Kluczowe informacje

Zachęcanie do mycia rąk prawdopodobnie częstość występowania biegunki u dzieci o około 30% w społecznościach w krajach o niskim i średnim dochodzie oraz w ośrodkach opieki nad dziećmi w krajach o wysokim dochodzie.

Nie znaleźliśmy danych naukowych, które potwierdzałyby długoterminową skuteczność programów mycia rąk.

Co jest przyczyną biegunki?

Biegunką nazywamy zwiększoną częstotliwość wypróżnień lub oddawanie luźnego lub płynnego stolca. Najczęściej biegunkę wywołują bakterie, wirusy lub pasożyty. W większości przypadków rozprzestrzeniają się one przez wodę, która została zanieczyszczona wydalinami z układu pokarmowego zakażonej osoby.

Objawy biegunki zwykle ustępują po kilku dniach. Jednak w przypadku ciężkiej lub długotrwałej biegunki może dojść do utraty zbyt dużej ilości wody, soli i składników odżywczych z organizmu. Utrata ta może spowodować odwodnienie, a nawet śmierć. Biegunka jest główną przyczyną śmierci i zachorowań wśród dzieci poniżej piątego roku życia.

Zapobieganie biegunce

Większość zgonów związanych z biegunką jest spowodowana patogenami nabytymi w wyniku spożywania zakażonej wody pitnej, złymi warunkami sanitarnymi i brakiem higieny. Mycie rąk wodą z mydłem usuwa bakterie, wirusy i pasożyty, które wywołują choroby. Programy i działania zachęcające ludzi do mycia rąk zostały opracowane do prowadzeni w społecznościach i szkołach, w tym szkolenia w zakresie higieny, plakaty, ulotki, komiksy, piosenki i przedstawienia teatralne.

Dlaczego stworzyliśmy niniejszy przegląd Cochrane?

Wiemy, że mycie rąk w odpowiednim czasie może zapobiec biegunce, ale nie wiemy, jak najlepiej zachęcać do tej praktyki. Chcieliśmy się dowiedzieć, czy programy i działania, które były badane w tym celu, były skuteczne w zwiększaniu liczby przypadków mycia rąk i zmniejszaniu liczby biegunek.

Co zrobiliśmy?

Poszukiwano badań, w których analizowano stosowanie programów zachęcających do mycia rąk w społecznościach, ośrodkach opieki dziennej, szkołach, szpitalach i gospodarstwach domowych. Interesowało nas, czy uczestnictwo w programach wpłynęło na częstość występowania przypadków biegunki zgłaszanych przez uczestników badania.

Szukaliśmy badań, w których osoby były losowo przydzielane do poszczególnych grup leczenia. Ten typ badań zwykle dostarcza najbardziej wiarygodnych danych na temat skuteczności leczenia.

Data wyszukiwania

Przegląd ten obejmuje dane naukowe opublikowane do stycznia 8 stycznia 2020 roku.

Czego się dowiedzieliśmy?

Odnaleźliśmy 29 badań:

trzynaście badań (z udziałem 54 471 osób) przeprowadzono w ośrodkach opieki dziennej dla dzieci lub w szkołach, głównie w krajach o wysokim dochodzie;
kolejne 15 badań (z udziałem 29 347 osób) przeprowadzono w społecznościach lokalnych w krajach o niskim lub średnim dochodzie; oraz
jedno badanie (z udziałem 148 osób) przeprowadzono w szpitalu.

W badaniach analizowano wpływ programów mycia rąk na częstość występowania biegunki zgłaszanej przez uczestników badania. Efekty programów były obserwowane przez okres od czterech miesięcy do roku.

W żadnym z badań nie odnotowano wpływu programów mycia rąk na liczbę zgonów z powodu biegunki, liczbę zgonów dzieci poniżej piątego roku życia (z jakiejkolwiek przyczyny) ani na to, czy korzyści związane z programem przewyższały dodatkowe koszty.

Jakie są wyniki naszego przeglądu?

We wszystkich badaniach porównywano efekty programów zachęcających do mycia rąk z brakiem jakichkolwiek programów dotyczących mycia rąk.

W ośrodkach opieki nad dziećmi i szkołach: w krajach o wysokim dochodzie zachęcanie do mycia rąk zmniejszyło częstość występowania biegunki u dzieci (9 badań, 4664 dzieci), a w krajach o niskim i średnim dochodzie mogło zmniejszyć częstość występowania biegunki u dzieci (2 badania, 45 380 dzieci).

W społecznościach w krajach o niskich i średnich dochodach zachęcanie do mycia rąk prawdopodobnie zmniejsza częstość występowania biegunki u dzieci (w wieku do 15 lat) (9 badań, 15 950 dzieci).

U hospitalizowanych dorosłych z AIDS zachęcanie do mycia rąk prawdopodobnie zmniejszyło częstość występowania biegunki i prawdopodobnie poprawiło zachowania związane z myciem rąk (częstsze mycie rąk) w ciągu jednego roku obserwacji (1 badanie, 148 osób).

Jak wiarygodne są te wyniki?

Jesteśmy przekonani, że w krajach o wysokim dochodzie programy mycia rąk w szkołach i ośrodkach opieki nad dziećmi zmniejszyły częstość występowania biegunki u dzieci. Jest mało prawdopodobne, aby wynik ten zmienił się wraz z pojawieniem się większej liczby danych. Nie mamy pewności co do wyniku dla krajów o niskim i średnim dochodzie, który jest oparty na niewielkiej liczbie badań i może, ale nie musi, ulec zmianie po uzyskaniu większej liczby danych naukowych.

Nie mamy aż tak dużej pewności co do naszych wyników u dzieci w społecznościach i u hospitalizowanych dorosłych z AIDS. Wyniki mogą jednak ulec zmianie, jeśli dostępnych będzie więcej danych naukowych.