Naszym celem było określenie, na podstawie wyników badań z randomizacją (RCT), korzyści i szkód wynikających z leczenia mającego na celu zapobieganie zakrzepicy żył głębokich u kobiet z grupy zwiększonego ryzyka w czasie ciąży, porodu i po porodzie.

Czego dotyczy problem?

Skrzepliny mogą tworzyć się w żyłach głębokich, zazwyczaj nóg. Jest to tak zwana zakrzepica żył głębokich (ZŻG). Jeśli część skrzepliny oderwie się, może zostać przeniesiona z krwią do płuc i zablokować tamtejsze naczynia krwionośne. Zjawisko to nazywamy zatorowością płucną (ZP). Taki stan może prowadzić do śmierci, choć zdarza się to rzadko. Oba schorzenia występujące jednocześnie znane są jako żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ). Aktywność układu krzepnięcia u kobiet w ciąży jest zwiększona, aby chronić je przed nadmiernym krwawieniem w czasie porodu. Do kobiet będących w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia ŻChZZ w ciąży i w okresie okołoporodowym zaliczamy kobiety, które przybyły tę chorobę w przeszłości, chorują na trombofilię (schorzenie, które sprawia, że ludzie są bardziej podatni na powstawanie skrzeplin) oraz przeszły cesarskie cięcie.

Dlaczego jest to istotne?

Kobiety, u których ryzyko wystąpienia ŻChZZ jest zwiększone w czasie ciąży i w ciągu 6 tygodni po porodzie, zazwyczaj otrzymują leczenie, aby zapobiec powstawaniu skrzeplin. Leczenie jest zróżnicowane z powodu braku jasnych wytycznych. Żeby zapobiec wystąpieniu ŻChZZ stosuje się leki z grupy heparyn, kwas acetylosalicylowy oraz pończochy uciskowe w celu poprawy przepływu krwi w nogach. Niektóre z tych metod mogą potencjalnie szkodzić kobietom, na przykład poprzez zwiększenie utraty krwi po porodzie lub zaburzenia w gojeniu się ran.

Jakie dane naukowe znaleźliśmy?

Niniejszy przegląd stanowi aktualizację przeglądu Cochrane opublikowanego w 2014 roku. Poszukiwaliśmy nowych danych naukowych w październiku 2019 roku. Obecnie przegląd zawiera dane z 29 RCT obejmujących łącznie 3839 kobiet. Badania opublikowano w latach 1975-2016 i prowadzono głównie w krajach o wysokim dochodzie. Obejmowały one kobiety obciążone zwiększonym ryzykiem wystąpienia ŻChZZ, które były w ciąży, w trakcie porodu oraz po porodzie. Oceniane metody leczenia obejmowały różne rodzaje i dawki heparyn (heparynę drobnocząsteczkową [HDCz] i niefrakcjonowaną [HNF]) oraz pończochy lub wyroby uciskowe. Nie odnotowano żadnych zgonów. Zaraportowane wyniki zostały poparte dowodami o bardzo niskiej wiarygodności.

Leczenie w czasie ciąży (z jego kontynuacją lub bez kontynuacji po porodzie): analizowaliśmy częstość występowania objawowej ŻChZZ oraz działań niepożądanych, które spowodowały przerwanie leczenia. Korzyści ze stosowania heparyny w porównaniu z niestosowaniem leczenia lub z placebo były niejasne (ocenione w maksymalnie 4 badaniach z udziałem 476 kobiet). Podobna sytuacja miała miejsce przy porównaniu różnych rodzajów heparyn między sobą (ocenione w maksymalnie 4 badaniach z udziałem 404 kobiet), różnych dawek HDCz (1 badanie, 144 kobiety) oraz przy porównaniu stosowania pończoch uciskowych z niestosowaniem pończoch (1 badanie, 144 kobiety).

Leczenie w trakcie porodu i po porodzie naturalnym lub przez cesarskie cięcie: jesteśmy bardzo niepewni wpływu stosowania heparyny na ryzyko wystąpienia objawowej ŻChZZ w porównaniu z niestosowaniem leczenia (1 badanie, 210 kobiet). W badaniu tym nie raportowano działań niepożądanych, które skłoniłyby kobiety do przerwania leczenia.

Leczenie w trakcie cięcia cesarskiego i po nim: jesteśmy bardzo niepewni wpływu stosowania heparyny, w porównaniu z niestosowaniem leczenia lub placebo (ocenione w maksymalnie 5 badaniach z udziałem 1140 kobiet). Badania dotyczyły różnych rodzajów i dawek heparyny oraz wyrobów uciskowych, w porównaniu z odpoczynkiem w łóżku (1 badanie, 49 kobiet). Nie odnotowano działań niepożądanych skutkujących przerwaniem leczenia.

Leczenie po porodzie naturalnym lub cesarskim cięciu: w 2 badaniach (58 kobiet) nie odnotowano żadnych przypadków objawowej ŻChZZ, zarówno u kobiet otrzymujących heparynę, jak i w grupie kobiet nieotrzymujących żadnego leczenia bądź stosujących placebo. W żadnym z badań nie zaraportowano działań niepożądanych prowadzących do przerwania leczenia.

Co to oznacza?

Jesteśmy bardzo niepewni, czy korzyści płynące z leczenia stosowanego w celu zapobiegania powstawaniu skrzeplin w żyłach głębokich u kobiet z grupy wysokiego ryzyka w czasie ciąży i w okresie okołoporodowym przewyższają ewentualne szkody. Do porównań włączono niewielką liczbę badań z różnym zakresem ocenianych wyników i małą liczbą zdarzeń. Projekty niektórych badań miały pewne ograniczenia, a definicje czynników ryzyka powstawania skrzeplin i definicje punktów końcowych nie zawsze były jasne. Konieczne jest zatem przeprowadzenie dalszych, dużych badań o wysokiej jakości.