Najważniejsze informacje

W porównaniu z placebo (leczeniem nieaktywnym):
- warfaryna, która ma właściwości przeciwzakrzepowe (lek rozrzedzający krew), może zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych o 11%;
- chlortalidon, lek hipotensyjny (stosowany w celu obniżenia wysokiego ciśnienia tętniczego), może spowolnić postęp zwężania tętnic szyjnych o 55%.

Badania długoterminowe, obejmujące większą liczbę uczestników są niezbędne do określenia odpowiedniej opieki medycznej w przypadku występowania modyfikowalnych czynników ryzyka u osób bez objawów zwężenia tętnicy szyjnej.

Czym jest bezobjawowe zwężenie tętnic szyjnych?

Tętnice szyjne to główne naczynia krwionośne zapewniające dopływ krwi do mózgu. Bezobjawowe zwężenie tętnic szyjnych dotyczy osób, u których nie występują objawy choroby. Jest ono spowodowane miażdżycą: gromadzeniem się tłuszczów, cholesterolu (duże stężenie tłuszczów we krwi) i innych substancji w ścianach naczyń krwionośnych i na ich powierzchni. Zwężenie tętnic szyjnych może rozwijać się bezobjawowo, więc bywa, że wskazuje na nie dopiero śmiertelny lub prowadzący do niepełnosprawności udar mózgu.

Jak leczy się bezobjawowe zwężenie tętnicy szyjnej?

Ryzyko udaru mózgu można zmniejszyć poprzez kontrolowanie modyfikowalnych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia miażdżycy, takich jak: wysokie ciśnienie tętnicze (BP), palenie tytoniu, stężenie cholesterolu we krwi i cukrzyca. Istnieje szereg leków stosowanych w tym celu, w tym:

- leki hipotensyjne (obniżające wysokie BP)
- leki obniżające duże stężenie cholesterolu lub lipidów we krwi
- antykoagulanty (leki hamujące krzepnięcie krwi, rozrzedzające ją) lub
- leki przeciwpłytkowe (leki zapobiegające tworzeniu się skrzeplin).

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, które leki stosowane w bezobjawowym zwężeniu tętnic szyjnych są najskuteczniejsze w zapobieganiu: uszkodzeniu lub udarowi mózgu, zgonom, dużym krwawieniom i progresji zwężenia tętnic szyjnych.

Chcieliśmy również ustalić, czy leki te mają jakikolwiek wpływ na jakość życia i czy ich stosowanie wiąże się z jakimikolwiek niepożądanymi lub szkodliwymi skutkami.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań, w których porównywano jeden rodzaj leku z innym, z placebo (leczeniem nieaktywnym) lub z niestosowaniem leczenia, u osób w każdym wieku z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy nasze zaufanie do danych naukowych, biorąc pod uwagę czynniki takie, jak metody badawcze i wielkość badań.

Czego się dowiedzieliśmy?

Odnaleźliśmy 34 badania, w których oceniano działanie interesujących nas leków. Obejmowały one łącznie 11 571 osób z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej. Wiek uczestników wynosił średnio 61 lat (najmłodszy miał 18 lat, a najstarszy 100 lat), prawie ⅔ z nich stanowili mężczyźni. Badania przeprowadzono w warunkach ambulatoryjnych w różnych miejscach na świecie. Okres obserwacji wynosił średnio <3 lata.

Spośród tych 34 badań tylko w 22 badaniach oceniano punkty końcowe będące przedmiotem naszego zainteresowania i tylko je uwzględniliśmy w naszej analizie. Objęły one łącznie 6887 osób z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej.

W żadnym z badań nie oceniano uczestników pod kątem uszkodzeń neurologicznych (tj. mózgu) i w żadnym nie oceniano zmiany jakości życia.

Główne wyniki

Leki przeciwpłytkowe (kwas acetylosalicylowy) w porównaniu z placebo

Stosowanie kwasu acetylosalicylowego (ASA; 1 badanie, 372 uczestników) może nie zapobiegać udarowi mózgu, zgonom z powodu udaru mózgu, progresji zwężania tętnicy szyjnej, ani nie zwiększać liczby działań niepożądanych w porównaniu z placebo. Nie jesteśmy pewni wpływu ASA na ryzyko dużych zdarzeń krwotocznych.

Leki przeciwnadciśnieniowe (metoprolol i chlortalidon) w porównaniu z placebo

Nie jest jasne, czy metoprolol (1 badanie, 793 uczestników) może zapobiegać udarowi mózgu lub zgonom z powodu udaru mózgu. Chlortalidon (1 badanie, 129 uczestników) może jednak spowalniać progresję zwężania tętnicy szyjnej w porównaniu z placebo. W żadnym z badań nie oceniano dużych krwawień ani skutków ubocznych.

Lek przeciwzakrzepowy (warfaryna) w porównaniu z placebo

Nie jest pewne, czy warfaryna (1 badanie, 919 uczestników) zwiększa liczbę dużych krwawień w porównaniu z placebo. Jej stosowanie może jednak wiązać się z występowaniem skutków ubocznych. W badaniu nie oceniano występowania udaru mózgu, zgonu z powodu udaru mózgu ani progresji zwężania tętnicy szyjnej.

Leki obniżające stężenie cholesterolu we krwi (atorwastatyna, fluwastatyna, lowastatyna, prawastatyna, rosuwastatyna i probucol) w porównaniu z placebo lub niestosowaniem leczenia

Nie jest jasne, czy leki obniżające stężenie cholesterolu we krwi zapobiegają udarom mózgu (5 badań, 2235 uczestników), zgonom z powodu udaru mózgu (2 badania, 1366 uczestników) lub czy zwiększają ryzyko wystąpienia skutków ubocznych (7 badań, 3726 uczestników) w porównaniu z placebo lub niestosowaniem leczenia. W badaniach tych nie oceniano występowania dużych krwawień ani progresji zwężania tętnicy szyjnej.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Mamy ograniczone zaufanie do danych naukowych dotyczących zapobiegania udarom mózgu, zgonom, progresji zwężania tętnicy szyjnej, występowania skutków ubocznych i dużych krwawień. Niektóre badania miały błędy metodologiczne lub niedostatecznie opisano sposób ich przeprowadzenia. Ogólnie rzecz biorąc, istnieją ograniczone dane naukowe wspierające podejmowanie decyzji dotyczących stosowania leków u osób z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Niniejsze dane są aktualne do sierpnia 2022 roku.