Najważniejsze informacje

U osób odczuwających długotrwały ból w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa bez znanej przyczyny (inaczej nieswoisty ból krzyża), po 3 miesiącach uprawiania jogi jest ona prawdopodobnie skuteczniejsza niż niewykonywanie takich ćwiczeń w zakresie łagodzenia bólu i poprawy funkcjonowania w obszarze pleców. Niemniej ta poprawa jest niewielka.

Prawdopodobnie istnieje niewielka lub żadna różnica między uprawianiem jogi i innych ćwiczeń skoncentrowanych na odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa w odniesieniu do poprawy funkcjonowania w tym obszarze, jednak nie jesteśmy pewni co do różnic między jogą i innymi ćwiczeniami jeżeli chodzi o łagodzenie bólu.

Ból krzyża był najczęstszym negatywnym skutkiem zgłaszanym w badaniach dotyczących jogi. Ryzyko negatywnych skutków jest większe w przypadku uprawiania jogi w porównaniu z niewykonywaniem ćwiczeń, jednak podobne w przypadku jogi i innych ćwiczeń. Nic nie wskazuje na to, by joga wiązała się z ryzykiem wystąpienia poważnych działań niepożądanych.

Czym jest nieswoisty ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa?

Ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (nazywany również bólem krzyża – przyp. tłum.) jest powszechnym problemem zdrowotnym. W wielu przypadkach ma nieznaną przyczynę – dlatego określa się go jako nieswoisty ból krzyża. U niektórych osób może trwać ≥3 miesięcy i wtedy też nazywany jest przewlekłym. Nieswoisty ból krzyża zwykle leczy się za pomocą leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty (OTC) oraz ćwiczeń fizycznych; nie wymaga operacji, ani innych inwazyjnych procedur. Jogę czasami wykorzystuje się w leczeniu lub łagodzeniu problemów związanych z bólem krzyża.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy sprawdzić, czy uprawianie jogi łagodzi ból krzyża i poprawia sprawność ruchową (na przykład zdolność do chodzenia, wykonywania prac domowych, ubierania się) oraz jakość życia związaną z bólem krzyża.

Co zrobiliśmy?

Przeszukaliśmy medyczne bazy danych w celu odnalezienia badań klinicznych porównujących praktykowanie jogi wykorzystujące ćwiczenia fizyczne (często nazywane hatha jogą) z jakimkolwiek innym leczeniem, jogą pozorowaną albo z niestosowaniem leczenia u dorosłych (w wieku ≥18 lat). Do przeglądu włączyliśmy również badania, w których uprawianie jogi łączono z innym leczeniem, w porównaniu z tym samym leczeniem w monoterapii.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uwzględniliśmy 21 badań obejmujących łącznie 2223 pacjentów. 9 badań przeprowadzono w USA, 5 w Indiach, 2 w Wielkiej Brytanii i po jednym w Chorwacji, Niemczech, Szwecji i Turcji. Większość uczestników stanowiły kobiety w wieku 40–50 lat.

Kluczowe wyniki

W żadnym badaniu nie porównywano jogi z jogą pozorowaną.

W 10 badaniach porównywano jogę z niepodejmowaniem ćwiczeń, w tym ze zwykłą opieką zdrowotną, z ćwiczeniami jogi z opóźnieniem lub edukacją (np. broszury i poradniki). W 6 badaniach porównywano jogę z ćwiczeniami na dolną część pleców lub z podobnymi programami ćwiczeniowymi. W 5 badaniach porównywano jogę, niepodejmowanie ćwiczeń oraz inne formy ćwiczeń.

Po 3 miesiącach dane naukowe o niskiej lub umiarkowanej jakości wskazywały, że w zakresie poprawy funkcjonowania pleców i łagodzenia bólu, joga była nieznaczenie lepsza niż niepodejmowanie żadnych ćwiczeń. Jednak obserwowane efekty nie były istotne klinicznie. Istniały dane naukowe o niskiej jakości wskazujące na większą poprawę kliniczną w grupie osób ćwiczących jogę. Dane naukowe o umiarkowanej jakości wskazywały na nieznaczną poprawę fizycznej (możliwość bycia aktywnym), jak związanej ze zdrowiem psychicznym (problemy emocjonalne) jakości życia. Natomiast dane naukowe niskiej jakości wskazywały na niewielką lub żadną poprawę w zakresie depresji.

Po 3 miesiącach uzyskano dane naukowe o umiarkowanej jakości informujące, że różnica między uprawianiem jogi i innymi rodzajami ćwiczeń jest niewielka lub żadna w odniesieniu do poprawy funkcjonowania kręgosłupa. Dane były bardzo niskiej jakości dla wpływu na natężenie bólu po 3 miesiącach i nadal nie jesteśmy pewni, czy istnieje jakakolwiek różnica w łagodzeniu bólu między ćwiczeniem jogi i innymi ćwiczeniami. Taką samą jakość danych uzyskano dla danych dotyczących poprawy klinicznej oraz zmian w aspekcie fizycznej i psychicznej jakości życia.

Najczęściej podawanym w badaniach negatywnym skutkiem było zwiększenie natężenia bólu krzyża. Dane o niskiej jakości wskazują, że ryzyko negatywnych skutków jest większe w przypadku uprawiania jogi w porównaniu z niewykonywaniem ćwiczeń, również dane o tej samej jakości wskazują, że ryzyko negatywnych skutków jest podobne w przypadku jogi i ćwiczeń ukierunkowanych na dolny odcinek kręgosłupa. W żadnym z badań nie stwierdzono, aby joga wiązała się z ryzykiem wystąpienia poważnych działań niepożądanych.

Jakie są ograniczenia uwzględnionych danych naukowych?

Ponieważ nie znaleźliśmy żadnych badań porównujących jogę z jogą pozorowaną, nie możemy powiedzieć, jak joga wpłynęłaby na natężenie bólu krzyża, gdyby ludzie nie wiedzieli, że uprawiają jogę. Uczestnicy we wszystkich badaniach wiedzieli czy biorą udział w zajęciach jogi czy nie, ta świadomość mogła wpływać na zgłaszanie zmian w odczuwaniu bólu. Ponadto niektóre badania były bardzo małe, odnaleziono jedynie kilka badań dla niektórych porównań, a wyniki w odniesieniu do niektórych porównań były niespójne. Dlatego obniżyliśmy jakość danych naukowych do umiarkowanej, niskiej lub bardzo niskiej.

Jak aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do sierpnia 2021 roku.