonsgerichte zorg in verpleeghuizen in het Verenigd Koninkrijk. Een latere poging om deze interventie ook in Duitsland te herhalen, was niet succesvol. De studie die de effecten van aanvullende interventies op persoonsgerichte zorg in kaart bracht, vond dat de toevoeging van een medicatiebeoordeling het gebruik van antipsychotica mogelijk verminderde. Maar bij toevoegen van beweging of sociale activiteiten gebeurde dat niet. De laatste studie naar educatie van zorgpersoneel vond geen effect van deze interventie op het gebruik van antipsychotica.

Drie studies gaven informatie over schadelijke gevolgen, zoals vallen of ziekenhuisopnames. De studies vonden geen bewijs hiervoor. We vonden ook geen duidelijk bewijs voor het effect van de interventies op geestelijke en lichamelijke gezondheid of kwaliteit van leven.

Wat zijn de tekortkomingen van het bewijs?

Vanwege het lage aantal studies, de verschillen tussen de studies en de tegenstrijdigheid van de resultaten, was het vertrouwen in het bewijs laag. De studies waren uitgevoerd in verschillende landen, waar de gebruikelijke zorg van elkaar verschilt. Niet alle studies gaven informatie over alle aspecten waarin wij geïnteresseerd waren.

Hoe up-to-date is het bewijs?

Dit literatuuroverzicht is een update van ons vorige literatuuroverzicht en is bijgewerkt tot juli 2022.