Najważniejsze informacje

Nie ma pewności czy starsze, I generacji (tzw. typowe, klasyczne) leki przeciwpsychotyczne (LPP), takie jak haloperydol, oddziałują na stany pobudzenia psychoruchowego (np. niepokój i agresję). Wpływ ten w najlepszym wypadku można uznać jedynie za umiarkowany. Leki te mogą również nieznacznie zmniejszać liczbę urojeń i halucynacji u chorych z otępieniem.

Nowsze, tzw. atypowe LPP II generacji, takie jak rysperydon, prawdopodobnie nieznacznie zmniejszają stany pobudzenia psychoruchowego i prawdopodobnie nie wpływają na nasilenie objawów psychotycznych.

Zarówno stosowanie LPP I, jak i II generacji zwiększa ryzyko wystąpienia senności i innych działań niepożądanych. Przypuszcza się, że zmniejszenie nasilenia objawów po podaniu LPP, jest w dużej mierze spowodowane postępującą naturalnie poprawą stanu pacjenta.

Co to są leki przeciwpsychotyczne ?

LPP to leki stosowane w leczeniu objawów psychotycznych i silnie zaburzonych zachowań, które występują w niektórych chorobach psychicznych, takich jak schizofrenia, choroba dwubiegunowa czy ciężka depresja. Objawy psychotyczne mogą występować w postaci urojeń (bardzo silne przekonanie o czymś, co nie jest prawdą) i halucynacji (odczuwanie – zwykle widzenie lub słyszenie czegoś, czego tak naprawdę nie ma).

LPP często dzieli się na dwie grupy:

1. LPP I generacji (starsze), nazywane typowymi, jak na przykład haloperydol;

2. LPP II generacji (nowsze), nazywane atypowymi, jak na przykład rysperydon.

Stosowanie obu rodzajów LPP może wywoływać działania niepożądane, takie jak senność, zaburzenia ruchowe (np. mimowolne lub niekontrolowane ruchy, drżenie, skurcze mięśni) i przyrost masy ciała.

Dlaczego chorzy z otępieniem potrzebują leków przeciwpsychotycznych?

Podczas przebiegu choroby, chorzy z otępieniem dość często doświadczają trwających jakiś czas halucynacji i urojeń. Mogą również doświadczać pobudzenia psychoruchowego, objawiającego się niepokojem, krzykiem lub agresją wobec innych, szczególnie w późniejszych stadiach choroby. Dlatego zrozumienie, co kieruje takimi zachowaniami, jest tak istotne. Tym bardziej, że jest wiele sposobów na radzenie sobie z nimi bez stosowania leków. Jednak z powodu występowania wyżej wymienionych objawów, nadal często przepisuje się LPP u chorych z otępieniem. W wielu krajach przepisuje się je dużo rzadziej niż kiedyś, ale stosuje nadal w przypadku występowania ciężkich objawów.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, w jakim stopniu LPP zmniejszają nasilenie stanów pobudzenia i objawów psychotycznych u pacjentów z dwoma najczęstszymi rodzajami otępienia, a mianowicie z otępieniem naczyniopochodnym i otępieniem spowodowanym chorobą Alzheimera. Chcieliśmy również ustalić, u ilu osób wystąpiły działania niepożądane.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwano badań, w których oceniano LPP dostępne obecnie w USA lub Unii Europejskiej, i porównywano je z placebo (sztuczną tabletką) w leczeniu stanów uporczywego pobudzenia lub objawów psychotycznych. Osoby biorące udział w badaniach musiały mieć wcześniej rozpoznaną chorobę Alzheimera lub otępienie naczyniopochodne. Nie było ograniczeń co do wieku i miejsca pobytu uczestników badania (dom opieki, lokalna społeczność lub szpital). Większość osób biorących udział w badaniach musiała, przynajmniej na początku, doświadczać objawów pobudzenia (w tym agresji) lub objawów psychotycznych, lub obu tych objawów równocześnie.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy zaufanie do wyników, opierając się na takich czynnikach, jak metodologia badań i liczba uczestników.

Co ustaliliśmy?

Znaleziono 24 badania, w których wzięło udział ogółem 6090 osób:

– w 6 badaniach oceniano typowe LPP, głównie haloperydol;

– w 20 badaniach oceniano atypowe LPP, takie jak rysperydon, olanzapina i arypiprazol; i

– w 2 badaniach oceniano zarówno typowe, jak i atypowe LPP.

We wszystkich badaniach porównywano LPP z placebo. Osoby biorące udział w badaniach przebywały w domach opieki, szpitalach, społeczności lokalnej lub w kilku tych miejscach.

Główne wnioski

Typowe LPP (haloperydol, thiothixene) vs placebo:

– mogą nieznacznie zmniejszać nasilenie objawów psychozy (2 badania, 240 osób), ale nie mamy pewności co do ich działania na stany pobudzenia (4 badania, 361 osób);

– prawdopodobnie zwiększają ryzyko wystąpienia senności (3 badania, 466 osób) i zaburzeń ruchowych (3 badania, 467 osób);

– mogą nieznacznie zwiększać ryzyko wystąpienia ciężkich działań niepożądanych (1 badanie, 193 osoby) oraz zgonu (6 badań, 578 osób).

Nie odnaleziono dowodów dotyczących ryzyka wystąpienia łącznie ocenianych ciężkich i lżejszych działań niepożądanych.

Atypowe LPP (rysperydon, olanzapina, arypiprazol, kwetiapina) vs placebo:

– prawdopodobnie nieznacznie zmniejszają stany pobudzenia (7 badań, 1971 osób) i mogą nieznacznie zmniejszać częstość zachowań agresywnych (1 badanie, 301 osób), ale prawdopodobnie nie mają istotnego wpływu na nasilenie objawów psychozy (12 badań, 3364 osoby);

– zwiększają ryzyko wystąpienia senności (13 badań, 2878 osób) i prawdopodobnie nieznacznie zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń ruchowych (15 badań, 4180 osób);

– prawdopodobnie nieznacznie zwiększają ryzyko łącznego wystąpienia lekkich i ciężkich działań niepożądanych, ryzyko wystąpienia ciężkich działań niepożądanych oraz ryzyko zgonu (17 badań, 5032 osoby).

Jakie są ograniczenia danych naukowych?

Podsumowując, nasze zaufanie co do danych naukowych dotyczących typowych LPP jest ograniczone, a dla atypowych LPP umiarkowane. Typowe LPP oceniano jedynie w kilku badaniach. Ponadto w przypadku obu rodzajów leków nie zawsze stosowano najlepsze metody prowadzenia badań lub nie raportowano ich wyników. W związku z tym, wpływ tych leków na stany pobudzenia lub psychozy mógł być przeszacowany, a wpływ na ryzyko działań niepożądanych niedoszacowany.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Dane naukowe aktualne do stycznia 7 stycznia 2021 roku.