Celem przeglądu było określenie wpływu wykonywania rutynowych badań ultrasonograficznych (USG) we wczesnym okresie ciąży (przed 24. tygodniem), w porównaniu z niewykonywaniem badań lub z wykonywaniem badań jedynie w przypadku podejrzenia problemu klinicznego (np. krwawienie) lub gdy istnieje duże ryzyko wystąpienia nieprawidłowości u dziecka.

Czego dotyczy problem?

Badanie ultrasonograficzne wysyła fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości skierowane na badany obszar i wykorzystuje odbity dźwięk do tworzenia obrazu. W niniejszym przeglądzie uwzględniono dwa rodzaje badań wykonywane w pierwszej połowie ciąży. Wczesne wykonywanie USG (przed 14. tygodniem ciąży) w głównej mierze ma na celu sprawdzenie liczby dzieci, czy rosną we właściwym miejscu oraz określenie wieku ciążowego. Późniejsze badania zazwyczaj wykonuje się około 18 do 24 tygodnia. W badaniach tych ponownie sprawdza się powyższe dane, a także anatomię dziecka oraz to, czy łożysko znajduje się na właściwym miejscu. Oba badania mogą wywołać niepokój u rodziców, a fałszywie dodatnie rozpoznanie może go pogłębić. Celem tego przeglądu jest porównanie wykonywania badań rutynowo z ich wybiórczym wykonywaniem lub z niestosowaniem USG.

Dlaczego jest to takie ważne?

Zakłada się, że rutynowe zastosowanie USG przed 24. tygodniem ciąży spowoduje wczesne wykrywanie nieprawidłowości i poprawi postępowanie w przypadku powikłań oraz wyniki ciąży. Alternatywą jest stosowanie USG w określonych przypadkach.

Jakie dane naukowe znaleźliśmy?

Szukaliśmy badań z randomizacją (RCT). Znaleźliśmy 13 badań, w których uczestniczyło 85 265 kobiet. W przeglądzie uwzględniliśmy dwa główne porównania.

Rutynowe USG we wczesnej ciąży

Wykonanie USG w ciągu pierwszych 14 tygodni ciąży zmniejszyło obawy matek dotyczące ciąży w okresie krótkoterminowym. Nie znaleziono danych naukowych na temat wpływu wykonywania USG na ryzyko indukcji porodu, utraty ciąży, przedwczesnego porodu (przed 34. tygodniem ciąży) lub odsetek matek decydujących się na przerwanie ciąży z powodu wykrytych wad rozwojowych u dziecka.

Rutynowe USG w późniejszej ciąży

Wykonanie USG w II trymestrze ciąży, między 14. a 24. tygodniem, zwiększyło wykrywalność nieprawidłowości u dziecka i więcej kobiet zdecydowało się na przerwanie ciąży z tego powodu. Nie odnaleziono danych naukowych dotyczących utraty ciąży. Zmniejszyła się liczba indukcji porodu w celu zapobiegania przenoszeniu ciąży. W żadnym z badań nie wykazano wpływu na uczucie niepokoju wśród matek. Ciąże wielopłodowe częściej wykrywano przed 24. tygodniem ciąży. Długoterminowa obserwacja dzieci, u których wykonywano rutynowe USG nie wskazuje, aby miało ono szkodliwy wpływ na ich rozwój fizyczny czy intelektualny.

Znaleźliśmy również jedno badanie przeprowadzone w grupie krajów o niskich i średnich dochodach, w którym porównano wykonywanie dwóch USG łącznie ze specjalistycznym szkoleniem pracowników służby zdrowia i kierowaniem kobiet z powikłaniami do szpitala z wykonywaniem wybiórczych USG i standardową opieką. Interwencja nie wpłynęła na liczbę kobiet rodzących w szpitalu z możliwością wykonania cięcia cesarskiego. Nie wykazano, aby zmniejszyła się liczba zgonów matek lub liczba dzieci z niską masą urodzeniową. Dane naukowe były bardzo niepewne.

Znaleźliśmy również jedno badanie, w którym wszystkie kobiety poddano USG, ale wyniki ujawniono pracownikom służby zdrowia w połowie przypadków. W badaniu tym nie wykazano istotnego wpływu ujawniania wyników badań, ale dowody były bardzo niepewne.

Większość badań przeprowadzono na stosunkowo wczesnym etapie rozwoju technologii USG, kiedy szkolenie w zakresie jego stosowania było mniej zaawansowane. W większości badań duży odsetek kobiet z grup kontrolnych również poddano badaniu.

Co to oznacza?

Wczesne wykonywanie USG prawdopodobnie zmniejsza obawy matki o dziecko. Późniejsze wykonywanie USG może zmniejszyć ryzyko indukcji porodu w celu zapobiegania przenoszeniu ciąży. Może również poprawić wykrywalność poważnych nieprawidłowości u dziecka i zwiększyć liczbę kobiet, które decydują się na przerwanie ciąży z tego powodu. Badania te mogą się również przyczyniać do zmniejszenia liczby niewykrytych ciąż bliźniaczych. Wszystkie te ustalenia należy postrzegać z rozwagą.

Chociaż żaden ze schematów wykonywania USG nie wydaje się wpływać na inne ważne wyniki, to w naszym przeglądzie być może nie doceniono wpływu wykonywania tych badań we współczesnej praktyce klinicznej, ponieważ badania pochodziły głównie ze stosunkowo wczesnego rozwoju tej technologii, a u wielu uczestniczek z grup kontrolnych również wykonano USG.