Najważniejsze informacje

• Azytromycyna nie jest skuteczna w leczeniu COVID-19.

• Nie wiemy, czy antybiotyki inne niż azytromycyna są skuteczne w leczeniu COVID-19, ponieważ nie przeprowadzono jeszcze wystarczającej liczby badań.

• Znaleźliśmy 19 badań, które jeszcze trwają, gdzie analizowana jest skuteczność antybiotyków w leczeniu COVID-19. Jeżeli ich wyniki zmienią nasze wnioski, będziemy aktualizować niniejszy przegląd.

Czym są antybiotyki?

Antybiotyki to tanie i powszechne leki stosowane w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Ostatnie badania laboratoryjne wykazały jednak, że niektóre antybiotyki spowalniają rozmnażanie niektórych wirusów, w tym koronawirusa zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2), który wywołuje chorobę COVID-19. W badaniach laboratoryjnych jeden z antybiotyków – azytromycyna – zmniejszał aktywność wirusa oraz stan zapalny, dlatego badano go jako potencjalny lek na COVID-19. Przed podaniem antybiotyków u chorych na COVID-19 potrzebne są odpowiednie wyniki badań, ponieważ ich nadużywanie lub niewłaściwe stosowanie może prowadzić do „odporności na środki przeciwdrobnoustrojowe", czyli do zmiany organizmów wywołujących zakażenia, w wyniku której antybiotyki przestają działać.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chcieliśmy się dowiedzieć, czy antybiotyki zmniejszają śmiertelność, ciężkość przebiegu choroby, czas trwania zakażenia u chorych na COVID-19, oraz czy ich stosowanie wpływa na jakość życia i wywołuje skutki uboczne. Uwzględniliśmy badania, w których porównywano antybiotyki z placebo (leczeniem pozorowanym), niestosowaniem leczenia, standardową opieką, innym antybiotykiem lub leczeniem COVID-19, takim jak remdesiwir lub deksametazon, o których wiadomo, że działają tylko w pewnym stopniu. Wykluczyliśmy metody leczenia, o których wiemy, że nie są skuteczne w przypadku COVID-19 (np. hydroksychlorochinę) lub mają nieznany wpływ na tę chorobę.

U chorych na COVID-19 ocenialiśmy wpływ stosowania antybiotyków na:
• śmiertelność;
• poprawę lub pogorszenie objawów COVID-19;
• ryzyko skutków ubocznych;
• ryzyko zaburzeń rytmu serca;
• jakość życia.

Co zrobiliśmy?

Poszukaliśmy badań, w których analizowano stosowanie antybiotyków u chorych na COVID-19 w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań oraz oceniliśmy naszą pewność co do wyników, opierając się na takich czynnikach jak metodologia badań oraz liczba uczestników.

Co stwierdziliśmy?

Znaleźliśmy 11 badań obejmujących 11 281 osób, w których badano stosowanie antybiotyków w leczeniu COVID-19. We wszystkich 11 badaniach stosowano azytromycynę. W 9 badaniach (10 807 chorych) porównywano stosowanie azytromycyny z niestosowaniem leczenia, placebo lub standardową opieką. W 2 badaniach porównywano stosowanie azytromycyny z innymi antybiotykami: linkomycyną (1 badanie, 24 chorych) i klarytromycyną (1 badanie, 450 chorych), jednak nie przedstawiono w nich danych, które moglibyśmy wykorzystać w tym przeglądzie, dlatego nasze wyniki odnoszą się wyłącznie do azytromycyny.

W 7 badaniach włączono chorych hospitalizowanych z powodu umiarkowanego lub ciężkiego przebiegu COVID-19, a 4 badania obejmowały pacjentów ambulatoryjnych z łagodnym przebiegiem COVID-19. W badaniach stosowano różne dawki azytromycyny i różny czas trwania leczenia.

Znaleźliśmy 19 trwających badań. Nie sklasyfikowaliśmy 15 ukończonych badań, ponieważ czekamy na więcej informacji od autorów lub nie zostały one jeszcze opublikowane.

Główne wyniki

Hospitalizowani chorzy z umiarkowanym i ciężkim przebiegiem COVID-19

Stosowanie azytromycyny w porównaniu ze standardową opieką nie przyczynia się do większej lub mniejszej liczby zgonów w ciągu 28 dni po otrzymaniu leczenia (4 badania, 8600 chorych).

W porównaniu ze standardową opieką lub z placebo, azytromycyna prawdopodobnie nie wpływa na:
• pogorszenie (1 badanie, 7311 chorych) lub
• poprawę stanu pacjentów (3 badania, 8172 chorych);
• zwiększenie lub zmniejszenie liczby poważnych skutków ubocznych (4 badania, 794 chorych) oraz ryzyko zaburzeń rytmu serca (4 badania, 7865 chorych).

W porównaniu standardową opieką, azytromycyna może nieznacznie zwiększać częstość występowania łagodnych skutków ubocznych (3 badania, 355 chorych).

W żadnym z badań nie analizowano jakości życia.

Pacjenci ambulatoryjni z łagodnym przebiegiem COVID-19

W porównaniu ze standardową opieką lub z placebo, azytromycyna może mieć niewielki lub żaden wpływ na:
• liczbę osób umierających w ciągu 28 dni po otrzymaniu leczenia (3 badania, 876 chorych);

• ryzyko pogorszenia stanu pacjenta w ciągu 28 dni po otrzymaniu leczenia (3 badania, 876 chorych) lub
• na to, czy chorzy na COVID-19 doświadczyli poprawy w zakresie objawów w ciągu 14 dni po otrzymaniu leczenia (1 badanie, 138 chorych).

Nie wiemy, czy stosowanie azytromycyny w porównaniu ze standardową opieką lub z placebo zwiększa lub zmniejsza ryzyko poważnych skutków ubocznych (2 badania, 454 chorych).

W żadnym z badań nie raportowano łagodnych skutków ubocznych, zaburzeń rytmu serca, ani jakości życia.

Jakie są ograniczenia uwzględnionych danych naukowych?

Jesteśmy bardzo pewni danych dotyczących stosowania azytromycyny u hospitalizowanych chorych na COVID-19. Jednak dane dotyczące stosowania tego antybiotyku u pacjentów leczonych w warunkach ambulatoryjnych są mniej wiarygodne, głównie dlatego, że kilka badań miało również pewne wady, dlatego nie można było wyciągnąć wiarygodnych wniosków. Znaleźliśmy istotne dane dotyczące tylko jednego antybiotyku – azytromycyny – nie znamy więc wpływu stosowania innych antybiotyków na leczenie COVID-19. Będziemy nadal poszukiwać nowych badań, w celu uzupełnienia tej luki w danych. Nasze dane nie wskazują na to, aby azytromycyna była skuteczna w leczeniu COVID-19, zwłaszcza biorąc pod uwagę zagrożenie opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe. Azytromycyny, ani żadnego innego antybiotyku, nie należy stosować w leczeniu COVID-19, poza dobrze zaprojektowanymi badaniami.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane naukowe są aktualne do 14 czerwca 2021 r